کتابی برای تشریح عملیات «امام مهدی»

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، اگر با نگاهی جامع و بر مبنای فلسفه تاریخ تشیع به انقلاب اسلامی ایران بنگریم، بی‌شک در خواهیم یافت که این انقلاب عظیم و در حقیقت نفخ صور فرهنگ عاشورا بود که در جان جامعه و سپس در سیر بیرونی آن رخ داد و به ثمر نشست. در حقیقت پس از انقلاب عظیم نبوی و واقعه ازلی ابدی عاشورا یکی از نقاط عطف تاریخ شیعه در مسیر ظهور و تکامل جامعه انقلاب اسلامی ایران است.

از این رو که انقلاب اسلامی در همان بدو پیدایش خویش، ناچار لباس خاکی جهاد و دفاع پوشیده و با فرهنگ ایثار و شهادت به سمت بلوغ باطنی و ساختاری حرکت کرد، می‌بایست دفاع مقدس را اصلی ترین و بارزترین واقعه تاریخ انقلاب اسلامی دانست.

در دوران این دفاع و پایداری دینی و ملی، نقاط عطفی وجود دارند که رنگ فرهنگ و محتوای این آزمون الهی را شکل داده‌اند؛ وقایعی مانند شکست حصر آبادان، آزاد سازی خرمشهر، تسخیر فاو و ...؛ بی‌شک عملیات امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که حتی در بین آشنایان با دوران دفاع مقدس نیز تا حدی مهجور و ناشناخته باقی‌مانده، یکی از نقاط عطفی است که توانست فرهنگ عاشورایی انقلاب اسلامی را در شیوه نگاه به مفهوم جنگ و نوع طراحی تاکتیک‌های دفاع و حمله و حتی در تنظیم ساختار نیروهای عمل‌کننده و جایگاه فرماندهی نیروهای اسلام به شکلی موفقیت‌آمیز اعمال و اثبات کند.

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه، با تهیه و انتشار محصولاتی در قالب کتاب و مجله ـ که ترکیبی از آمار و اطلاعات، ابلاغیه‌ها و دستورالعمل‌ها، تدابیر و اندیشه‌ها، گزارش و شرح وقایع عملیات و بیان اظهارات و خاطراتی که در تشریح بهتر وقایع هستند ـ به بررسی عملیات‌های مهم در دو سطح عملیات و تاکتیک پرداخته و تلاش می‌کند وضعیتی که منجر به انجام عملیات شده و نیز عملکرد یگان‌های موثر در تحقق عملیات و دشواری‌های حین اجرا و چگونگی پشت سر گذاشتن موانع و پیشروی مراحل عملیات را بررسی کرده و ملموس کند.

یکی از این آثار در قالب کتابی با نام «نبرد امام مهدی(عج)» است که به روایت و بازخوانی عملیات امام مهدی(عج)، به قلم جناب آقای «مهدی حاجی خداوردی خان» پرداخته است.

روایت عملیاتی که در تاریخ ۲۶ اسفند ماه سال ۱۳۵۹، یعنی حدود ۶ ماه پس از آغاز جنگ تحمیلی در منطقه عمومی دشت آزادگان و به طور خاص، جبهه سوسنگرد که از مهم‌ترین محور‌های عملیاتی جنوب کشور بود، انجام شد. جبهه‌ای که ارتش عراق در همان ابتدای جنگ آن را به عنوان راهی سریع‌الوصول به هدف اصلی‌اش یعنی اشغال اهواز، برگزید و چشم امید به یاری و همراهی مردم آن دیار داشت که صد البته با هوشمندی و از خودگذشتگی مردم غیور و دلیر آن، متوقف و زمینگیر شد و تلفات و خسارات چشمگیری را تحمل کرد.

سوسنگرد تنها در ۶ ماه آغازین جنگ تحمیلی یک بار اشغال و سه بار محاصره شد که هر بار رزمندگان سرافراز با فداکاری و ازخودگذشتگی دشمن را به عقب راندند. در نهایت در صد و هفتاد و هفتمین روز جنگ تحمیلی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به همراه نیروهای مقاومت مردمی، عملیاتی در ظاهر کوچک اما بسیار مهم و حائز اهمیت، یعنی عملیات «امام مهدی(عج)» را آغاز کرد که موجب تغییر نگرش جدی تکنیکی و تاکتیکی رزمی فرماندهان در ادامه جنگ شد.

این نبرد عظیم که نخستین عملیات منظم سپاه در سال اول جنگ محسوب می‌شود، آثار و تبعاتی را نیز در اردوگاه نیروهای متجاوز عراقی برجا گذاشت که از جمله می‌توان به:

سرکوب روحیه تهاجمی دشمن، سلب ابتکار عمل از ارتش عراق و ایجاد رعب و وحشت در بین نیروهای عراقی اشاره کرد.

در این عملیات که با در نظر گرفتن امکانات نیرویی و تجهیزات جبهه خودی از نوع ضربه زدن با حمله سریع و غافلگیرانه و بازگشت به خطوط دفاعی طراحی شده بود، پیش می‌آمد که نیروهای خودی پس از پیشروی موفق و ضربه زدن به دشمن، تمایلی به عقب‌نشینی نداشتند. یک بار که پس از پیشروی و پیروزی اولیه دستور عقب‌نشینی داده شد، رزمندگان اعتراض کردند و پس از توجیه منطقی فرماندهان بود که با اکراه عقب‌نشینی را پذیرفتند.

در بخش انتهایی کتاب، نقاط ضعف و قوت خودی و در مقابل نقاط ضعف و قوت دشمن معرفی شده که به قسمت‌هایی از آن اشاره می‌کنم:

نقاط ضعف خودی

* باز نشدن کامل معابر و پاکسازی نشدن بسیاری از مین‌های کار گذاشته شده جلوی موانع عراقی‌ها؛

* وجود تردید در مورد پشتیبانی نیروهای هوایی و هوانیروز؛

* کمبود جاده مواصلاتی برای کمک رسانی به نیروها و عقب‌نشینی در مواقع ضروری.

نقاط قوت نیروهای خودی

* رازداری نیروهای رزمنده؛

* رعایت اصل سادگی در طراحی عملیات‌ها؛

* توجیه دقیق نیروها به طرح مانور عملیات.

نقاط ضعف دشمن

* غافلگیری صد درصدی نیروهای مستقر در خط مقدم؛

* آسیب‌پذیر بودن خط دفاعی به دلیل فاصله زیاد بین سنگرها و باز بودن جناحین و امکان نفوذ نیروهای خودی به عقبه خط اول؛

* نداشتن میدان موانع گسترده مقابل خط مقدم و جناحین.

نقاط قوت دشمن

* داشتن شبکه جاسوسان؛

* داشتن نیروهای احتیاط نزدیک به خط اول و امکان به کارگیری آن؛

* بهره‌گیری از پشتیبانی فوری نیروی هوایی یا هوانیروز.

کتاب مورد بحث با بهره‌گیری از اسناد و گفت‌وگو با رزمندگان و با دقت در صحت منابع توانسته خطوط کلی باورهای اصلی و رایج در جنگ و شرح اقدامات رزمندگان را ترسیم کند؛ هرچند با توجه به اینکه وقوع عملیات مورد بحث در سال‌های اولیه جنگ هشت ساله عراق علیه ایران بوده، در پاره‌ای از موضوعات آن فقر اطلاعاتی مشهود است و از سویی دیگر حماسه‌های زیبایی که طی این عملیات خلق شده، ایجاب می‌کند که در آثار دیگری به تشریح تلاش‌ها و حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان اسلام پرداخته شود. شاید اگر در این کتاب، موضوع بسیار مهم و سرنوشت‌ساز طراحی عملیاتی جنگ یعنی چگونگی پا گرفتن و رشد ایده اصلی عملیاتی مبتنی بر نگاه انقلابی با توجه به کیفیت و کمیت نیروهای دو طرف اشاره می‌شد شاهد قوت و دقت علمی بیشتری بودیم؛ این نگاه، یعنی انتخاب تکِ سریع و رخنه‌ای و شکافتن خطوط دشمن در مقابل نگاه تکِ جبهه‌ای که نگاه کلاسیک و مبتنی بر تجهیزات زرهی و پشتیبانی ارتش عراق و همه ارتش‌های کلاسیک بود را می‌توان شاه بیت و کلید اصلی مبحث طراحی عملیات و عامل مهمی در پیروزی‌های بعدی رزمندگان اسلام به شمار می‌رود./826/د101/ق