عقلانیت، خلاقیت و عدم سستی؛ ۳ فاکتور مهم در برگزاری مراسمات محرم

اشاره: با توجه به شیوع کرونا برگزاری مراسم عزاداری در سال جاری با بحث های مختلفی همراه شده است و برخی شیوع کرونا را دست آویزی برای تعطیلات مراسمات عزاداری ماه محرم قرار داده و سخن رهبر معظم انقلاب مبنی بر معیار بودن دستورالعمل های ستاد ملی مبارزه با کرونا را تأییدی بر سخن خود می دانند.

در این راستا سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، در گفت‌وگویی تفصیلی با حجت الاسلام والمسلمین حسین بنیادی نایب رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و از خطبای مشهور بحث چگونگی برگزار شدن مراسمات عزاداری ماه محرم را مورد بررسی قرار داده است.

از نظر وی هیچ یک از مراجع تقلید و رهبر معظم انقلاب بحثی از برگزار نکردن یا تعطیل شدن مجالس عزاداری امام حسین(ع) مطرح نکرده اند بلکه صحبت ها در زمینه چگونگی برگزار شدن این مجالس است.

مشروح این گفت‌وگو تقدیم خوانندگان خبرگزاری رسا می شود.

رسا ـ در آستانه ماه محرم هستیم که اقامه عزای اباعبدالله در منابع دینی ما از اهمیت فراوانی برخوردار است و مردم با گرایش ها و سلایق مختلف و حتی دیگر مذاهب اسلامی دلداده امام حسین(ع) هستند؛ اما برگزاری مراسمات عزاداری ماه محرم در سال جاری با توجه به شیوع ویروس کرونا تحت الشعاع مسائل مختلفی قرار گرفته یعنی هم بحث وجوب حفظ جان و سلامتی مردم مطرح می شود و هم اشتیاق مردم به برگزاری مراسمات عزاداری؛ به نظر حضرتعالی چه نسبتی بین این دو برقرار است آیا شما تزاحمی بین این دو می بینید؟

ماه محرم یک ماه با عظمت و مؤثر است و تأثیر گذاری آن در جوامع به ویژه کشورهایی که نسبت به ماه محرم و عزاداری سیدالشهدا(ع) و اصحاب حضرت اشتیاق دارند دارای جایگاه ویژه ای است بنابراین زمانی در زمینه ماه محرم و عزداری ماه محرم و صفر صحبت می کنیم یعنی می خواهیم پایه های فرهنگی، پایگاه های معنوی و اجتماعی کشور را تقویت کنیم. وقتی به گذشته تا حال نگاه می کنیم، می بینیم چه قدر قیام امام حسین(ع) تأثیر گذار بوده و همین عزاداری چه مقدار در حفظ دین و در حفظ دیانت مردم اثر گذار بوده است.

بحثی از برگزار نکردن یا تعطیل شدن نیست و هیچ کس از علما، مراجع و رهبر معظم انقلاب بحثی از تعطیلی یا نبود مراسم یا این که به نوعی در زمان دیگری برگزار کنیم، مطرح نشده اما گاهی از اوقات در این زمینه آنها شیطنت‌هایی می شود.

زمانی که در زمینه ماه محرم صحبت می کنیم باید مد نظر داشته باشیم که ماه محرم، ماهی مؤثر در بسیاری از حوزه های فردی و اجتماعی است، آن هم به صورت بسیار مؤثر و بیمه کننده است و امسال نیز با توجه به ویروس کرونا مباحث مختلفی طرح شده که اصل آن هم این است، ماه محرم امسال را چگونه برگزار کنیم؟ و بحثی از برگزار نکردن یا تعطیل شدن نیست و هیچ کس از علما، مراجع و رهبر معظم انقلاب بحثی از تعطیلی یا نبود مراسم یا این که به نوعی مراسم را در زمان دیگری برگزار کنیم، مطرح نشده اما از مباحثی است که گاهی از اوقات در آنها شیطنت هایی می شود.

تعابیر مراجع بزرگ ایران و عراق که با همدلی و نگاه عقلانی به موضوع نگاه و ورود پیدا کردند، در شیوه و چگونگی برگزاری این مراسم است؛ در کشور ما ستاد ملی مقابله با کرونا فعال است و اعضای این ستاد نیز از متدینان و عشاق امام حسین(ع) هستند در نتیجه با اعتماد باید به این مباحث نگاه کرد و رهبر معظم انقلاب هم در سخنرانی عید قربان نسبت به این مباحث و تصمیم گیری های ستاد مقابله با کرونا بیان کردند«ما هم پیروی می کنیم».

جمع میان این دو یعنی برگزاری عزاداری و رعایت پروتکل ها اهمیت دارد و ما تقابلی میان عزاداری و عقلانیت در برگزاری نداریم در اینجا این نکته مهم، اصل است یعنی ما اصل را برگزاری مراسم با قید حفظ، مراقبت و رعایت پروتکل های اجتماعی بدانیم یا اصل را عدم برگزاری بگذاریم اما چنانچه بیان شد به نظر می رسد اصل بر برگزاری است با قید رعایت و حفظ بهداشت.

برگزاری مراسمات عزاداری امام حسین(ع) و مباحث جانبی عزاداری از قبیل نذوراتی که در این موضوع وجود دارد یا برنامه های جانبی دیگر، همه را باید در شیوه نامه ای بیاوریم و ابلاغ کنیم.

زمانی که شیوه نامه به صورت جامع و کامل نسبت به روستاها، شهرها، مساجد، تکیه ها، محیط ها و مکان های عزاداری باشد، ابلاغ آن الزام آور خواهد شد و نکته ای که به صورت انتقاد می توان بیان کرد این است که با توجه به ابلاغ شیوه نامه برگزاری مراسمات عزاداری ماه محرم، ای کاش ما حوزویان به عنوان متولی امور دینی که اصالتا و حقیقتا هم چنین موردی به حوزه علمیه باز می گردد، زودتر دست به کار می شدیم تا چند طرح را به عنوان پیشنهاد در اختیار ستاد ملی مقابله با کرونا قرار دهیم.

پیشنهادی که بنده به برخی دوستان داده ام این است که سال های گذشته رادیویی در ایام محرم و صفر به عنوان رادیو اربعین فعالیت می کرد در سال جاری نیز به دلیل شیوع کرونا که شاید صدسالی یکبار هم چنین اتفاقی نمی افتد، ما باید بدانیم کجا قرا گرفته ایم، باید یکی از شبکه های تلویزیونی که آرشیوی انبوه از مباحث معرفتی و عزادری وجود دارد، به بحث عزاداری اختصاص داده شود ضمن این که سایر شبکه ها نیز برنامه هایی در ماه محرم دارند.

ذکر و نام امام حسین(ع) ذکر و نامی است که به جامعه حیات می دهد و نباید به صورت ساده بگوییم یک سال یا یک دهه محرم برگزار نشود یا اگر برگزار می شود ضعیف برگزار شود؛ خیر ما باید با حفظ رعایت موارد بهداشتی، مراسم عزاداری را محکم برگزار کنیم زیرا اگر در یک سال سستی کنیم تأثیر آن را در سال های آینده خواهیم دید.

در زمینه مباحث مربوط به جامعه نکته ای در تمام کلمات علمای سابق و فعلی مشاهده می شود، مبنی بر این که امام حسین(ع) همه انسان ها در خیمه خود جمع کرده است و افراد معتقد و متدین و حتی برخی که نسبت به امور دینی شاید تعصب خاصی نداشته باشند اما زمانی که به امام حسین(ع) می رسند عقیده خود را درست می کنند و اتصال خود به اهل بیت(ع) را نشان می دهند؛ در هر صورت پیشنهاداتی در زمینه برگزاری مراسمات مذهبی وجود دارد که شاید هنوز هم دیر نشده و باید طرح های خود را بدهیم.

نکته دوم این است که صداوسیما باید به بحث محرم ورود جدی پیدا کند، البته صداوسیما در مسائل مختلف همانند ایام غدیر و ماه رمضان ورود پیدا کرد اما باید بدانیم مواجه هستیم با دهه محرمی که شکوه و عظمت اسلامی را در میدان عمل نشان می دهد و نباید بگذاریم از بین رود.

از طرفی هم مواظب باشیم هر روز بندی به این پروتکل ها اضافه نکنیم که این کم یا اضافه کردن بندها باعث تحیر می شود؛ به نظر می رسد ماه محرم به حول و قوه الهی در چند روز آینده به صورت با شکوه و عقلانی که همیشه بوده برگزار می شود و رعایتی که معمولا وجود داشته، در سال جاری بیشتر خواهد بود؛ پیش از کرونا نظارت وزارت بهداشت نسبت به امور بهداشتی مساجد و هیأت ها مشاهده می شد اما در سال جاری به دلیل این ویروس منحوس نظارت ها بیشتر شده است.

رسا ـ به نظر می رسد شیوع کرونا فرصتی را برای خلاقیت ابتکار و نوآوری هیات های عزاداری فراهم کرده باشد چنانچه برخی پیشنهاد برگزاری مراسمات عزاداری در فضای باز همانند پارک ها را مطرح می کنند شما مشخصا چه مدل و الگویی را در این زمینه پیشنهاد می کنید؟

در قصه و ماجرای ویروس کرونا به مرحله ای رسیده ایم که باید تمام گروه های مؤثر در نشر عزاداری امام حسین(ع) و نشر معارف و مکتب کربلا و عاشورا ورود پیدا کنند به عبارت دیگر همه گروه ها اعم از وعاظ ، مداحان و آنهایی که در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی فعال هستند و رسانه ملی باید در خور حال خود به بحث برگزاری مراسم عزادری در شرایط کرونایی ورود پیدا کنند.

از سوی دیگر مدیران هیأت ها و مسؤولان هیأت باید بدانند در مسأله عزاداری باید حفظ جان مردم را رعایت کنند یعنی استقامت در مقابل یک شیوه نامه، امری منطقی محسوب نمی شود زمانی که یک برنامه ای را قبول کنیم و تبعیت خود را از رهبر معظم انقلاب، مراجع تقلید، صاحبان فکر و عقل نشان دادیم، استقامت، کار را خراب می کند و از سوی دیگر زمان بحث کردن نیست.

همه ما باید از تمام ظرفیت‌ها برای برگزاری عزاداری امام حسین(ع) استفاده کنیم، اما با این قید حفظ سلامتی مردم، یعنی اگر سخنران محترمی یا مداحی در سال های  گذشته چهل دقیقه سخنرانی یا مداحی داشته، به نصف تبدیل شود یعنی زمان و مکان برگزاری در این مراسمات مهم است زیرا ممکن است مکان های سرپوشیده مشکل ایجاد کنند.

برخی می گویند ما در عزاداری امام حسین(ع) حاجت های خود را گرفته ایم یا مریض های ما در این مراسم شفا گرفته اند، به همه این عزیزان می گویم این نکات درست است منتهی آنچه که از منظر امام حسین(ع) و مکتب اهل بیت(ع) اهمیت دارد، این است که عقلانیت را رها نکنیم و شفا همیشه هست.

در ماه رمضان که با مناجات و دعا بیشتر سروکار داریم، اصل مناجات خلوت کردن انسان با خداوند است در نتیجه این گونه نیست که بگوییم چون کرونا آمده تمام مباحث دعا و مناجات در ماه رمضان را تعطیل کنیم، آنجا نیز تعطیل نشد منتهی در ماه محرم شکوه عزداری امام حسین(ع) نیز باید حفظ شود به اضافه مباحث و شروطی که عزیزان متخصص بیان کرده اند که به صورت عمده، فضای باز و کم کردن ساعات بسیار مهم است.

ما با جماعت فرهیخته ای رو به رو هستیم، ما در میان جوانان و مردم عزیزی زندگی می کنیم که انتظار آنها از سخنرانان، مداحان و کسانی که ابلاغ دین یا تبلیغ دین می کنند، طرح مباحث عمیق معرفتی است و ما باید از مباحثی که در برخی موارد باعث طولانی شدن مجالس می شود دست برداریم و سراغ حقیقت دین و قیام امام حسین(ع) رویم.

به نظر می آید که شور در ماه محرم امسال به واسطه این کرونا زیاد هم خواهد بود اما بنده به عنوان یک طلبه عرض می کنم عقلانیت نکته ای است که جوانان ما به ویژه جوانان هیأتی و جوانانی که نسبت به عزاداری امام حسین(ع) مقید هستند، سابق هم رعایت می کردند و امروز هم که مسأله کرونا پیش آمده این دو را با هم جمع می کنند یعنی از یک سو شور و شکوه عزاداری امام حسین(ع) و از سوی دیگر رعایت موازین بهداشتی، هر دو را انجام خواهند داد.

رسا ـ برخی ها به دنبال فضایی هستند که هجمه ای علیه مذهبی داشته باشند در حالی که متدینان و مذهبی ها هم پیشگام رعایت مسائل بهداشتی و پروتکل ها بوده اند و امروزه شاهد هستیم در این ایام کرونا بیش از همه بچه مذهبی ها پای کار آمدند نگرانی که وجود دارد در خصوص عدم رعایت دستورالعمل های بهداشتی از سوی برخی محافل و مجالس عزاداری است که معلوم الحال هم هستند و ممکن است مغرضان و بدخواهان همین برنامه ها و حرکت ها را دستمایه ای برای تخریب نیروهای مومن و متدین قرار دهند در این خصوص اگر فرمایش و توصیه ای دارید بفرمایید.

نکته ای وجود دارد که جوانان عزیز ما باید به آن توجه داشته باشند که واقعا هم دارند منتهی توجه، گاهی از اوقات به صورت جدی خودش نکته است؛ پیامبراکرم(ص) در زمینه شهادت امام حسین(ع) جمله عجیبی دارند که می فرمایند در شهادت فرزندم حسین(ع) حرارتی وجود دارد که هرگز سرد نمی شود و با جملات تأکیدی لاتبردا ابدا بیان می کنند.

ما در رابطه با شهادت امام حسین(ع) و عزاداری ها تاریخ گسترده ای داریم که این تاریخ را فراموش نکنید؛ پستی ها و بلندی هایی که در نوع عزاداری و در ممانعت ها اتفاق افتاده است، همین تاریخ معاصر خود را مشاهده کنید که چه مقدار ممانعت از عزاداری ها صورت گرفته است.

حضرت امام(ره) بیان کردند این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است و واقعا همین گونه است محرم و صفر اسلام را زنده نگه داشته، اما کدام محرم و صفر؟ کدام شهادت امام حسین(ع)؟ شهادتی که ایجاد بلوغ کند، یعنی عقل ها به تکاپو افتند؛ یکی از نکات مهم عاشورا انتخاب و یکی از نکات دیگر تصمیم بود به عبارت دیگر در قصه کربلا کاملا مشاهده می شود که انتخاب ها و تصمیم ها چگونه باید باشند.

احساس می کنم درسی از مکتب امام حسین(ع) که به صورت برجسته می توانیم برای خودمان و برای همه مردم و به ویژه جوانان عزیز یادآوری کنیم این است که، وقتی در یک جریان بحران و اضطراری قرار می گیرم و از طرفی عده ای فی قلوبهم مرض، صحبت هایی را در زمینه عزاداری امام حسین(ع) مطرح می کنند که غالبا رسانه های خارج از کشور و رسانه های معاند هستند، در چنین شرایطی فعالان در برگزاری مراسم عزاداری امام حسین(ع) از خواص می شوند.

رؤسای هیأت ها و عزیزان روحانیت در سراسر کشور از خواص محسوب می شوند یعنی می توانند خط دهی کنند و در جامعه امروزی باید خاص بودن خود را نشان دهند و این عزیزان، امروز باید جریان سازی عزاداری امام حسین(ع) با وجود این بیماری کرونا را نشان دهند و هدایت کنند که بحث هدایت مهم است و یقینا هم مردم حواسشان به همه این ها هست.

یعنی فردی که بیشتر شور عزادرای امام حسین(ع) را دارد همان انسان شور و دغدغه سلامت مردم هم را باید داشته باشد؛ نمی شود گفت یک نفر تنها دغدغه اش برگزاری عزادای امام حسین است(ع) و چنانچه در همین ایام دیده شد در حرکت های جهادی، چه کارهای کارستانی صورت گرفت که بسیاری از مسائل قابل باور نیست و این عرق اجتماعی را در عزاداری امام حسین(ع) باید داشته باشیم.

من یک نکته دیگر دارم و این که در رابطه با مباحث معرفتی امام حسین(ع) عزیزان و مخصوصا جوانان ما امسال را به سمت دقت در مباحث واقعا انسان ساز قیام امام حسین(ع) سوق دهند؛ قیام امام حسین(ع) قیامی است که به انسان بصیرت می دهد به انسان مسیر را نشان می هد و از همه این ها مهم تر انسان را به حرکت وا می دارد و ما باید نسبت به قیام امام حسین(غ) چنین مواظبتی، معرفت سازی و معرفت آموزی نسبت به مباحث عزاداری امام حسین(ع) در ایام شیوع کرونا داشته باشیم.

رسا ـ مسؤولان و دولتمردان حساسیتی که نسبت به مسائل اقتصادی دارند شاید نسبت به معنویت چنین حساسیتی نداشته باشند؛ به نظر حضرتعالی دولت اسلامی نسبت به تعالی اخلاقی و معنوی جامعه وظیفه ای برعهده دارد یا خیر؟

این نکته یکی از مباحث مهم است، که البته خیلی مخصوص ماه محرم و صفر و برگزاری عزاداری امام حسین(ع) نیست؛ به صورت کلی ما در بسیاری از دولت ها و شاید از ابتدای انقلاب به مسأله فرهنگ و معنویت به عنوان یک موضوع دسته دوم نگاه کرده ایم در حالی که فرهنگ موضوع دسته اول و موضوع اصلی یک جامعه ای است که قرار است پیشرفت در آن هویدا شود، قرار است مسیری را طی کند تا به افقی برسد.

در بسیاری از دولت ها و شاید از ابتدای انقلاب به مسأله فرهنگ و معنویت به عنوان یک موضوع دسته دوم نگاه کرده ایم

ما امروز آثار منفی بعضی از مباحثی که مربوط به فرهنگ بوده را در حوزه های دیگر هم می بینیم؛ زمانی که می گوییم فرهنگ، می گوییم معنویت این ها یک منظومه ای هستند که در تمام حوزه های تخصصی دیگر نیز مؤثر هستند زمانی که بحث از فرهنگ می شود، فرهنگ اقتصادی نیز خواهد آمد، زمانی که بحث از فرهنگ می شود بحث از فرهنگ مدیریت اجتماعی هم خواهد آمد.

فرهنگ، یک فضا یک اکسیژنی است که به تمام حوزه ها باید برسد؛ به واسطه مناسبت های دینی، ما یکی از بزرگترین ظرفیت های دنیا را داریم در همین ایام عید غدیرخم چه تکاپویی در جامعه بود که نباید ساده گرفته شوند و تأثیر فرهنگی خود را نیز خواهند گذاشت؛ کسانی که مدیریت می کنند یا متولی امور فرهنگی هستند باید این جریان را با توجه به جامعه امروز مدیریت کنند و استفاده های خوب فرهنگی ببرند.

برخی این حساسیت های مناسبتی و مخصوصا مباحث مربوط به عزاداری امام حسین(ع) نسبت به عمق تأثیر گذاری را متوجه نشده اند و لذا گاهی اوقات کلماتی به کار می برند که احساس می شود، نه این که این آقا درکی از ماه محرم ندارد، بلکه درکی از تأثیرگذاری عزاداری امام حسین(ع) که مردم به این صورت گسترده به صورت مالی، جانی و زمانی و هرچه در اختیار دارند را در راه امام حسین(ه) بذل می کنند، این تأثیرات را متوجه نمی شوند.

نمی فهمند اگر خدایی نکرده، یک سالی از دهه محرم یا دهه های محرم و صفر به صورت سرسری عبور کنیم و خدایی نکرده ذائقه جامعه به ویژه جوانان عزیز عوض شود، چه تأثیرات سوء فرهنگی و چه نتایج بدی از خودش ایجاد خواهد کرد، لذا توصیه می شود به همه عزیزان که همه باید رعایت کنیم منتهی عزیزانی که دارای مسؤولیت هستند یا بزرگوارانی که دارای تریبونی هستند که صدای آنها به مردم می رسد مراقب باشند با جریان عاشورا و مکتب اباعبدالله حسین(ع) هم با دقت و هم با تعمق در تأثیر گذاری، فرهنگ عاشورا را مد نظر داشته باشند و از این موضوع ساده عبور نکنند.

ما محرم و صفری داریم که پشتوانه حرکت عظیمی به نام انقلاب اسلامی است، با همین شعار محرم و با عشق به امام حسین(ع) هشت سال مردم ما جنگیدند و دفاع کردند، با سختی هایی که وجود داشت و حتی در این چهل و چند سالی که از انقلاب اسلامی می گذرد مردم ما زمانی به مشکلی برمی خورند حتی مشکلات اقتصادی، نگاه‌شان به پرچم برافراشته ای به نام پرچم عاشورا  است؛ محرم و صفر اینقدر در زندگی مردم و اجتماع تأثیر دارد و حرکت رو به جلوی یک جامعه و اقتدار یک جامعه همین داشته های عظیمی است که ما در اختیار داریم.

منتهی همه این ها با حفظ تعقل است باز تکرار می کنم ما در محرم و صفر امسال دقت مان باید بسیار بالا و عملکرد بسیار کیفی باشد و سوم این که عملکرد ما باید با توجه به آن شیوه نامه هایی که از طرف ستاد مقابله با کرونا و مسؤولان عزیز درمان و بهداشت کشور بیان می کنند، انجام شود.

البته تمامی این موارد هیچ کدامش دلالت بر سست عمل کردن، نیست با قدرت عمل کنید اما با رعایت جمع بین تمامی موارد گفته شده، یک محرم و صفر ماندگار را برای ما به ارمغان خواهد آورد و ما می توانیم همین الگو را برای جهان معرفی کنیم؛ ما متدینینی هستیم که نسبت به عزاداری و امور دینی پایدار هستیم و از طرفی پروتکل ها و شیوه نامه های بهداشتی را نیز رعایت می کنیم.

همان گونه که عرض کردم چنین کارهایی نیاز به مدیریت صحیح دارد و همچنین جریان سازی خواص؛ عزیزانی که مسؤولیت دارند باید ورود پیدا کنند که ان شالله توفیق عزاداری امام حسین(ع) را داشته باشیم و در حد امکان از درس های عاشورا، که درس آموز است در بیاموزیم.

رسا ـ از زمانی که در اختیار ما قرار دادید تشکر می کنیم.

بنده هم از شما ممنونم و امیدوارم در کارتان موفق باشید./1324/گ403/ف