قدیمی‌ترین شعر آیینی عاشورایی را چه کسی سرود؟

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، شعر آیینی همواره یکی از بخش‌های مهم و قابل توجه ادبیات فارسی در سوگ حسینی و ستایش حماسه سومین امام شیعیان بوده است؛ از دیرباز با سروده‌های محتشم کاشانی تا به امروز، شعر آیینی جایگاه مهمی داشته و بخش‌های نادیده‌ای از واقعه کربلا را ماندگار کرده است. 

در این بین یکی از نکات قابل توجه این است که اولین شعر عاشورایی را چه کسی و در چه سالی سروده است؟ البته نباید فراموش کرد که ممکن است برخی از سروده‌ها به دلایل مختلف نابود شده و اثری از آنان باقی نمانده باشد. 

محمدرضا سنگری، پژوهشگر باسابقه عرصه شعر و ادبیات در پاسخ به این سؤال چنین توضیح می‌دهد: قدیمی‌ترین کسی که درباره عاشورا شعر گفته است، ابوزید محمد غضائری رازی است. او در سال 431 هجری قمری درگذشته و از او تنها 219 بیت در اختیار داریم. شعر او چنین است:

مرا شفاعت این پنج تن بسنده بود/ که روز حشر بدین پنج تن رهانم تن

بهین خلق و برادرش، دختر و دو پسر/ محمد و علی و فاطمه، حسین و حسن

اَیا کسی که معتصم شدی به آل رسول/ زهی سعادت تو، لاتخف و لاتحزن

وی بیان داشت: این نخستین شعری است که در اختیار داریم؛ البته قطعاً پیش‌تر از اینها هم بوده اما به دست ما نرسیده است. ابوالحسن شعرانی می‌گوید از هر 70 کتاب درباره امام حسین علیه‌السلام تنها یک کتاب به دست ما رسیده است و 69 کتاب دیگر را در زیر خاک پنهان کردند و سوزاندند تا مبادا اطلاعاتی فاش شود.

سنگری در توضیح این شعر سه بیتی گفت: این شعر به دو نکته تأکید دارد؛ اول می‌گوید بودن با حسین سعادت‌آور است و دوم این که می‌گوید اگر با حسین باشید از دو خطر از چهار خطر ممکن در امانید. دقت داشته باشید که 4 خطر همواره ما را تهدید می‌کند؛ اولی خطر پیش‌روست که در ادبیات عرب خوف معنی می‌شود. خوف به معنای ترس از آینده است. عنصر خطرناک دیگر حزن به معنای افسوس از گذشته است. خطر دیگر در سمت راست انسان قرار دارد و آن هم کبر و خودبزرگ‌بینی است. در نهایت، خطر چهارم نیز که در سمت چپ انسان قرار دارد، یأس است. این خطرات از چهار طرف انسان را احاطه کردند. در این شعر می‌بینید که اگر می‌خواهید از حزن و خوف دور باشید راهی ندارید به جز اینکه با این خانواده باشید./826/د102/ق