آیا داعش توان احیای خود در عراق و سوریه را دارد؟

به گزارش خبرگزاري رسا، تحرکات اخیر هسته‌های خفته داعش در عراق و سوریه این نگرانی را در محافل سیاسی ایجاد کرده که آیا داعش درصدد احیای خود در عراق است. یا اینکه این تحرکات در یک پروژه سیاسی و امنیتی برای تداوم حضور آمریکایی‌ها در عراق قابل تعریف است.

گروه تروریستی داعش در سال ۱۳۹۳ (۲۰۱۴ میلادی) با اشغال و تثبیت مواضع خود در استان «الرقه» سوریه و بخش‌های وسیعی از استان «دیر الزور»، توانست کنترل نواحی مجاور مرز‌های عراق را در اختیار خود بگیرد. این گروه تروریستی در بهار سال ۹۳ طی عملیاتی به‌صورت ناگهانی به تعدادی از استان‌های عراق حمله کرده و موفق به تصرف موصل مرکز استان نینوا شدند. آن‌ها همچنین در ادامه استان‌های صلاح‌الدین، دیالی و الانبار را اشغال کردند و کار به جایی رسید که خود را به نزدیکی مرز‌های بغداد رساندند.

در آن روز‌ها ارتش عراق در وضعیت خوبی سر نمی‌برد و در برابر یورش داعش تاب مقاومت نیاورند و فرار را بر قرار ترجیح داد.

پس از آنکه داعش به نزدیکی بغداد و شهر‌های مذهبی نجف، کربلا و سامرا رسید، آیت‌الله علی سیستانی، مرجع عالی شیعیان فتوای جهاد را صادر کرد. پس از فتوای مرجعیت هزاران نفر از عراقی‌ها با ثبت‌نام در نیرو‌های موسوم به «الحشد الشعبی»، نیرو‌های دفاع مردمی به نیرو‌های مسلح در عراق پیوستند.

به این ترتیب نیروی تازه‌ای برای مبارزه با داعش شکل گرفت، نیرویی که به‌پشتوانه فتوای "جهاد کفایی" از همبستگی مناسبی نیز برخوردار بود. فتوای آیت الله سیستانی باعث شد که حدود ۴۰ گروه نظامی که بیشتر آن‌ها متشکل از نیرو‌های مردمی بودند با یکدیگر متحد شوند و "حشد شعبی" را شکل دهند. با وجود اینکه اکثریت حشد شعبی را گروه‌های شیعه تشکیل می‌دهد، اما بین آن‌ها نیرو‌های بسیج سنی‌مذهب، ایزدی و مسیحی نیز وجود بود.

حشد شعبی به‌عنوان یکی از نیرو‌های مسلح عراق شناخته می‌شد، که در آن زمان تحت فرماندهی نخست وزیر وقت، حیدر العبادی به‌عنوان فرمانده کل نیرو‌های مسلح عراق بود. مجلس عراق در آذر ماه سال ۹۵ قانونی را تصویب کرد که نیرو‌های حشد شعبی را در این کشور به‌عنوان بخشی از نیرو‌های مسلح عراق به‌رسمیت شناخت.

به این ترتیب طی سال‌های اخیر حشد شعبی یکی از ارکان اصلی در جنگ با داعش بوده است. حشد شعبی در آزادسازی آمرلی، ضلوعیه، بلد و دیالی نقش اصلی را ایفا کرد. از سال پیدایش داعش تاکنون شش سال می‌گذرد و اکنون بعد از شکست سنگین به نظر می‌رسد که هسته‌های خفته این گروهک اقدام به برخی تحرکات در برخی از استان‌های عراقی کرده که این نگرانی را در محافل سیاسی عراق ایجاد کرده که آیا داعش درصدد احیای خود در عراق است یا اینکه این تحرکات در یک پروژه سیاسی و امنیتی برای تداوم حضور آمریکایی‌ها در عراق قابل تجزیه و تحلیل است.

****

«سعدالله زارعی» کارشناس راهبردی منطقه در این باره معتقد است به طور طبیعی داعش قابل احیا نیست، زیرا تجربه‌ای شکست خورده و پرهزینه است و کسانی که از مردم و توده‌ها مردمی هزینه کرده‌اند شکست خورده‌اند.

وی در عین حال پروژه داعش را ساخته دست سرویس‌های اطلاعاتی دانست و گفت: همان‌هایی که داعش را ساخته‌اند اگر احساس کنند که دولت مرکزی عراق در حال ضعف بسر می‌برد و در سایه اختلافات داخلی ممکن است با استفاده از این شرایط در صدد احیای دوباره داعش برآیند.

«هادی محمدی» کارشناس راهبردی مسائل غرب آسیا در این زمینه بر این باور است که «داعش یعنی نیروی وهابی وسلفی با فرماندهی بعثی، این ترکیب امروز دارای سازمان بسیار کوچک در برخی مناطق عراق، سوریه واردن و... است که به هیچ وجه ظرفیت تهدید واحیاء واثر گذاری ندارد.»

به عقیده آقای محمدی اگر آمریکا بخواهد که ظرفیت بالقوه سلفی و بعثی عراقی را به این مجموعه‌های کوچک وصل کند تا قابلیت تهدید سازی داشته باشند، باید بتواند یک بحران بزرگ در عراق با ظرفیت تحریک سنی -بعثی درست کند تا این فرآیند شکل گیرد.

به نظر آقای محمدی این پدیده امروز در عراق و توان از سوی آمریکا وجود ندارد. البته هسته‌های داعش و. قدرت ناامنی سازی محدود را دارند که با هدایت آمریکا در حال انجام است.

وی در عین حال تحرکات اخیر داعش را ایجاد ناامنی در عراق با هدف ادامه حضور نیرو‌های آمریکایی در عراق می‌داند.

****

دکتر «جعفر جلالی» تحلیلگر مسائل عراق نیز بخشی از این تهدیدات را درست و بجا و بخشی از آن را جریان سازی و بزرگنمایی جریان‌های کُردی می‌داند.

وی در این باره سه سطح تحلل ارائه می‌کند. اول اینکه حضور داعش توجیهی برای حضور نیرو‌های آمریکایی در مناطق کُردنشین خواهد بود.

دوم اینکه کُرد‌های عراق از رهگذر تهدیدات داعش و مقابله با آن حمایت‌های بین‌المللی را کسب خواهند کرد و سوم هم کرد‌ها امید دارند به مناطقی که قبل از همه پرسی ۱۶ اکتبر ۲۰۱۷ به کنترل نیرو‌های عراقی در کرکوک در آمده بود باز گردند و این مناطق را به کنترل خود در آورند.

جلالی براین باور است که در داخل عراق ارتش، نیرو‌های حشد و نیرو‌های امنیتی عراق کاملا بر اوضاع عراق مسلط هستند و مانع از انجام هر گونه فعالیت توسط هسته‌های خفته این این گروه تروریستی در دیگر مناطق عراق می‌شوند و تاکنون اقدام به سرکوب آن‌ها در استان‌های الانبار و کرکوک کرده اند.

وی معتقد است آنجایی که مناطق تحت کنترل کُردهاست و در مناطق مورد اختلاف کرد‌ها با دولت عراق هسته‌های داعش در حال فعال شدن هستند.

****

البته «حسن میربیان» سفیر سابق ایران در کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس در این باره نظری متفاوتی دارد و معتقد است که گروه‌های کُردی نیز خطر داعش را احساس کردند و برای این استدلال خود به سخنان مسعود بارزانی در این باره استناد می‌کند که گفته بود: اگر ایران نبود داعش وارد اربیل عراق شده بود.

وی با بیان اینکه داعش تشکیلات و زمین تحت سیطره خود را از دست داده بر این باور است این شبیخونی که هر ازگاهی در عراق شاهدیم توسط هسته‌های خفته این گروه انجام می‌شود.

وی با اشاره به مصوبه پارلمان عراق برای خروج نظامیان آمریکایی از عراق انتشار اخبار تهدیدات داعش را بزرگنمایی از سوی ارتش آمریکا و برخی از رسانه‌های وابسته به این کشور دانست تا با حضور داعش در عراق ادامه حضور خود را در این کشور توجیه کنند.

به هر حال کارشناسان سیاسی در تحلیل‌های خود در دو نقطه با هم اتفاق نظر دارند: اول اینکه داعش قدرت احیای خود را در عراق ندارد و تحرکاتی که هر از گاهی در مناطق مختلف عراق دیده می‌شود از سوی برخی از هسته‌های خفته این گروهک انجام می‌شود.

دوم اینکه بخشی از تهدیدات داعش بزرگنمایی رسانه‌ای با هدف توجیه ادامه حضور نظامیان آمریکایی در عراق است؛ امری که مردم عراق و گروه‌های سیاسی با ادامه حضور آن‌ها مخالفت کرده و با تاکید بر اجرای مصوبه پارلمان بر خروج فوری نیرو‌های اشغالگر از عراق تاکید دارند./1360/

منبع: تبیان