استاد حوزه و دانشگاه مطرح کرد؛
ورود نامناسب حوزه به تخصص گرایی
ورود ما به تخصص گرایی در حوزه علمیه مناسب نبوده و به همین خاطر خروجی بایسته‌ای نداشته ایم. لازم است با آسیب شناسی دقیق به این بحث مجددا ورود کرده و اشکالات کار را برطرف کنیم.
اشاره: حدود 10 سال قبل، رهبر معظم انقلاب اسلامی با طلاب حوزه علمیه در قم دیدار داشتند؛ یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ایشان در این جلسه، تحول در حوزه علمیه بود، ایشان در این خصوص فرمودند: «مسأله مهم دیگری که مطرح است و در آن باب باید سخن روشن به میان بیاید، مسأله تحول در حوزه‌هاست؛ چند سال است که مسأله تحول در حوزه‌های علمیه، به خصوص در حوزه مبارکه علمیه قم مطرح است».
مسأله تحول تک بعدی نیست، به تعبیر حضرت آقا، تحول در حوزه علمیه یک تحول پیچیده با دامنه گسترده، همه‌جانبه و ذو اضلاع است، از ابعاد تحول می‌توان تحول در متون حوزوی، تحول در تدریس و تحول فراگیر را نام برد؛ در همین راستا حجت الاسلام والمسلمین محمد مهدی گرجیان، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفت‌وگویی با خبرنگار سرویس اندیشه خبرگزاری رسا به برخی از ابعاد تحول پرداخته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
حوزه طراز انقلاب اسلامی، زمینه ساز حکومت مهدوی
رسا ـ از نگاه شما ملاک تحول در حوزه چیست و وضعیت فعلی تا نقطه مطلوب چه مقدار فاصله دارد؟
آنچه که در این مقوله بایسته است این است که ما طلبه‌ای را تربیت کنیم که با حضور مقدس امام زمان (عج) بتوانیم آن را به عنوان سرباز معرفی کنیم؛ به بیان دیگر، حوزه طراز انقلاب اسلامی باید زمینه ساز حکومت مهدوی (عج) باشد، حوزه باید به گونه‌ای عمل کند که اگر روزی حضور مقدس حضرت حجت (عج) در جامعه به نحو عینی محقق شود، عِده و عُده‌ای داشته باشیم که در دفاع از کیان شیعه به کشور‌های دیگر بفرستیم، (البته نه مانند برخی مؤسسات که بر اساس رابطه این کار را انجام دهند، یقینا در زمان حضرت حجت(عج) بر اساس لیاقت این امر صورت خواهد گرفت).
به طور طبیعی ما نسبت به آنچه که بایسته است فاصله داریم، اما در عین حال، حوزه علمیه و در رأس آن آیت الله اعرافی با صرف وقت بسیاری به این مهم توجه کرده اند و طبق شنیده‌ها برون داد آن به تدریج خود را نمایان می‌کند.
موانع داخلی و خارجی؛ سد راه تحول در حوزه
رسا ـ مجموعه اقدامات صورت گرفته در این چند سال چقدر در زمینه تحول در حوزه علمیه مؤثر بوده است؟
در اینکه تاکنون این تحول خواهی چقدر موفق بوده، نباید نقش موانع داخلی و خارجی را نادیده گرفت؛ متعجبم! گاهی همین که کار نو و جدیدی انجام می‌شود، برخی با ندا‌هایی مانند وا اسلاما لب به اعتراض گشوده و فریاد می‌زنند که این‌ها می‌خواهند مقدسات را از بین ببرند! در حالی که مثلا کتاب کفایه‌ای که فرضا می‌خواهیم جایگزین برای آن بیاوریم قبل از مرحوم آخوند نبوده است و پس از نگارش توسط مرحوم آخوند جایگزین کتاب‌های دیگر شده است، پس در این خصوص مقاومت‌هایی وجود دارد که در روند کار خلل ایجاد می‌کند و ما نباید آنها را نادیده بگیریم.
رسا ـ در بحث تحول در حوزه، دو مسأله تخصص طلاب و کارآمدی دروس، حائز اهمیت است؛ در این باره بیشتر توضیح دهید.
آموزش‌ها باید به گونه‌ای باشد و به اندازه‌ای که طلاب درس خوانده اند و به تناسب نیز کارایی داشته باشد؛ البته این کارایی باید متناسب با شؤون طلبگی نیز باشد. حوزه باید برنامه‌ای داشته باشد که طلاب پس از فارغ التحصیلی در حوزه تخصصی خود کارا باشد؛ به گونه‌ای که حداقل زندگی و معیشت خود را بتوانند اداره کنند؛ در حالی که منافاتی با عزت نفس آنها نداشته باشد.
ورود به تخصص گرایی در حوزه نامناسب بوده است
اما در مورد تخصص گرایی، به اعتقاد من، ورود ما به تخصص گرایی در حوزه علمیه مناسب نبوده و به همین خاطر خروجی بایسته نداشته ایم؛ بر این اساس، لازم است با آسیب شناسی دقیق به این بحث مجددا ورود کرده و اشکالات کار را برطرف کنیم تا ان شاءالله به نقطه مطلوب برسیم، در این مورد باید سرفصل‌ها به تناسب زمان و حتی فرا زمان مجددا مورد ارزیابی قرار گیرند، البته با فکر‌های جدید، منابع جدید و روش‌های جدید.
رسا ـ بدون شک یکی از ابعاد مهم تحول در حوزه علمیه، تحول در متون حوزوی است که نگرش‌های متفاوتی پیرامون آن وجود دارد؛ به طور قطع این اتفاق در میان اندیشمندان حوزوی وجود دارد که چنانچه یکی از کتب حوزوی با دقت و کیفیت نوآوری شود، می‌تواند به عنوان متن معیار، مورد استفاده قرار گیرد، همان‌گونه که در گذشته نیز این مهم صورت می‌گرفت؛ در این خصوص دیدگاه شما چیست؟
آری، دغدغه تحول در متون حوزوی، دغدغه ای است که قبل از انقلاب نیز وجود داشت؛ در حوزه نجف، زمانی که مرحوم مظفر منطق و اصول فقه را به شکل جدید به رشته تحریر درآورد بسیاری از فقها واکنش نشان دادند، اما این دو کتاب به تدریج جای خود را در میان کتب حوزوی به دست آوردند.
نوآوری‌های مرحوم شهید صدر و مرحوم مشکینی نیز به همین منوال است. امروزه نیز برخی به دنبال این هستند که کتاب‌هایی جایگزین شرح لمعه، مکاسب و کفایه را معرفی کنند. خلاصه آنکه، این توافق در گذشته نیز وجود داشت.
البته، برخی معتقدند کتاب هر چه مشکل‌تر و مغلق‌تر باشد عالم‌پرورتر خواهد بود. تحریر کتاب ریاض المسائل به دست مرحوم طباطبایی و کتاب قوانین توسط مرحوم میرازی قمی تقریبا در یک زمان بود؛ معروف است وقتی کتاب قوانین به دست مرحوم طباطبایی رسید ایشان بدون آنکه نویسنده را بشناسد، فرمود: کسی که این کتاب را چنین نوشته ـ به جهت فشاری که به خود آورده است ـ یقینا یکی از حواس پنجگانه خود را از دست داده است؛ جالب است بدانید طبق شنیده‌ها مرحوم میرزا، یکی از دو چشم خود را و مرحوم طباطبایی نیز، یکی از دو گوش خود را از دست داد.
در مقابل، برخی معتقدند ساده سازی، به‌روز نوشتن و حتی توجه به اصول و قواعد کتاب درسی در زودبازدهی بسیار موثر است. در همین راستا اشخاصی و حتی برخی به صورت تیمی برای ساده سازی دروس اقدام کردند که با موانعی رو به رو شدند. برخی از این موانع آشکار و برخی نیز غیر آشکار هستند.
رسا ـ با توجه به رویکردهای مختلف در بحث تحول، آینده این مسأله را چطور میبینید؟
ما امید داریم که این درخت تنومند هر روز پربارتر از گذشته شود و ان شاءالله مصداق «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کلِمَةً طَیبَةً کشَجَرَةٍ طَیبَةٍ اصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتِی اکلَها کلَّ حینٍ بِاذْنِ رَبِّها» باشیم و هر روز نوآوری‌های حوزه را در عرصه‌های متعدد ببینیم./گ403/ف
ارسال نظرات