۰۸ بهمن ۱۳۹۹ - ۱۵:۵۳
کد خبر: ۶۷۳۳۵۶

شهید صدر کتاب «نا» در پرانتزی جدا از گذشته

شهید صدر کتاب «نا» در پرانتزی جدا از گذشته
شهید صدر بدون نقاط کلیدی آشنایان به این شخصیت علمی، در پرانتزی جدا از گذشته و تأثیرگذاران بر او ترسیم شده است.

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر احمد رهدار، رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در جلسه نقد کتاب «نا» که در انتشارات به‌نشر تهران، برگزار شد و به‌صورت زنده از صفحۀ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحۀ انتشارات به‌نشر پخش شد، گفت: زیبایی متن و احساسی که در کلمات هست باعث شده است که همه زیبایی‌های لازم را داشته باشد.

وی کتاب «نا» را ماندگار و خواندنی توصیف کرد و ابراز داشت: این کتاب باعث نشاط معنوی می‌شود و خواننده همراه با کلمات با نویسنده می‌آید و در متن زندگی شهید صدر قرار می‌گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار با اشاره به کتاب دکتر پارسانیا با عنوان «جهان‌های علم» اظهار داشت: دکتر پارسانیا در این کتاب توضیح می‌دهد که علم سه ساحت دارد، ساحت ثبوتی که ساحت تکوین علم است که انسان همه آن تکوینیات را درک نمی‌کند؛ ساحت بعد ساحت ذهن است، آن بخش از مکنونات تکوین که به وسیله انسان کشف می‌شود و در ذهن می‌آِد، علم را از مرحله ثبوت به اثبات آن می‌کشاند و ساحت ذهن علم را شکل می‌دهد؛ بخشی از آنچه در ذهن ما هست در ساحت سوم علم تحقق می‌کند که ساحت عین است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه ادامه داد: آنچه در ساحت ذهن مهم است و روی گزاره معرفتی ارزش می‌گذارد روش برهان است؛ اگر چه در ذهن از روش‌های جدل و مغالطه و شعر استفاده می‌کنیم، اما در ساحت ذهن متقن‌ترین روش و اصالی‌ترین روش، روش برهان است.

وی ادعای آقای پارسانیا را اینگونه بیان کرد که: برخلاف تصور خیلی‌ها علم در ساحت عینیت خیلی به برهان گره نمی‌خورد؛ نه اینکه برهان آنجا بی اعتبار است، بلکه می‌گوید که برهان در کنار یک سری عوامل دیگر که مؤلفه‌های غیر معرفتی هستند یعنی ماهیت علم در ساحت عین، ترکیبی از مؤلفه‌های معرفتی و مؤلفه‌های غیر معرفتی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار افزود: مؤلفه‌های غیر معرفتی مانند شهرت، موقعیت شغلی، پول داشتن، جسور بودن است؛ معمولاً در مواجهه با شخصیت‌های علمی، از جمله علما، ساحت ذهن علما را کاویده‌ایم؛ یعنی در کتاب‌ها، ایده‌ها و تئوری‌هایشان رفته‌ایم، آن را تحلیل کرده‌ایم و گفته‌ایم که خاستگاه و زمینه‌های تاریخی این نظریه چیست و بعد هم اگر ابتکار و خلاقیتی درباره آن عالم کشف کرده‌ایم از ابتکارات علمی بوده است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه کتاب «نا» را بیش از اینکه بخواهد شهید صدر استاد را توضیح دهد توضیح دهنده شهید صدر عالم معرفی کرد و گفت: این دو اصلاح تخصصی است؛ یعنی گاهی اوقات طلبه‌ها مشورت می‌کنند که چه بخوانیم، می‌گویم اگر می‌خواهی استاد بشوی یک برنامه بدهم و اگر می‌خواهی امام القوم بشوی برنامه دیگری بدهم.

وی توضیح داد: برای استاد شدن ابتدا رشته‌ای را مانند الهیات یا کلام انتخاب کنید و بعد بیست سال آن را بخوانید، بعد از ده یا پانزده سال شما در آن رشته دکتری خود را گرفته‌اید، اساتید زیادی را دیده‌اید، کتاب‌های عام و خاص آن عرصه را دیده‌اید و چند جلد کتاب تألیف کرده‌اید و نسلی را هم تربیت کرده‌اید که از یک تا چند ده کتاب هم به جا گذاشته‌اید.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار ادامه داد: برای امام القوم شدن پیشنهادم این است که شما تا بیست سال چیزی تخصصی نخوانید، تاریخ، تفسیر، حدیث، قرآن، روایات، فلسفه، فقه و اخلاق بخوانید اگر هم خواستید بعد از بیست سال در یک شاخه هم تخصص پیدا کنید منعی ندارد، در این صورت شما امام القوم می‌شوید.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه با تکیه بر مطالب گفته شده خود اظهار داشت: در کتاب «نا» با شهید صدر امام روبرو بودم؛ حتی حوزه‌ها شهید صدر استاد را می‌شناسند؛ یعنی شهید صدر به مثابه یک نخبه، غیر از شهید صدر به مثابه یک انسان کامل است. نخبه را از وجه نخبگی می‌بینید اما انسان را از حتی خوابیدنش نظاره می‌کنید که حتی هیچ وجه معرفتی ندارد، اما در هر حال یک تکه‌ای از پازل زندگی او است. نحوه مواجهه با خانم، بچه‌ها، مأمورانی که به دنبال او می‌آیند، با شیخ نمانی وفادار، طلبه‌های فقیر، تجار کویتی و دیگران، همه این‌ها تکه‌هایی از پازل زندگی او است و شهید صدر برآیند همه این‌ها است. که شاید دیگران این ویژگی‌ها را نداشته باشد.

وی مطالب کتاب «نا» درباره زندگی شهید صدر را فراتر از حاشیه بلکه متن زندگی شهید صدر توصیف کرد و گفت: اگر این موارد را در متن زندگی شهید صدر نبینیم، کل ساختمان معرفت او را نمی‌توانیم درست توضیح دهیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار ابراز داشت: ظریف کاری‌های یک ساختمان در قیمت‌گذاری آن سهم جدی دارد؛ تمام علوم و ادبیات سنگین و رنگین، بیش از همه جا، در بستر زندگی شخصی فرد، مجال تبلور و ظهور پیدا می‌کند؛ بستر زندگی یک فرد، بستر تجلی و کاربست اندیشه‌های او است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در تعبیر دیگر سخنان گفت: یکی از راه‌های سنجش صحت و سقم افکار، زندگی فرد است؛ اگر حرف‌هایش درست باشد بذر آن‌ها باید در زندگی او حاصلی داشته باشد؛ این رابطه کامل نیست اما وثیق است.

وی در بیان یکی از دلایل زیبا بودن متن کتاب «نا» اظهار داشت: این کتاب به نحوی خرق عادت می‌کند، ما عادت کرده‌ایم که عالمان را با علمشان بسنجیم و کمتر عادت داشته‌ایم که عالمان را از عمل منتشر، پخش و جزئی شده ایشان بسنجیم؛ مجموعه چند ده سال درس خواندن باید یک جا خود را نشان دهد که اینجا تلاش شده است آنها را نشان دهد و اینجا با شخصیت واقعی شهید صدر روبرو هستید نه شخصیت خاص او.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار تصریح کرد: خانم برادران به صورت شهودی و وجودی در صحنه‌ای افتاده است که صحنه را درست حکایت کرده است؛ در حکایت‌گری همیشه لازم نیست که علم داشته باشید؛ شاید خانم برادران این صحنه را توجه و تصور نداشته است اما کتاب موج می‌زند؛ کتاب آمیختی از نبوغ و هوش شهید صدر است؛ نبوغ در عرصه‌های علمی خود را نشان می‌دهد اما هوش در جزئیات زندگی خود را نشان می‌دهد؛ انتخاب و عکس العمل یا وضعیت به موقع، مناسب، متوازن، متعادل.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه افزود: شخصیت متوازنی از شهید صدر در کتاب «نا» نشان داده شده است که دوست داشتنی است؛ هر کس این کتاب را بخواند عاشق ایشان می‌شود؛ ممکن است که یک نظریه شهید صدر را به صورت فنی بیان کنیم، اما وقتی بیان کنیم، مخاطب ما اینگونه برداشت کند که خیلی سخت گفته است و ما نفهمیدیم و این آخرین ارتباط او با شهید صدر است، در حالی که نویسنده این کتاب گشتی روی کلیدواژه‌های ذهنی شهید صدر داشته است با تعمد بر وارد نشدن به آن‌ها که ذهن مخاطب را در عالم ذهنی شهید صدر درگیر کرده است که از دلایل موفقیت این کتاب است.

وی در بیان ملاحظات خود درباره کتاب «نا» ابراز داشت: خانم برادران با اندیشه‌های تخصصی شهید صدر آشنا نبوده است و به خاطر این نا آشنایی، سر اندیشه‌های خاص ایشان درنگ هم نکرده است؛ گاهی اوقات می‌گوییم که این اندیشه خوبی است و در گیومه هم می‌آورد که خاص است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار درباره معنای درنگ نکردن نویسنده در اندیشه‌های خاص شهید صدر توضیح داد: اگر از خانم برادران در وجه اندیشگی شهید صدر بخواهیم که این عالم را در پنج کلید واژه علمی توضیح دهند، احتمالاً نمی‌توانند؛ کلیدواژه‌هایی که می‌توانیم شهید صدر را در ذهنمان نگه داریم برجسته نشده است؛ اگر با کسی که با اندیشه‌های شهید صدر آشنا بود، چون شهید صدر به این علت برای خانم برادران و خیلی از ما عزیز است، به این خاطر است که یک متفکر خاص دینی است، زعامت اجتماعی و دینی را هم قبول کرده است و لیاقت شهادت را هم داشته است که خصیصه اولی و خاص شهید صدر خصیصه علمی ایشان است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه تأکید کرد: جا داشت که درباره شخصیت علمی شهید صدر می‌شد که چند کلید واژه از ایشان برجسته شود که می‌توانسته است در سبک و سیاق کتاب جلو برود؛ برای مثال عکس‌ها و نگاشته‌های کنار عکس‌ها به گونه‌ای انتخاب شود که آن کلید واژه‌ها بالا بیاید. که در آن صورت علاوه بر مخاطب عموم این کتاب برای خواندن خواص خواندنی‌تری می‌شد.

وی ابراز داشت: شهید صدر یک جوهره و یک ذات دارد که تجلیاتی در عوارض زندگی او دارد؛ من این درنگ را خیلی پررنگ ندیدم؛ یک جاهایی کتیشن‌هایی هستند که نشان می‌دهد در ذهن نویسنده پررنگ بوده است؛ اما این کتیشن‌ها اینقدر زیاد هستند که دوباره گم می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار در بیان نکته‌ای دیگر در نقد کتاب «نا» اظهار داشت: عقل و هوش شهید صدر در عین حال حجاب چیزهای دیگری از شهید صدر شده است؛ حق ما است که بدانیم مسیری که آمده‌ایم کجا کم و کجا زیاد بوده است؛ من در سراسر کتاب، یک جایی که نشان از نقصی از شهید صدر باشد ندیدم؛ خواهان این نیستم که حتماً نقدهایش باشد و نقص‌هایش باشد، اما من با یک انسان روبرو هستم؛ ارزش انسان چیزی است که در کنار این خطاها دیده شود.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه افزود: هیچ خطایی از شهید صدر در کتاب «نا» نبود که احتمال زیاد در واقعیت وجود داشته است؛ یا شما همسر محترم ایشان را استنطاق نکرده‌اید یا ایشان در مغناطیس عشق آن شهید است و عشق حسب روایات چشم انسان را بر روی عیوب می‌بندد و کور می‌کند؛ چیزهایی که گفته نشده است؛ کاش کمی به این فکر کنیم که اگر شهید صدر را بخواهیم انسان‌تر توضیح بدهیم، خطاهایش و اشتباهاتش او را شیرین‌تر کند.

وی در اشاره‌ای به کتاب «مرزبان اندیشه» درباره علامه جعفری گفت: من با کتاب‌های مرحوم علامه جعفری مأنوس بودم، این کتاب چیزهای دیگری از علامه جعفری به من گفت، من علامه جعفری را همواره یک فیلسوف دیده بودم؛ فیلسوف زیادی مبانی فلسفی خود را از نهج البلاغه حضرت علی (ع) گرفته بود؛ هیچ موقع احساس نمی‌کردم که اگر یک زمان بخواهم از عرفان صحبت کنم سراغ علامه جعفری بروم؛ کما اینکه وقتی بخواهم از قله‌های فقه حرف بزنم به ذهنم نمی‌آید که سراغ مرحوم علامه طباطبایی بروم؛ در حالی که فقیه است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار ادامه داد: در کتاب «مرزبان اندیشه» لایه‌های عرفانی علامه جعفری بیان شده است، زیاد هم بیان شده است؛ احساس کردم که خودش یک پروژه است؛ یعنی یک حیث شخصیتی است؛ در بعضی از جاها احساس کردم که خاص است؛ یعنی ما در تاریخ سلوک معنوی خود کم شخصیتی داریم که یک حیث وجود بسیطشان کنده شود و راهبر یک حیث دیگر وجودشان بشود. که چنین خاطره‌ای را نقل کرده‌اند که در این کتاب آمده است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در ادامه نقد خود از کتاب «نا» ابراز داشت: دوست داشتم از جلوه‌های خاص عرفان شهید صدر ببینم؛ برای این بزرگواران که خودشان را در علم و خدمت ممحض می‌کنند، هر کاری که می‌کنند در دستگاه الهی و حتی ذهنیت معرفتی خودشان مصداق عرفان است؛ عرفانی که اینجا می‌گویم معنی خاص و دسپلین عرفان است که چیزی است که تنها دسپلین عرفان آن را تعیین می‌کند و توضیح می‌دهد؛ احساس کردم که آنجا نبوده است.

وی افزود: این حیث زهد شهید صدر در خیلی از عالمان دیگر هم هست، اما شهید صدر انسان خیلی خاصی است؛ کسی که هجده سالگی درس خارج شروع می‌کند، در سن من از دنیا رفته است، اما در عین حال عالمی را جذب کرده است، او نیست؛ نمی‌دانم چرا در کتاب متن پایبند به شهید صدر است و یک قدم به عقب‌تر برود به سمت کسی که شهید صدر را شهید صدر کرده است؛ جز گذرا از آیت‌الله خوئی و امام چیزی نیست. شهید صدر جزئیات حیات خود را با رفتن در جزئیات زندگی افراد دیگری کسب کرده است که آن آدم‌ها غایب هستند.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار تصریح کرد: قبل از شهید صدر در متن پررنگ نیست و شهید صدر در پرانتز توضیح داده شده است و اینطور نیست که به بهانه خواندن این کتاب که من عاشق شهید صدر می‌شوم عاشق آیت‌الله خوئی و حضرت امام هم بشوم که این اتفاق نیفتاده بود که شاید با کمی ظرافتی که از جنس ظرافت‌های جای جای این کتاب این نتیجه‌ها هم می‌توانست حاصل شود./826/

ارسال نظرات