به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛
شماره 29 فصلنامه «اسلام و مطالعات اجتماعی» منتشر شد
بیست و نهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اسلام و مطالعات اجتماعی» با 7 مقاله منتشر شد.
به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، بیست و نهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اسلام و مطالعات اجتماعی» به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) با مدیر مسؤولی نجف لک زایی و سردبیری حمید پارسانیا منتشر شد.
این فصلنامه در 7 مقاله و در 223 صفحه منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:
تأملاتی معرفت‌شناختی در باب عدالت فرهنگی
احمد اولیایی؛ احمد واعظی
چکیده: دغدغه بسط عدالت در حوزه فرهنگ، در کنار عدالت اقتصادی، عدالت سیاسی و... ما را با ترکیب عدالت فرهنگی روبه‌رو می‌کند. مفهوم عدالت فرهنگی به‌معنای عادلانه یا ناعادلانه‌خواندن کنش‌ها، سیاست‌ها، توزیع کالاهای فرهنگی و به‌طور کل، نظام فرهنگی، مفهومی به‌غایت پیچیده است که کشف چیستی آن و تعیین معیارها و شاخص‌هایش متوقف بر پرسش‌های اساسی معرفت‌شناختی است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی درصدد است پرسش‌های مهم معرفت‌شناختی عدالت فرهنگی را تبیین کند. نتایج حاصله، ما را به این سمت می‌برد که در تأمل درباره «درک مبدأ عدالت فرهنگی»، انطباق انتخاب‌های فرهنگی با ذات فرهنگ راه‌گشا است. در پرسش دوم، توجه به اصالت فرهنگْ ما را از درافتادن به نسبی‌انگاری در عدالت فرهنگی نجات می‌دهد. ذیل مقوله «روش دستیابی به معیارهای عدالت فرهنگی»، باید به‌دنبال پاسخ به چیستی ماهیت فرهنگ و امکان کنترل‌پذیری آن بود. تکثرگرایی در عدالت فرهنگی و لزوم غایت‌گرایی، دو اصل دیگر عدالت فرهنگی خواهد بود که مقاله بدان می‌پردازد.
الگوی مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی با معرفت‌بخشی از قرآن کریم
هادی حاجی حسن دنیادیده؛ محمد رضا شاه آبادی؛ زهرا طالب
چکیده: هدف پژوهش ارائه الگوی مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی با معیار قرآن کریم است. این پژوهش از نوع تحقیقات بنیادی است و جهت تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای مضمونی به شیوه توصیفی-تحلیلی و با لحاظ احتمالی‌بودن نتایج در جهت پرهیز از تفسیر به رأی قرآن استفاده شده است. در این پژوهش از ارتباط عقلایی بین علوم، الگویی برای مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی با معرفت‌بخشی از قرآن کریم استفاده شده است. نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش، مبانی علم‌شناسی با تأکید بر قرآن شناختی را به‌صورت یک سیستم نشان می‌دهد که اجزای آن شامل سه گونهٔ علوم وحیانی، علوم جهانی و علوم انسانی است. در مبحث علوم انسانی در سه بعد خدا، جهان و انسان، میتوان به مبانی علم‌شناختی رسید که مبدأ و مقصد آن، شناخت انسان است. مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی را میتوان با شناخت و معرفت انسان به خداوند، از طریق شناخت صفات ذاتی، ثبوتی، و حقیقی الهی، با رویکرد تفسیر صادق، شناخت انسان به جهان از آن جهت که جهان کاشف فعل خداوند متعال است، با رویکرد علم نافع و ارزشمند جامع، و شناخت انسان به انسان را از طریق شناخت صفات افعالی، اضافی و خبری با رویکرد علم ثمین غایت‌محور استنتاج کرد.
بررسی مکتب انتقال و مکتب تولید و مبادله معنا با رویکرد قرآنی
سعید امیرکاوه
چکیده: مکتب انتقال و مکتب تولید و مبادله معنا، دو مکتب مطرح در ارتباطات هستند که از ضریب نفوذ و تأثیر بالایی در نظریه‌ها و مباحث ارتباطی برخوردارند. این دو مکتب با استمداد از قرآن و به‌کارگیری روش استنطاق موردبررسی قرار گرفت. از منظر قرآن، نه اثبات‌گراییِ مکتب انتقال و نه تفسیرگرایی مکتب تولید و مبادله معنا (به‌صورتی که این مکتب بیان‌گر آن است) پذیرفته است؛ بلکه از منظر قرآن، فهم و تفسیر مهم دانسته شده و تولید معنا در جامعه ایمانی و در قرآن در چارچوب خطوطی که در قرآن مشخص شده مجاز و معتبر دانسته شده است؛ به‌گونه‌ای که تولید معنا در راستای قصد فرستنده حرکت خواهد کرد و نسبیت و بی‌اعتمادی به پیام را به‌دنبال نخواهد داشت. از طرف دیگر میتوان به رویکرد هنجاری، انتقادی و به بیانی دیگر، اخلاقی قرآن اشاره کرد که این دو مکتب در این زمینه حرفی برای گفتن ندارند. سرانجام قرآن بازیابی معنا را در کنار تولید معنا به رسمیت می‌شناسد و آن را به کار می‌بندد، و بازیابی را نتیجهٔ به‌کارگیری روش‌هایی همچون انذار، موعظه و توبیخ می‌داند؛ روش‌هایی که به‌دنبال علم‌آموزی نیست، بلکه با استمداد از زبان روح به‌دنبال یادآوری است.
گفتمان زن در شیعه و سلفیه و دلایل تحول آن در گفتمان شیعه
حسین ناوشکی؛ محمد ابوالفتحی؛ طهماسب علی پوریانی
چکیده: هدف ما در این پژوهش بررسی چرایی تحول و عدم‌تحول وضعیت زنان در دو گفتمان سلفی و شیعه است. ما در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه نشان خواهیم داد که اگرچه در گذشته و در گفتمان شیعه، همانند دیگر گفتمان‌‌های سنتی اسلامی زنان دارای جایگاه فرودست‌‌تری نسبت به مردان بودند،اما گفتمان شیعی با استفاده از نهاد اجتهاد توانست در وضعیت زنان تحول ایجاد نماید و بسیاری از نابرابری‌‌های موجود بین زن و مرد را از بین ببرد. این گفتمان شیعی توانست بسیاری از دال‌‌های گفتمان مدرن همچون آزادی، برابری، حق مشارکت و... را حول دال مرکزی عفاف گردآوری و در درون خود جذب نماید و از این طریق به معنادهی مجدد به این دال‌‌ها بپردازد. بر این اساس زنان در گفتمان تحول‌یافته شیعه بسیاری از حقوق همچون حق آزادی، مشارکت، برابری، و... را همچون مردان برخوردار گشتند و معانی این دال‌‌ها نیز دچار تغییراتی گشت؛ به‌عنوان مثال منظور از آزادی، آزادی‌ای است که با عفاف منافاتی نداشته باشد. گفتمان شیعی همچنین توانست تحولی عظیم در حوزه زنان ایجاد نماید، ولی گفتمان سلفی به‌دلیل دال‌‌های آن نتوانست به این مهم دست یابد.
آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌شناسی اخلاق اجتماعی جامعه اسلامی و راههای برون‌‌رفت از آن بر اساس سورۀ بقره
سیدکاظم سیدباقری؛ بتول ملاشفیعی
چکیده: دغدغه اصلی این مقاله آن است که آسیب‌های اخلاق اجتماعی ناظر به سورۀ بقره چه بوده و برای برون‌‌رفت از آنها چه راهکارهایی پیشنهاد شده است. در فرضیه بر این امر تاکید شده است که با رجوع به آیات سوره بقره میتوان در‌‌یافت که عمده‌‌ترین آسیب اخلاقی در جامعه اسلامی مدینه در فرایند شکل‌‌گیری آن، عهدشکنی بوده که آسیب‌های اخلاقی متفاوت دیگری مانند تعصب، لجاجت، فسادورزی، عدم اطاعت از رهبر، فسق و نفاق را در پی آورده است. لذا خدای متعال در روند نزول آیات، گام‌به‌گام و به‌تدریج در پی شناسایی آن آسیب‌ها برآمده و راهکارهایی مانند تذکر و یادآوری نعمت‌های الهی، بردباری، برپایی نماز، انفاق و گسترش تقوا در جامعه اسلامی را برای برون‌‌رفت از آنها بیان کرده است. در این روند تلاش شده است تا زمینه‌‌های شکل‌‌گیری آسیب‌ها، شناسایی آنها، و راههای برون‌‌رفت از آنها معرفی شود و در نهایت گام‌های آغازین حرکت جامعه اسلامی به سمت جامعه مطلوب فراهم گردد. یافته‌‌های تحقیق نشان از آن دارد که عهدشکنی می‌‌تواند به آسیب‌های اخلاقی متفاوتی در عرصه فردی، سیاسی و اجتماعی، از جمله نفاق و تخلف از دستور رهبر جامعه اسلامی منجر شود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته است.
بررسی تأثیر ارزش‌های اخلاقی بر تمایل مردم به رفتارهای خیرخواهانه در بستر ویروس کرونا (مورد مطالعه: کرمانشاه(
علی مرادی؛ نجات محمدی فر
چکیده: هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر ارزش‌های اخلاقی بر تمایل مردم به رفتارهای خیرخواهانه در بستر ویروس کرونا در شهر کرمانشاه است. جامعه آماری، کل شهروندان ۲۰ سال به بالای شهر کرمانشاه است که تعداد آنها برابر 855523 نفر است. از این تعداد جامعه آماری، ۳۶۰ نفر بر اساس نمونه‌گیری با نرم‌افزار SPSS Sample Power مشخص و با استفاده از نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. برای سنجش روایی پژوهش از روایی صوری، و برای برآورد پایایی ابزار پژوهش از آلفای کرونباخ استفاده گردید. آزمون فرضیه‌ها با استفاده از شاخص همبستگی و رگرسیون انجام گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهد که ارزش‌های اخلاقی در بُعد کمال‌گرایی (۴۱۷/۰=r)، بُعد اجتناب از رفتارهای نادرست (۱۵۸/۰-=r)، بُعد فضائل اخلاقی (۴۹۱/۰=r)، بُعد بخشش (۲۰۸/۰ =r)، در بُعد هویت اخلاقی (۵۳۷/۰=r)، و در کل (۴۹۲/۰=r)، با رفتارهای خیرخواهانه ارتباط معناداری دارد. ضریب بتا برای متغیر میزان هویت اخلاقی برابر ۳۵/۰، میزان فضائل اخلاقی برابر ۲۹/۰، میزان کمال اخلاقی برابر ۱۸/۰، میزان بخشش اخلاقی برابر ۱۶/۰، میزان سپاس‌گزاری اخلاقی برابر ۱۷/۰، و میزان اجتناب از رفتارهای نادرست برابر ۱۳/۰- است. مقدار T برای این شش متغیر در سطح ۹۵ درصد معنادار است.
تبیین جامعه‌شناختی رابطه الگوهای دینداری و متغیرهای جمعیتی با رواداری اجتماعی (مورد مطالعه: قومیت‌های ساکن در شهرستان کازرون)
محمد امیری؛ مجید رضا کریمی؛ علیرضا خدامی
چکیده: تحقیق حاضر به تبیین جامعه‌شناختی رابطه بین الگوهای دینداری و متغیرهای جمعیتی با میزان رواداری اجتماعی بین قومیت‌های ساکن در شهرستان کازرون پرداخته است. روش تحقیق از نوع پیمایشی، حجم نمونه آماری ۳۸۹ نفر و نمونه‌گیری بر اساس روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای بوده است. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه محقق‌ساخته، برگرفته از پرسش‌نامه دینداری کلارک واستاک و پرسش‌نامه رواداری اجتماعی برگرفته از دیدگاه کینگ بوده است؛ ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها نرم‌افزار SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی بوده است. بر اساس یافته‌ها، میزان رواداری اجتماعی بین قومیت‌ها یکسان است. همچنین میزان رواداری اجتماعی در بین افراد قومیت‌ها با توجه به سطح در آمد، وضعیت شغلی و تأهل، تفاوت معناداری ندارد، اما با توجه به سطوح سنی و سطح تحصیلات آزمودنی‌ها، با یکدیگر متفاوت است. با توجه به نتایج، رابطه معناداری بین دینداری با رواداری اجتماعی با ۰۰۱/۰=sig وجود دارد. در میان مؤلفه‌های دینداری، بیشترین میزان تأثیر بر رواداری اجتماعی مربوط به مؤلفه باور (اعتقادی) دینداری (۸/۱۷=Beta) است؛ همچنین مؤلفه‌های مناسکی با ۷/۱۵=Beta، تجربی (احساسات و عواطف) با ۸/۱۶=Beta، و پیامدی (رفتاری) با ۵/۱۵=Beta، نوسان موجود در رواداری اجتماعی بین قومیت‌ها را تبیین نموده‌اند.
دفتر فصلنامه «اسلام و مطالعات اجتماعی» در قم، پردیسان، ابتدای بلوار دانشگاه، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، طبقه همکف، اداره نشریات واقع شده است؛ علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://jiss.isca.ac.ir/ مراجعه کنند و یا با شماره 02531156909 تماس بگیرند.
ارسال نظرات