وی افزود: زندگی آیت‌الله یزدی بر اساس پنج رکن اسلامی و انقلابی اولویت‌بندی شده بود که ترتیب آن‌ها نشان‌دهنده عمق دلبستگی ایشان به اسلام وانقلاب است. اولویت نخست ایشان، عشق و دلباختگی به خود اسلام بود و نظام اسلامی در اولویت دوم قرار داشت؛ چرا که این نظام، نظامی است که اسلام را پیش می‌برد.

حجت‌الاسلام بهمنی بیان داشت: سومین رکن اسلامی و انقلابی مرحوم آیت الله یزدی، رکن رهبری بود و شخصیت حقیقی و حقوقی رهبری بسیار برای ایشان عزیز و اولویت داشت و نسبت به آن غیرت نشان می‌داد.

وی افزود: حوزه‌های علمیه و مراجع معظم تقلید از دیگر ارکان اسلامی و انقلابی اولویت‌بندی شده ایت الله یزدی بود - خصوصاً جامعه مدرسین به عنوان نهادی برای راهبری حوزه‌ها- و این اولویت‌ها خطوط قرمز آیت‌الله یزدی را تشکیل می‌دادند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی با اشاره به سیره مدیریتی مرحوم آیت الله یزدی ابراز کرد: استقلال از دولت و تعامل با مرجعیت از جمله سیره مدیریتی آیت الله یزدی بود که در همه دوران زندگی این عالم فقید، مصادیق آن را می توان مشاهده کرد.

حجت‌الاسلام بهمنی افزود: در جریان یکی از رخدادهای اجتماعی سال‌های اخیر، زمانی که برخی از اعضای نهادهای حوزوی تمایل داشتند درباره تصمیمات اقتصادی دولت وقت موضع‌گیری کنند، آیت‌الله یزدی با رویکردی محتاطانه و اصولی بر لزوم پرهیز از ورود حوزه به مسائل اجرایی و سیاسی کشور تا پیش از اعلام نظر رهبری تأکید داشتند.

وی اضافه کرد: آیت الله یزدی معتقد بود که این‌گونه موضوعات، در حیطه اختیارات قانونی دولت است و نهادهای حوزوی باید جایگاه علمی و هدایت‌گر خود را حفظ کنند. این موضع در شرایطی اتخاذ شد که در برخی کشورهای منطقه، نهادهای دینی واکنش متفاوتی نسبت به تحولات مشابه نشان داده بودند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی با اشاره به تواضع و احترام آیت الله یزدی به مراجع تقلید ابراز کرد: آیت‌الله یزدی با پیشنهاد تعامل با مرجعیت عراق موافقت کرد و در اقدامی که نشان از تواضع ایشان داشت، اعلام کرد اگر مرجعیت عراق در قم وقت ندارد، ایشان شخصاً به عنوان رئیس جامعه مدرسین به دیدار مرجع خواهند رفت، موضوعی که در عرف سابقه نداشته است.

وی با بیان این که سیره مدیریتی آیت الله یزدی برای من درس‌آموز بود با اشاره به اینکه برخی از مردم جنبه‌ای از روحیه جدیت ایشان در نماز جمعه یا جاهای دیگر را می‌دیدند، افزود: شاید برخی گمان کنند که این ویژگی در همه مسائل اداری و مدیریتی آیت الله یزدی جاری است؛ در حالی که ایشان دارای فضایل اخلاقی و مدیریتی والایی بودند.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به سیره مدیریتی مرحوم آیت الله یزدی از اولین ویژگی‌های ایشان را «دغدغه‌مندی» دانست و اظهار داشت: مرحوم آیت الله یزدی از مدیران دغدغه مند بود و در سیره مدیریتی خود دغدغه منحصر به فردی نسبت به نظام اسلامی و آرمان های انقلاب داشت؛ ویژگی که بودن آن در میان مسئولان، یک امتیاز مهمی است.

وی افزود: آیت الله یزدی نمی توانست خود را کنار کشیده و بی خیال از هر چیزی به زندگی خود ادامه دهد؛ بلکه نسبت به انقلاب اسلامی و کشورمان دغدغه داشت؛ در حالی که ممکن است مدیران از خدمت به نظام و مردم کنار بنشینند و باک نداشته باشند که در کشور چه اتفاقی می‌افتد.

حجت‌الاسلام موسوی دومین ویژگی مدیریتی آیت‌الله یزدی را «فهم بسیار خوب اداری و سازمانی» دانست و ابراز کرد: مرحوم آیت الله یزدی فهم سازمانی و اداری بسیار خوبی داشت و با فهم خوب و دقیق خود مسائل مربوط به حوزه ریاستی خود را به پیش می برد.

وی ابراز کرد: سومین ویژگی مدیریتی آیت‌الله یزدی «به‌شدت تکلیف‌مدار» بودن بود. ایشان همیشه به انجام تکلیف فکر می‌کرد و اینکه «جایگاه من الان اینجا چه می‌شود یا بقیه چه فکری می‌کنند؟» برایشان اهمیت نداشت؛ کار را بدون خطا و صرفاً بر اساس تکلیف الهی و دینی انجام می‌داد. این تکلیف‌مداری  و پاکدستی منجر به حریت و آزادی عمل ایشان می‌شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: ویژگی پنجم، «هوش سرشار» ایشان بود که در سن بالا نیز به یاری مدیران می‌آمد. آیت‌الله یزدی با هوشمندی خود، بحران ها را مدیریت می کرد.

وی ششمین ویژگی مهم مرحوم آیت الله یزدی را که با مقایسه با مدیران دیگر مطرح کرد: «سکوت» در مواردی بود که اطراف قضیه برایشان روشن نبود. برخلاف برخی که در جلسه شروع به داد و قال می کنند، ایشان اگر مطلبی را کامل درک نمی‌کردند، سکوت کرده و اجازه نمی‌دادند تصویری که هنوز روشن نیست، تصدیق یا رد شود.

وی ویژگی دیگر آیت الله یزدی را، قانون‌مندی مطلق این فقیه بصیر دانست و ابراز کرد: آیت‌الله یزدی در هر عرصه و جایگاهی به قانون متعهد بود و دیگران را نیز به رعایت آن توصیه می‌کرد. همین تعهد به قانونمندی در دوران ریاست ایشان بر قوه قضائیه نیز مشهود بود، جایی که حتی در خصوص پرونده‌های اداری نیز سخت‌گیرانه عمل می‌کرد.

 

روایت فرزند آیت الله یزدی از عمق عشق مرحوم یزدی به رهبر انقلاب

حجت‌الاسلام مجید یزدی فرزند مرحوم آیت الله یزدی و رئیس دفتر ویژه قوه قضاییه در ادامه نشست تخصصی «فقیه نظام ساز» به بیان بخشی از سیره اخلاقی پدر خود در عرصه‌های مختلف زندگی همچون نظم، زهد، ولایت‌مداری و اخلاص انقلابی پرداخت.

وی با اشاره به سیره اخلاقی مرحوم آیت الله یزدی اظهار داشت: اخلاص در عمل یکی از ویژگی های مرحوم آیت الله یزدی بود و ایشان در همه فعالیت های خود به این مسئله توجه ویژه ای داشت.

 

فرزند مرحوم آیت الله یزدی افزود: معادباوری در سیره رفتاری مرحوم آیت الله یزدی جلوه اصلی رفتار ایشان را تشکیل می داد و همیشه در امورات خود معاد و آخرت را مد نظر قرار می داد.

 

رئیس دفتر ویژه قوه قضاییه ابراز کرد: یکی از توجهات مستمر آیت الله یزدی به معاد و قیامت، مرگ اندیشی ایشان بود و آن فقیه، مدام در فکر مرگ بود و به همین خاطر تعداد ۵۱ وصیت نامه از ایشان نگاشته شده و به یادگار مانده است.

حجت الاسلام والمسلمین یزدی با یادآوری برخی خاطرات شخصی خود از سیره رفتاری و اخلاقی ایت الله یزدی افزود: آیت‌الله یزدی هیچ‌گاه به مقام و جایگاه دلبسته نبود. زمانی که صلاحیت ایشان برای حضور در انتخابات تأیید نشد، نه تنها ناراحت نشدند، بلکه با آرامش و خضوع بر زمین سجده شکر به‌جا آوردند و گفتند: «خدایا ممنون که این بار سنگین را از دوش من برداشتی، اما من از مسیر انقلاب کنار نرفتم و در میدان مانده‌ام.»

فرزند مرحوم آیت‌الله یزدی بیان داشت: این روحیه زهد و اخلاص در کنار عشق و اطاعت از رهبری، از ویژگی‌های جدانشدنی شخصیت ایشان بود.

رئیس دفتر ویژه قوه قضاییه با اشاره به خاطره ای بیان داشت: روزی، پدرم پای سخنرانی من نشسته بود و بعد از پایان سخنرانی من گفت «اگر امروز همان سخنانی را بگویی که پنجاه سال پیش می‌گفتی، و یادی از شهدا و امام و رهبری نکنی، به معنای این است حق شهدا و امام و رهبری را ادا نکرده‌ای. 

وی ابراز کرد: مرحوم آیت الله یزدی همواره تأکید داشتند که در هر سخنرانی، باید یاد نظام اسلامی، انقلاب، شهدا و ولایت فقیه زنده بماند؛ وگرنه سخنرانی تکراری، تکرار گذشته است، نه حرکت در مسیر انقلاب.

حجت الاسلام یزدی با ذکر خاطره‌ای خانوادگی از مرحوم آیت الله یزدی افزود: «روزی در سفره‌ای کوچک سه چهارنفره کنار ایشان نشسته بودیم. پدرم پس از غذا خوردن به من گفتند «مجید دعا کن». من چند دعا خواندم و دعای سفره را تمام کردم. ولی ایشان فرمودند چرا برای رهبری دعا نکردی؟ گفتم که جلسه کوچک و دورهمی بود. گفتند نه، هیچ دعایی کامل نیست مگر اینکه در آن برای ولی فقیه دعا شود؛ چونکه ما مدیون ایشان و انقلابیم.»

فرزند آیت‌الله یزدی با اشاره به برخی از خصوصیات زندگی مرحوم آیت الله یزدی به بیان برخی از ویژگی های رفتاری آیت الله یزدی در طول زیست اجتماعی آن فقیه بصیر پرداخت و اظهار داشت: نظم و انضباط یکی از ویژگی های آیت الله یزدی بود و نظم، برنامه‌ریزی، پشتکار و ساده‌زیستی آیت‌الله یزدی به عنوان جلوه‌های عملی اخلاص و ایمان آن فقیه بصیر نمود داشت.

رئیس دفتر ویژه قوه قضاییه بیان داشت: مرحوم آیت الله یزدی به توصیه های رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه پرهیز از اسراف عمل می‌کرد. هر وسیله‌ای، حتی یک پاکت یا برگه باطله، دوباره مورد استفاده قرار می‌گرفت و زندگی شخصی‌ ایشان نمایانگر سبک زیست مؤمنانه و ساده بود، در خانه و محل کار نشانه‌ای از تجمل یا اسراف در ایشان دیده نمی‌شد.

رئیس دفتر ویژه قوه قضاییه با اشاره به اراده قوی و خستگی‌ناپذیری آیت الله یزدی خاطرنشان کرد: ایشان از افرادی بودند که لحظه‌ای از عمر خود را تلف نمی‌کرد؛ حتی زمان‌های کوتاه بین کار و غذا یا استراحت را برای کارهای علمی اختصاص می‌داد؛ چنانکه پروژه ترجمه قرآن کریم را در همان وقت‌های کوتاه بین جلسات و استراحت‌ها انجام می‌داد و بر مبنای لغت‌شناسی عمیق و اصیل عربی ترجمه می‌کرد، نه از روی ترجمه‌های دیگر.

فرزند مرحوم آیت الله یزدی با بیان این که مرحوم آیت الله یزدی، فقیهی خستگی‌ناپذیر، پرانرژی و همیشه در میدان بود بیان داشت: ایشان حتی در مسئولیت‌های سنگین همانند ریاست قوه قضاییه، روحیه میدانی داشت و مستمر بدون همراهان متعدد به دادگاه‌ها و مراکز قضایی سرکشی می‌کرد و گاهی با خودرو شخصی معمولی مثل پیکان به صورت خیلی ساده و بی‌تکلف در محل حاضر می‌شد.

آیت‌الله یزدی فقه حکومتی را در چارچوب مبانی اصیل دین و ولایت فقیه معنا می‌کرد

حجت‌الاسلام ذبیح‌الله نعیمیان، استاد حوزه علمیه قم نیز در این نشست به تبیین رویکرد فقه حکومتی این فقیه فقید پرداخت و با اشاره به احساس نیاز جامعه و حوزه های علمیه به این رویکرد، تأکید کرد: فقه حکومتی در دیدگاه آیت‌الله یزدی، کاملاً خود را پایبند به مبانی اصیل و اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) می‌بیند و این رویکرد به هیچ وجه به معنای عبور از مبانی سنتی دینی، پیش گرفتن رویکرد روشنفکری، یا قرار دادن فقه در مدار خواسته‌های حاکمان نیست.

استاد حوزه علمیه قم ابراز کرد: آیت‌الله یزدی به مفهوم فقه حکومتی عنایت ویژه داشت و حتی در سفری به کره شمالی، به همراهان خود این نکته را مطرح کرده بود که آیا مفهوم دارالاسلام و دارالکفر باید با همان نگاه سابق تفسیر شود، یا این مفاهیم نیازمند بازنگری هستند.

وی افزود: آیت الله یزدی بر این باور بود که نگاه به موضوعات نوین باید از منظر فقه حکومتی برجسته شود و حتی ممکن است در برخی مبانی فتوایی تفاوت‌هایی ایجاد شود؛ از جمله در بحث وجوهات و خمس که ایشان معتقد بودند باید به ولی امر داده شود، موضوعی که تحقق آن در گرو نگاه کلان فقه حکومتی است.

سه رکن فقه حکومتی از منظر آیت‌الله یزدی

حجت‌الاسلام نعیمیان در ادامه سخنان خود، سه مؤلفه اصلی را که در بیانات مرحوم آیت‌الله یزدی در تحقق فقه حکومتی وجود دارد، برشمرد:

وی افزود: مولفه نخست، ولایت‌مداری است و اگر کسی قائل به ولایت فقیه نباشد، فقه حکومتی برای او بی‌معنا خواهد بود، اما با پذیرش گستردگی ولایت، این معنا برجسته‌تر می‌شود. این امر در فتوای وجوهات خمس نمایان است که نشان می‌دهد اختیارات ولی امر باید لحاظ شود.

استاد حوزه علمیه قم مؤلفه دوم را مصلحت‌مداری عنوان کرد و بیان داشت: مؤلفه مصلحت‌مداری در دیدگاه مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله محمد یزدی برجسته بود. 

وی تأکید کرد: مصلحت‌مداری نباید با رویکرد روشنفکری همراه باشد؛ مصلحت احکام الهی طبق نگاه عدلیه است و دست فقیه نیست. مصالحی که در مقام امتثال و حکمرانی، مثلاً از طریق مجمع تشخیص مصلحت، در نظر گرفته می‌شود، به معنای تغییر احکام الهی نیست؛ بلکه در مقام امتثال و از باب تقدیم اهم و مهم است.