چند خبر کوتاه از کتابخانه ها و موزه های آستان قدس رضوی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، مدیر مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به مناسبت روز زیارتی حضرت رضا(ع) از وجود نسخه‌های خطی با این موضوع در این مرکز خبر داد.

علی سوزنچی در این باره توضیح داد: یکی از نفایس موجود در گنجینۀ رضوی، نسخۀ خطی «المزار» شیخ مفید به شمارۀ 3413 است که یکی از معتبرترین منابع زیارتی و ادعیه مشتمل بر مناسک زیارت ائمۀ معصومین علیهم‎السلام است.

وی دربارۀ این نسخه تصریح کرد: تاريخ کتابت آن، آخر محرم 957 هجری قمری است که به خط نسخ 15 سطری در 77 برگ با تزیینایی همچون عناوين شنگرف، يك سرلوح در زمينۀ طلا، صفحات مجدول به لاجورد و تحرير، کتابت شده و به دست میرزارضا نایینی وقف حرم رضوی شده است.

سوزنچی به نسخۀ دیگری که در قرن سیزدهم هجری قمری و زمان حیات مؤلف کتابت شده است اشاره و اضافه کرد: «تحفه الرضویه» نوروزعلی‌بن محمدباقر معروف به فاضل بسطامی(1227-1309ق) به شمارۀ 20882 دیگر نسخۀ خطی نفیس این مجموعه است که در فضيلت زيارت امام رضا(ع)، معجزات و كرامات، تاريخ و آداب زيارت آن حضرت در چهارباب و خاتمه نگارش یافته است و به قلم «عبدالرحيم» به خط نسخ 19‌سطري در سال 1278 قمری کتابت شده است و برگ اول آن، داراي كتيبه و سرلوح مذهّب و منقّش است.

وی ادامه داد: «تحفه الزائر» علامه مجلسی به شمارۀ 17196 در مبحث زیارات و مشتمل بر یک مقدمه و دوازده باب است که تاریخ تألیف آن، ماه صفر 1085 و تاریخ کتابت آن، رمضان 1104 است.

سوزنچی در پایان دربارۀ این نسخه افزود: این نسخه به قلم «محمّد حسین» به خط نسخ 23 سطری در 284برگ کاغذ حنائی با عناوین به سرخی کتابت شده که صفحه اوّل نونویسی شده و کل نسخه، با نسخۀ اصلی در اصفهان مقابله و تصحیح شده است.

نشان عشق حضرت رضا(ع) بر فولاد و چوب در گنجینۀ رضوی

کتیبه‌های طلای اولین ضریح مطهر امام رضا(ع) در گنجینۀ تاریخ حرم موزۀ مرکزی آستان قدس رضوی در معرض نمایش قرار گرفته است.

معاون امور موزه‌ها و ترویج میراث فرهنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با بیان این‌که هنرمندان پیوسته در طول تاریخ، عشق و ارادت خود را به شیوه‌های مختلف به ائمۀ اطهار علیهم‌السلام ابراز کرده‌اند، دربارۀ برخی آثار به‌نمایش‌درآمده در موزۀ رضوی توضیح داد: از جمله هنرهای نفیسی که عمدتاً مربوط به دورۀ صفویه و قاجاریه است، کتیبه‌های طلای فولادی است.

مهدی قیصری‌نیک ادامه داد: کتیبه‌های طلای مشبک مربوط به اولین ضریح مطهر امام رضا(ع) که از جنس فولاد ساخته شده، در موزۀ آستان قدس رضوی در معرض نمایش است که کتیبۀ اول مشتمل بر سورۀ انسان، به خط ثلث دارای تزیینات نقوش اسلیمی که به‌صورت نواری از ضلع جنوبی ضریح مطهر شروع شده و در ضلع شرقی آن تمام می‌شده است و کتیبۀ دوم به شکل مستطیل با تاریخ نصب ضریح مطهر رضوی است. تاریخ ساخت آن 949 قمری و تاریخ نصب 957 قمری است که به دست شاه‌طهماسب اول صفوی وقف حرم رضوی شده است.

وی به 6 قطعه کتیبۀ طلای آیت‌الکرسی اشاره کرد و افزود:کتیبه‌های طلای آیت‌الکرسی در قالب 6 قطعه به خط ثلث نصب‌شده روی صندوق چوبی مرقد مطهر امام رضا(ع) به دست «مست‌علی زرگر» و به خط هنرمند برجستۀ خوشنویسی، علیرضا عباسی در سال 1011 و 1012قمری ساخته شده و به دست شاه‌عباس اول صفوی به آستان حضرت رضا(ع) اهدا شده است.

قیصری‌نیک ادامه داد: لوح مفرغی با مضمون تاریخ ساخت پنجرۀ ضریح اول، دورۀ صفوی، به خط ثلث به سفارش درویش امیربیک صفوی در سال 933 خورشیدی از دیگر آثار به‌نمایش‌درآمده در موزۀ رضوی است.

وی در پایان به قاب‌های آینۀ چوبی مربوط به دورۀ قاجار اشاره و تصریح کرد: قاب آینۀ چوبی لایه‌چینی‌شدۀ منقوش مزین به کتیبۀ صلوات خاصۀ حضرت رضا(ع) به خط ثلث که در سال 1210 خورشیدی به دست محمدرضا رضوی ساخته شده و به دست ملاعلی و ملامحمد در دورۀ قاجار اهدا شده است و قاب آینۀ چوبی لایه‌چینی‌شدۀ منقوش مزین به کتیبۀ خط ثلث در حاشیه، اهدایی هاشم پسر نقی اصفهانی در سال 1211 خورشیدی که در شیراز ساخته شده است، از دیگر هنرهای رضوی است که در گنجینۀ تاریخ حرم موزۀ مرکزی آستان قدس رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر رضوی در معرض نمایش هنردوستان قرار دارد.

اولین امانتکدۀ کتب همراه با 54 هزار کتاب جیبی

کتابخانۀ کتب جیبی آستان قدس رضوی با دارابودن بیش از 54هزار عنوان کتاب، عنوان نخستین کتابخانۀ جیبی کشور را یدک می‌کشد.

مسؤول امانتکدۀ کتب جیبی کتابخانۀ آستان قدس رضوی اعلام کرد: این کتابخانه در محل کتابخانۀ آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی(ره) از کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس، در سال 1394 در هر دو واحد برادران و خواهران افتتاح شد که به عنوان اولین کتابخانۀ کتب جیبی در کشور، با استقبال بسیاری از سوی مراجعان روبرو شد. وی خاطرنشان کرد: از مهم‌ترین مزیت‌های این منابع، حجم کم و اندازۀ کوچک آن است که امکان مطالعه را در هر زمان و مکانی به‌راحتی میسر می‌کند.

احمد خسروی اضافه کرد: این مجموعۀ منحصربه‌فرد، افزون بر 54 هزار و 300 جلد کتاب جیبی در موضوعات مختلف دارد و منابع آن همچون سایر منابع کتابخانه، به مدت یک ماه به اعضا امانت داده می‌شود.

وی تصریح کرد: امکان استفاده از این منابع برای سایر اعضای کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در قالب امانت بین کتابخانه‌ای فراهم شده است و امکان امانت منابع به سازمان‌ها نیز برای بهره‌مندی کارکنان سازمان‌های مختلف در قالب امانت بین سازمانی وجود دارد.

خسروی با این توضیح که کتاب همراه یا چاپ جیبی به کتاب کوچک قابل حمل در جیب می‌گویند که معمولاً با چاپ ارزان و جلد کاغذی در اندازۀ 12 در 16 سانتی‌متر به چاپ می‌رسد، افزود: در ایران، قطع کتاب جیبی 11 در 5/16 سانتی‌متر و اندازۀ کتاب جیبی پالتویی 12 در 20 سانتی‌متر است.

وی با اشاره به این‌که انتشار کتاب‌های جیبی در ایران به اواخر دهۀ 1330 خورشیدی برمی‌گردد و نخستین کتاب‌های قطع جیبی را می‌توان در میان نسخه‌های خطی و بیاض پیدا کرد، ادامه داد: مدیر انتشارات فرانکلین، همایون صنعتی‌زاده، نخستین کسی بود که ایدۀ انتشار کتاب در قطع جیبی به ذهنش رسید و در اواخر دهۀ 30 با بنانهادن «سازمان انتشارات جیبی» زمینۀ گسترش آن را ایجاد کرد.

گفتنی است که امانتکدۀ کتب جیبی آستان قدس رضوی در محل کتابخانۀ آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی(ره) که از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در شهر مشهد محسوب می‌شود، به نشانی بلوار 22 بهمن، چهارراه محمدآباد، محمدآباد 5 در دو واحد خواهران و برادران خدمات ارائه می‌دهد./864/ت303/ب1