فرصت‌ها و چالش‌های فراروی فقه در شرایط کرونا و پساکرونا

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در یک هم اندیشی که به صورت مجازی برگزار شد، طی سخنانی گفت: "انتقال ذهنیت و تجربه فقهی به فضاها و مسائل کلان جهانی و انسانی" و " امکان یابی فقه برای پرداختن آزادانه تر، دقیق تر و مناط محور تر به جنبه های آیینی دینی" از فرصت های ناشی از ویروس کرونا است که فراروی فقه گشوده شده است.

فرصت ها

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: فراهم آمدن زمینه انتقال فقیهان از وضعیت هاى اجتماعی خُرد یا قومی به وضعیت هاى اجتماعی کلان، گسترده، جهانی و انسانی، یک فرصت مهم برای دانش فقه است.

وی در تبیین "فرصت بودن چنین نگاهی" گفت: تصویری که دین - و به ویژه مذهب شیعه- از مهدویت ارائه می دهد، آمیخته و مملو از دیدگاه های جهانی و انسانی است و با شعار "عدالت برای همه زمين" شکل می گیرد. و این بدون توجه به آن است که آیا استفاده‌کنندگان عدالت، مسلمان هستند یا نه؟

وی گفت: دسترسی محققان فقه به این امکان که دقیق تر و مناط محور تر، به جوانب آئین های مذهبی بپردازند، فرصتی دیگر است که در اثر مسائل ناشی از کرونا ایجاد شده است.

چالش ها
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس همچنین " برآمدن و آشکار شدن نیاز جامعه به پاسخ‌های ديني، به صورتی پکیجی و فراتر از "پاسخ های صرفاً فقهی" ضرورتی است که عدم توجه به آن چالش انگیز است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: وقتی ویروسی مثل کرونا اینچنین با فوریت عمل می کند و دامنه شيوع و چتر تاثیر گذاری خود بر بخش های مختلف زندگی را با فوریت می گسترد، حوزه ها باید در پرداختن به آن و احکام مسائل مربوط به آن، و تبیین مواضع جامع الاطراف دینی در قبال آن با سرعت بیشتری عمل کنند، و گرنه این به صورت چالش فراروی دانش فقه ظهور پیدا می‌کند.

وی بیان داشت: جامعه مواجه با کرونا برای اینکه به صورت فوری شرایط روحی و فکری دینی خود را مدیریت و کنترل، و نیاز خود را اقناع و ارضا نماید، باید پاسخ های دینی جامع الاطراف دریافت کند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی یادآورشد: آنچه روشن است پاسخ های فقهی به رغم ضرورت، کافی نیست؛ بلکه پاسخ کلامی، تهذیب نفسی و دعا محور نیز لازم است، و نیز رعایت یک نظم هماهنگ بین اجزاء پاسخ هایی که می دهیم ضروری است.

وی با اشاره به ضرورت هوشمندی و ظرافت در فتوا، گفت ما باید ازطریق فتواهای دقيق، دین را به صحنه بیاوریم. هم چنین باید توجه کنیم که نسخه های ما نباید به گونه ای باشد که ناگهان جامعه را به سمت موقعیتی ببرد که فقط یک گروهی بتوانند آن را اجرا بکنند.

 سه بخش دینی و شناخت فرصت ها و چالش ها در قبال آنها
وی با اشاره به اینکه ما می توانیم از یک زاویه، امور دین را به سه بخش: "بينشى" (ایمان به خدا)، "آئینى" (اجتماعات دينى) و "توقعى" (شفاانتظارى از دين و مقدسات آن)، تقسیم کنیم، گفت: در شرائط کرونا آنچه می‌تواند اتفاق بیافتد، تقویت بینشی دین و بی پیرایه تر شدن، جدی تر شدن، معنادار تر شدن و عمیق تر شدن توجه به خداوند است.

وی ادامه داد: به موازات بزرگتر شدن بخش بینشی، زمینه های پر قدرت برای کشف لایه های غرور انسان در پیشگاه خداوند و تعریف ابعاد و چگونگی تخلق به اخلاق خداوند در زندگی اجتماعی، از یک طرف، و توجه به مناط های فقهی برای تنظیم شعائر دینی از طرف دیگر، فراهم می آید، و این دقیقاً راهی است که دین در آن حضور و بروز دقیق تر و واقعی تر پیدا می کند.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به این که اصل نگاه توقعی به دین، همچون شفاخواهی دینی از حاق بینش خدامحور برمی خیزد، و دین نیز آن را تقویت، و بر آن -به ویژه در قالب توسل به امامان (ع) - تاکید کرده است، گفت: در عین حال گاهی حجم استفاده های توقعی از دین، برپایه منطقی خود ساخته و کمتر بهره گرفته از دین، از سوی عوام شکل می گیرد، در این صورت آسیب جدی این است که این حجم، آنچنان گسترش پیدا می کند و بر دور خود را لایه و تار می تند که در نگاه عمومی آنان به شیرین ترین و اصیل‌ترین بخش دین، بدل می شود به همه ارزیابی ها ارزش داوری های آنها نسبت به دین از این خاستگاه شکل می گیرد. /924/ج