چند نکته درباره عزاداری محرم در شرایط کرونا

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام غلامعباس هاشمی همدانی، استاد سطح عالی و درس خارج حوزه علمیه قم در یادداشتی به موضوع تکلیف محرم و عزاداری در ایام کرونا پرداخت؛ متن یادداشت بدین شرح است:

مطالبی در رسانه ها و فضای مجازی از زبان برخی از مسؤولین محترم و روحانیون و مداحان منتشر می‎شود که نوعی افراط یا تفریط در آن مشاهده می‎شود، عده‎ای دعوت به عزاداری دسته جمعی می‎کنند و عده‎ای به تعطیلی اصل عزاداری تشویق می کنند، ذکر نکاتی علمی به محضر هر دو دسته لازم است.

 تذکر چند نکته فقهی

نکته اول اینکه روضه سید الشهدا(ع) نباید تعطیل شود؛ این حقیقت در فقه و روایات و فتاوای بزرگان مطرح شده است؛ اما معنایش این نیست که مردم الزاما باید برای روضه امام حسین(ع) اجتماع کنند، بلکه معنایش این است که همواره اصل اقامه روضه امام حسین(ع) از شعائر دینی و علامت مکتب تشیع بوده و شعائر دینی نباید تعطیل شوند.

یکی از شعائری که نباید تعطیل شود، مناسک حج است، حتی از جهت فقهی اگر شعائر دینی روبه تعطیلی باشد بر حاکم شرع واجب است جهت حفظ و اقامه آن از بیت المال مسلمین هزینه کند، مانند مناسک حج که اگر در زمانی هیچ مستطیعی پیدا نشد و کعبه از طواف کننده خالی شد بر حاکم واجب است تا از بیت المال، کسی را جهت انجام مناسک حج، اجیر کند؛ چرا که حج و اعمال آن از شعائر الهی است "ان الصفا والمروه من شعائر الله" و شعائر الهی تعطیل نمی‌شوند؛ این مطلب را فقها در باب حج بحث کرده اند.

وجوب اقامه شعائر منحصر به واجبات نیست، بلکه در مستحبات نیز حکم چنین است و مستحبات در مقام اقامه، واجب می شوند؛ مانند اذان که مستحب است؛ اما اقامه اش واجب است و تعطیل بردار نیست و در هر شهری باید یک صدای اذان بلند باشد؛ بنابراین اصل عزای حسینی در هر شرایطی تعطیل بردار نیست.

برگزاری عزاداری جمعی در ایام کرونا، عناوین ثانوی را یدک می کشند و در تعارض عنوان ثانوی و اولی، حکم عنوان ثانوی بر عنوان اولی مقدم می گردد.

عنوان اول، در خطر افتادن جان مردم است که حفظ جان همگان واجب است و عنوان دیگر این است که با فراخوان مردم به اجتماعات متراکم، هیأت و حسینیه در معرض اتهام انتشار بیماری در جامعه قرار می گیرند؛ همانطور که شهر قم را به اتهام آغاز بیماری از این شهر، آماج حملات قرار دادند؛ گویی کرونا در قم ساخته شده است.

بهتر نیست که امام حسین(ع) و حسینه و مساجد را در موضع حملات قرار ندهیم؟ برفرض اصل عزاداری مستحب نیست، بلکه واجب است در این صورت بین دو واجب، یعنی بین وجوب حفظ نفس خود و دیگران و وجوب عزاداری تزاحم برقرار می‌شود که بدون شک حفظ نفس، عقلا و نقلا اهم از هر واجبی است.

برخی از وعاظ و مداحان و شخصیت ها مردم را دعوت می کنند تا عزاداری امام حسین(ع) را با رعایت پروتکل‌ها برگزار کنند؛ چگونه اصول بهداشتی رعایت می شوند در حالی که یکی از اصول پروتکل ها اجتناب از نفس اجتماعات است؟

این مطلب که عزاداری و روضه خوانی امام حسین(ع) غیر قابل تعطیل شدن است، موضوعی فقهی است که مراد از آن تبیین شد و آشکار شد که اصل اقامه عزا قطعا تعطیل بردار نیست، اما اقامه عزا می تواند در شکل های متفاوت باشد.

مجلس خانوادگی یک شکل عزادازی با رعایت اصول بهداشتی است به طوری که در هر خانه یک پرچم حسینی برافرازند؛ نذر‌ی‌ها و خیرات را به خیریه‌ها و مسؤولان هیأت‌ها بدهند تا به صورت نقدی یا مواد خام به نیازمندان برسد؛ بلندگوهای حسینیه ها در ساعتی از روز صوت عزا پخش کنند و مهمتر اینکه از طریق فضای مجازی و رسانه ملی و سایر رسانه ها نیز عزای حسینی اقامه می شود.

اما عزاداری عمومی آن هم بطور متراکم چنانچه برخی گفته‏‎اند، ما باشکوه تر از هر سال اجتماع می کنیم، رجحان و استحبابش هم از بین خواهد رفت؛ یعنی استحباب نیز نخواهد داشت، بلکه اعتقاد به کراهت نیز خالی از وجه نخواهد بود و اگر به حرمت آن معتقد شویم حرفی بر اساس دلیل است.

برخی این سؤال را مطرح می کنند که بانک و مترو و بازار و کار خانه ها همه باز و مردم در این اجتماعات تردد می کنند، پس فقط ما می خواهیم عزای حسینی را تعطیل کنیم؟ باید گفت که تعطیلی این اجتماعات زندگی مردم را فلج می کند و چاره ای از باز بودن این ها نیست؛ اما عزای محرم چنین خصوصیتی ندارد و در شکل دیگری نیز محقق می شود.

دیگر اینکه برخی  گفته اند که تحمل ضرر و حتی دادن جان برای امام حسین(ع) امری نیکو و مورد تایید امامان بوده است؛ جواب این سخن آن است که امامان چنین رضایتی را جهت حفظ اصل عاشورا و شعائر حسینی(ع) داشته اند و حتی به تحمل ضرر جانی و مالی تشویق نموده اند و شکی نیست این ملاک در این زمان موضوعیت ندارد.

با این بیان به نظر می رسد، منطقی‎ترین تصمیم که هم مطابق با عقل و هم منطبق با موازین شرع است، تعطیلی موقت اجتماعات در ایام محرم و تشویق مردم به توسل و توجه به اهل بیت علیهم السلام در شکل های مختلف خصوصا در منزل است؛ یقینا از حرارت عشق به حسین بن علی(ع) وشهدای کربلا با تعطیل شدن اجتماعات در یک سال کاسته نخواهد شد.

مردم توسلات خود را انجام دهند؛ از طرق مختلف وقایع عاشورا را گوش کنند و به دیگران هم منتقل کنند؛ نذوراتشان را انجام دهند و کمک‎های خود را به امور خیر به نیت حضرت ابا عبد الله(ع) خرج کنند؛ مداحان و واعظان و گویندگان نیز از فرصت فضای مجازی استفاده کرده و معارف عاشورا را در اذهان جامعه و جوانان زنده نمایند.

باید توجه کنیم که در دنیای امروز تأثیرات و تبلیغات از طریق فضای محازی به مراتب بالاتر از فضای بیرونی است؛ یک عالم توانمند محبوب اگر منبر برود، شاید دویست نفر پای منبر او بنشینند؛ آن هم از هفتم هشتم محرم به بعد، اما همین عالم یک لایو بگذارد، شاید هزاران نفر آن هم اکثرا جوان و نوجوان در روز با او همراهی کنند.

این راه منطقی و میانه است که نه اصل عزای حسینی که کیان تشیع به آن بسته است، تعطیل می شود و نه اقدامی که جان مؤمنان و شیعیان عزیز به خطر بیفتد انجام می گیرد./990/پ201/ق