آیا امکان بازگشت آمریکا به برجام وجود دارد؟

به گزارش خبرگزاري رسا، ترامپ تصور می‌کرد با خروج از برجام، ایران هم به یک توافق بین‌المللی پشت پا می‌زند، اما ایران نهایت صبوری را به خرج داد تا با دیگر اعضا، این توافق هسته‌ای را زنده نگه دارد. حال که آمریکا با سیاست فشار حداکثری هم نتوانست ایران را مجبور به مذاکره برای توافق جدید کند، خواهان بازگشت به برجام برای زدن ضربه نهایی این توافق است.

ترفند حقوقی برای بازگشت به برجام
چند روز پیش بود که روزنامه آمریکایی گزارش داد وزیر خارجه آمریکا در حال تدوین یک استدلال حقوقی است که واشنگتن همچنان یکی از مشارکت‌کنندگان برجام باشد تا بتواند با افزایش فشار‌ها در شورای امنیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند. طبق یکی از بند‌های قطعنامه‌۲۲۳۱ که از سال‌۲۰۱۶ میلادی اجرایی شد، ایران تا پنج سال از خرید تسلیحات تهاجمی منع شده است. این بند از قطعنامه در اکتبر سال‌۲۰۲۰ (مهر‌ماه‌۱۳۹۹) منقضی می‌شود و پس از آن ایران این امکان را خواهد داشت که از کشور‌های خارجی جنگ‌افزار بخرد.

خودکفایی تسلیحاتی ایران
هرچند این تحریم‌های تسلیحاتی سبب خودکفایی و بومی‌سازی صنعت نظامی شده تاجایی که ایران به تنها کشور خودکفا در زمینه نظامی در منطقه تبدیل شده است و بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان امور نظامی پیش‌بینی کرده‌اند که در آینده نزدیک ایران قادر به صادرات تسلیحات نظامی و دفاعی خواهد بود.

ساخت انواع موشک‌ها (مانند سجیل، خلیج‌فارس، شهاب، قدر، قیام، حوت، صیاد، خرمشهر، عماد)، ساخت انواع هواپیما و جت‌های جنگنده مافوق صوت رادارگریز (مانند صاعقه، آذرخش، قاهر‌۳۱۳ و کوثر) و هواپیما‌های آموزشی (مانند پرستو، درنا، سیمرغ، شفق، تندر)، ساخت انواع بالگرد (مانند بالگرد‌های شاهد، شباویز و بالگرد ضد تانک‌۲۰۹۱) و تعمیر انواع هواپیما و بالگرد با کسب رتبه پنجم جهانی، ساخت انواع رادار با بُرد بیش از یک هزار کیلومتر، ساخت زیر دریایی، ساخت و تعمیر انواع ناو و ناوچه، ساخت انواع قایق‌های تندرو و قایق پرنده و خودکفایی در ساخت انواع تجهیزات و سلاح‌های سبک، نیمه سنگین و سنگین مانند انواع خمپاره‌انداز و توپ‌های مدرن، انواع سامانه‌ها و سلاح‌های پدافند ضد هوایی (مانند سامانه سوم خرداد) و مهمات سبک و سنگین، توسعه صنایع مخابراتی و ساخت انواع بی‌سیم، تقویت و توسعه صنایع اپتیک و ساخت انواع دوربین‌های معمولی و دید در شب و صدور برخی از این محصولات به ۳۲‌کشور جهان تنها گوشه‌ای از پیشرفت‌های نظامی و دفاعی ایران همزمان با تحریم‌های آمریکاست. نمونه آخر آن نیز پرتاپ ماهواره نظامی به فضا بود که تحرکات اخیر آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی به همین دلیل است.

از این نمد کلاهی ساخته نمی‌شود
«دونالد ترامپ» که در سال‌۲۰۱۸ علی‌رغم پایبندی کامل ایران به مفاد برجام و مخالفت‌های جامعه بین‌الملل، به صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ خارج شد و از آن پس به امید وادار کردن ایران به بازگشت به میز مذاکره و موافقت با توافقنامه مورد قبول آمریکا، فشار‌های حداکثری به تهران را افزایش داد که نه تنها نتیجه‌بخش نبود بلکه ایران نیز گام‌هایی را در راستای کاهش تعهداتش ذیل برجام برداشت.

حال این کشور به‌دنبال یک راه و ترفند جدید برای بازگشت مجدداً به برجام است تا مکانیسم ماشه علیه ایران را فعال سازد. امروز مقام‌های کاخ سفید ادعا می‌کنند آمریکا با خروج از برجام این توافق را «نقض» نکرده و هنوز یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در آن محسوب می‌شود!

اقدامی که مورد تقبیح اکثر سیاستمداران آمریکایی نیز قرار گرفته است، همچنانکه «استفان والت» تحلیلگر ارشد آمریکایی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد و از چهره‌های شناخته شده مکتب واقع‌گرایی، تلاش وزیر خارجه کشورش برای توسل به «مکانیسم ماشه» در برجام را اینگونه تعبیر کرده است: «تلاش پمپئو برای کلید زدن ساز‌و‌کار بازگشت خودکار (مکانیسم ماشه) برجام بعد از اینکه ایالات متحده این توافق را رها کرد و دور انداخت، شبیه به کسی است که همسرش را رها می‌کند، طلاق می‌گیرد و سپس می‌گوید که اوست که درباره دیدار همسرش با دیگران تصمیم‌گیر است.»

«ریچاد هس» رییس اندیشکده «شورای روابط خارجی» که قبلاً مدیر دفتر برنامه‌ریزی‌های سیاسی در وزارت خارجه آمریکا بوده درباره طرح پمپئو گفت: از این نمد کلاهی ساخته نمی‌شود.

او در ادامه با انتقاد از خروج یکجانبه دولت «دونالد ترامپ»، رییس‌جمهوری آمریکا از برجام نوشت: «آمریکا با خروج یکجانبه از برجام عجولانه عمل کرد. اکنون با پیشبرد این طرح (طرح پمپئو) خودمان را بیشتر از ایران منزوی می‌کنیم آن هم در زمانی که تمرکزمان باید روی فعالیت‌های هسته‌ای ایران باشد.» (مکانیسم ماشه به اعضای برجام این امکان را می‌دهد که در صورت نقض این توافق خواستار بازگشت خودکار تحریم‌ها شوند.)

واکنش طرف‌های برجامی
یکی از دیپلمات‌های اروپایی که خواست نامش فاش نشود در خصوص تلاش واشنگتن برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در شرایطی که آمریکا دیگر از اعضای برجام نیست، به «رویترز» توضیح داد: «از نقطه نظر شورای امنیت، اوضاع بسیار آشفته‌ای وجود خواهد داشت و صرف‌نظر از نوع تفکر بریتانیا، آلمان و فرانسه، دو کشور روسیه و چین حاضر نیستند وارد این تفسیر‌های حقوقی شوند».

یکی از دیپلمات‌های شورای امنیت نیز در خصوص این قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران به رویترز گفته است که: «در همان ابتدای ورود (به شورای امنیت) متوقف خواهد شد».

«میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در واکنش به این ترفند آمریکا برای بازگشت به برجام گفت: «کشوری که رسماً به مشارکتش در توافق هسته‌ای پایان داده نمی‌تواند جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در آن باقی بماند.»

همچنین روز گذشته نیز وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در خصوص طرح متوهمانه تازه آمریکا در خصوص برجام رایزنی و آن را مردود و غیر عملی ارزیابی کردند.

برگ برنده ایران
تحریم‌های تسلیحاتی ایران در حالی ماه اکتبر به پایان می‌رسد که در ماه بعدی آن یعنی نوامبر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار می‌شود و این موضوع برگ برنده‌ای برای رقبای ترامپ خواهد داشت تا سیاست‌های او را برای خروج از برجام نقد کنند. به همین دلیل آمریکا به موضوع برهم زدن رفع تحریم‌های مزبور و نهایتاً برهم زدن توافق هسته‌ای به‌عنوان کارت انتخاباتی نگاه می‌کند.

کاخ سفید امیدوار است تا با این کار ایران را قبل از انتخابات پای میز مذاکره بکشاند یا حداقل وعده برهم زدن برجام را محقق کند. از همین رو، در ماه‌های اخیر آمریکا سعی داشت پایتخت‌های اروپایی را برای شروع مکانیزم حل اختلاف تحت فشار گذارد. اما ازآن جهت که ایران پیشتر با طرح موضوع «عدم پایبندی طرف مقابل» در جلسات کمیسیون مشترک، مکانیزم حل اختلاف را کلید زده و آن را به صورت مکتوب به اطلاع اعضای دیگر رسانده بود، به همین دلیل اقدام اروپا به لحاظ منطقی و حقوقی مردود و نابجا بود.

از سوی دیگر ایران نیز، اما در مقابل آمریکا و غرب یک برگ‌برنده دارد و آن خروج از «ان. پی. تی» (معاهده عدم تکثیر هسته‌ای) است. موضوعی که برای کشور‌های اروپایی و حتی غیراروپایی به شدت نگران‌کننده است، بنابراین تلاش آمریکا و دست و پازدن آن برای بازگشت به برجام بعد از خروج از آن، نه تنها سیاست‌های کاخ سفید را به چالش می‌کشد بلکه این کشور را وارد یک کارزار مجدد دیگر که نتیجه آن شکستی دیگر برای ترامپ خواهد بود، می‌کند./1360/

منبع: صبح نو