استدلال آیت الله مصباح یزدی در رد پلورالیسم دینی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مجتبی مصباح، امروز در جلسه هم‌اندیشی علمی علامه مصباح و فلسفه دین، ضمن تبریک ایام الله دهه فجر و تسلیت چهلم آیت الله مصباح یزدی به تشریح شخصیت علمی آیت الله مصباح پرداخت و گفت: ایشان در مباحث علوم تفسیری، علوم قرآنی، اصول فقه و به خصوص فلسفه و فلسفه مضاف ورود مستقیم داشتند و صاحب نظر بودند؛ بنابراین بررسی ابعاد شخصیت علمی ایشان نیاز دارد در هر بخشی به صورت جداگانه بدان پرداخته شود.

وی به بیان تبویب آیت الله مصباح در بحث فلسفه علم اشاره کرد و افزود: این ابواب بدین شرح است؛ تعریف دین، ضرورت دین، قلمرو دین، اجزاء دین، زبان دین، فهم دین، پلورالیسم دینی، رابطه دین با عقل، رابطه دین با علم، رابطه دین با علوم انسانی، رابطه دین با اخلاق، رابطه دین با عرفان و... که در هر یک از اینها مباحث بسیار است.

عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) به توضیح بحث آیت الله مصباح در زمینه تعریف دین پرداخت و اظهار داشت: روشنفکران دینی در دهه‌های اخیر سعی کردند دین را به‌گونه‌ای معنا کنند که قلمروی دینی را تحت ‌الشعاع قرار دهند و در آخر به پلورالیسم دینی دست یابند.

وی افزود: آیت الله مصباح تذکر می‌دهند در ابتدای هر بحث باید تعریف دقیق آن مفاهیم را مطرح کنید تا خلط اصطلاح پیش نیاید و گرنه دچار مغلطه می شویم؛ ایشان می‌فرمودند مفهوم دین ماهوی نیست بلکه انتزاعی است و نمی‌شود با جنس و فصل تعریفش کرد و بنابراین تعریف دقیق از مفاهیم انتزاعی به نیازهای ما از آن مفهوم بازمی‌گردد.

حجت الاسلام مصباح تصریح کرد: اگر دین را به گونه‌ای تعریف کنیم که همه ادیان درست باشند، دیگر حق و باطل معنا ندارد؛ قرار نیست ما دین را به گونه‌ای تعریف کنیم که همه بپذیرند و یا نظر همه ادیان حق باشند و ما در تعریف دین، به دنبال روش صحیح زندگی برای رسیدن به سعادت هستیم.

وی با بیان اینکه تعریف دقیق دین، «مجموعه‌ای از باورها و ارزش‌ها که ما را به سعادت می‌رساند» است، خاطرنشان کرد: انسان به تنهایی نمی‌تواند این مسیر را بفهمد بلکه باید خود را با مبداء هستی همراه کند و این وظیفه خداوند متعال است که مسیر حقیقی را به بشر معرفی کند؛ در نتیجه باید پیغمبران و ائمه را برای نشان دادن مسیر می‌فرستاد.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: بر اساس این تلقی از دین، ضرورت دین نیز روشن می‌شود و می‌فهمیم که دین، یک نهاد اجتماعی در کنار سایر نهادها نیست، بلکه همه فعالیت‌های انسان در همه زمان‌ها به سعادت نیاز دارند؛ بر همین اساس نیز قلمروی دین را نمی‌شود برون دینی اثبات کرد بلکه صاحب دین باید محدوده آن را مشخص کند.

وی همچنین افزود: وقتی بررسی می‌کنیم، در می‌یابیم دین به همه شؤون زندگی انسان مربوط می‌شود و درباره همه چیز حکم دارد که نتیجه آن سعادت و شقاوت انسان می‌باشد؛ در نتیجه سکولاریسم در همه ابعاد خود محکوم است و ما نمی‌توانیم دین را صرفاً یک دین عاطفی و شخصی بدانیم.

حجت الاسلام مصباح با بیان اینکه تقسیم بندی دین به عقاید، احکام و اخلاق از نظر آیت الله مصباح جای تأمل دارد، گفت: تفکیک اخلاق از احکام محل مناقشه است؛ ‌آیت الله مصباح دین را به باورها و ارزش‌ها تقسیم می‌کرد.

وی توضیح داد: ارتباط این دو با هم ارگانیک است؛ باورها ریشه و تنه درخت و میوه آن ارزش‌ها است که خود ارزش ها می‌تواند اصول و فروع داشته باشد؛ خود باورها نیز شقوق مختلفی دارد و به یک چیز می‌رسد که آن توحید است.

فرزند آیت الله مصباح در توضیح مفهوم زبان دین از نظر علامه مصباح متذکر شد: ایشان می‌فرمایند زبان دین، زبان واقع‌نما است؛ همان‌طور که پزشکی زبانی واقع نما دارد و مؤلفه‌های سلامتی و مریضی را بیان کرده است و تمثیل‌هایی هم که در دین بیان شده، به دنبال تعیین مصداق برای فهم بهتر است.

وی در پایان با بیان اینکه همه ادیان مرزبندی‌هایی دارند و یکدیگر را صحیح نمی‌دانند، گفت: خداوند می‌فرماید «ان الدین عندالله الاسلام» و این اسلام به طور خاص توسط پیامبر اکرم نازل شده است./پ202/ف