هر طلبه باید یک منبر مجازی داشته باشد

اشاره: از قدیم گفته‌اند، برای انجام یک کار، یک دلیل کافی است و برای انجام ندادن آن یک بهانه. حال بهانه‌های متعددی که برخی برای عدم ورود طلاب در سیستم آموزشی حوزه علمیه مطرح می‌کنند، یکی از مسائلی است که باید مورد توجه قرار بگیرد تا از این مطالب و محتوا خشک و خالی و از دل پستوهای حجره‌ها بیرون بیاییم و کمی با نرمی و لطافت زبان رسانه و فضای مجازی، در میان مردم قدم بزنیم و آن‌ها را به معارف حقه الهی دعوت نماییم.

خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در ادامه پرونده «حوزه، تولید محتوا و فضای مجازی» به سراغ حجت‌الاسلام علی‌اصغر دشتی، فرزند علامه دشتی و از فعالان تولید محتوا در فضای مجازی رفت تا به بررسی وضعیت و شکل کار محتوایی و آسیب شناسی در دو زمینه پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌های مسأله تولید محتوا در حوزه علمیه بپردازد. در ادامه، بخش اول این گفت‌وگو را می‌خوانید:

رسا ـ اگر امکان دارد یک معرفی از خودتان ارائه بدهید؟

من طلبه سطح سوم حوزه علمیه قم، معادل کارشناسی ارشد هستم. دانشجوی علوم تربیتی و هم مدرس علوم تربیتی و از طرفی فرزند علامه دشتی، مترجم نهج البلاغه می‌باشم. مسؤول طرح طاهای بهزیستی کل کشور، مشاور سازمان اقتصاد مقاومتی کل کشور، مدرس فن بیان و گویندگی، رئیس کمیسیون فرهنگی سپاه استان مازندران، صاحب آکادمی آموزشی در باب سبک زندگی تحت عنوان آکادمی «والدین صالح، فرزند سالم» که حدود پنج سال این آکادمی به‌صورت مجازی و حضوری مشغول به آموزش خانواده‌ها در شهرهای مختلف است.

رسا ـ از چه زمانی در حوزه تولید محتوا در فضای مجازی حضور دارید؟

من از زمانی که کامپیوتر پنتیوم وارد بازار شده بود و فضای اینترنت‌های دایل-آپ در آن زمان باز شده بود، از چت‌روم‌های یاهومسنجر، تا امروز که فضای اینستاگرامی و کلاب‌هاوس که هر روز خودنمایی می‌کنند، مشغول و درگیر این مسائل بوده‌ایم.

رسا ـ شرح میزان فعالیت و شکل کار امروزی تولید محتوای شما چطور است؟

طبیعتاً از وقتی که فضای شبکه‌های اجتماعی مقداری باز‌تر شد، متناسب با این عرصه، تلاش کردیم عرضه و تقاضا را با همدیگر هم سطح کنیم. هرچند که این اتفاق، اتفاق لازمی است؛ اما دست تنها و با این تعداد اندک، میسر نمی‌شود. اگر بخواهیم به فعالیت‌های خودمان نگاه کنیم، به این علت که من همزمان سخنران هستم، در فضای منبرها، هیئات، مساجد، دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها وقتی حضور پیدا کردیم، متناسب با سه اصل مخاطب شناسی مخاطبان خود را شناسایی کردیم و متناسب با حال مخاطب، در فضای مجازی، دست به تولید محتوا زدیم.

بعضاً از منبرهایی که در جایگاه‌های مختلف و مطالبی که در منبرها متناسب با سنین مختلف بود، کلیپ‌هایی را آماده و در فضای مجازی قرار داریم. در پیج اینستاگرام، تلگرام، واتس‌اپ، ایتا و فضاهایی که چه داخلی و چه خارجی فعالیت داشته‌ایم و داریم. هرچند با کم لطفی‌های داخلی و دشمنی‌های خارجی نیز زیاد روبرو شدیم، کما اینکه در بحث شهادت سردار سلیمانی، پیج فعال ما که نزدیک به ۱۳۰ هزار فالوور فعال داشت، متأسفانه ترور رسانه‌ای شد. بنابراین پس از آن تا شکل‌گیری دوباره کار مقداری طول کشید و الآن نیز باز فشارهای سایبری وجود دارد که پیج را قفل کرده‌اند و بااقل امکانات در حال ادامه دادن فعالیت‌هایمان هستیم.

رسا ـ به نظر شما فضای حوزه علمیه در راستای پرورش و ورود طلاب به فضای تولید محتوا در فضای مجازی چطور است؟

حوزه هنوز به‌صورت جدی وارد این عرصه نشده است؛ یعنی شما در بحث فضای مجازی و نرم افزارها بخواهید نگاه کنید، با درستی اینکه مراکز خود را راه‌اندازی کرده، اما یکسری موازی‌کاری‌ها خیلی دیده می‌شود. همچنین که هنوز حوزه از قالب سنتی خود خارج نشده. من با حجت الاسلام حامدی، مدیر سطوح عالی حوزه علمیه کل کشور که در مورد همین مباحث نرم افزاری بحث می‌کردیم، اگر بخواهیم، فضا وجود دارد. در بحث امتحانات که به‌صورت مجازی برگزار شد، این مدل و این حجم برگزاری امتحانات در حوزه علمیه، شاهد دست برتر در مقابل دانشگاه‌های کشور بودیم.

آزمون‌های مجازی در حوزه علمیه درصد خطایی خیلی کم نسبت به سیستم دانشگاهی داشت. وقتی سرورهای حوزه علمیه انقدر به خوبی می‌توانند در عرصه‌ای ورود پیدا کند، پس ما می‌توانیم از این توانایی و پتانسیل در جهت‌های دیگری در فضای مجازی استفاده کنیم. موضوع تولید محتوا جای تأسف دارد و من از مسؤولان این عرصه خواهش دارم که اگر به این عرصه ورود کردند و نگاه جدی دارند، پیشنهادهایی دارم که اگر امکان داشته باشد، به سمع و نظرشان برسد.

رسا ـ پیشنهاداتتان را بفرمایید.

بحث آموزش گسترده فضای مجازی به طلبه‌ها یکی از پیشنهادات من است. چرا الآن در حوزه علمیه، آموزش کامپیوتر، جزو دروس اصلی ذکر نشده؟ آموزش فضای مجازی و سواد رسانه وجود ندارد؟ در حالی که اساتید می‌توانند یک سری از تکالیف طلاب را به‌صورت نرم افزاری درخواست کنند و آن‌ها مجبور شوند که از آن فضا استفاده کنند و با فضای سایبری و مجازی آشنا شوند. چرا باید انقدر بیگانگی وجود داشته باشد؟

ما در حال حاضر طلابی را داریم که فوق العاده از نظر تولید محتوا غنی و قوی هستند، ولی نمی‌توانند این محتوایی را که دارند را با ابزار مناسب به مخاطب مناسب خود انتقال دهند و این ضعف حوزه است که اگر ما بخواهیم با همین روال پیش برویم، پرسونای حوزه در میان مخاطبین و نوع نگاه و دیدگاه مخاطب عام به حوزه علمیه و طلاب دارد، روز به روز کم‌رنگ‌تر می‌شود و طیف‌های مخالف، قوی‌تر از طیف‌های موافق می‌شوند و ما باید در همچین عرصه‌ای که شبکه‌های ماهواره‌ای و سایت‌های مختلف، روز به‌روز بر تعدادشان افزوده می‌شود و بر علیه ما و بر علیه اصل مکتب و مذهب ما در حال فعالیت هستند ولی ما هنوز نتوانسته‌ایم موجی را ایجاد کنیم.

یک خواننده لس‌آنجلسی یک ترک موسیقی می‌خواند و تمام کیس نوجوان و جوان ما را مورد هجمه قرار می‌دهد به شکلی که همه آن‌ها هم استقبال می‌کنند و هم همراهی می‌کنند. این به آن معناست که مخاطب شناسی آن‌ها قوی‌تر از ما بوده است. چرا از طرف حوزه علمیه نباید موج‌هایی این چنینی در جامعه ایجاد شود؟ ما طلاب توانمند و هنرمند بسیاری داریم، اما به این دلیل که نگاهی جدی به این مسأله وجود ندارد، کسی رغبت نمی‌کند که وسط میدان حضور پیدا کند.

حوزه و ماندن در قالب‌های قدیمی

حوزه باید مقداری از فضای نگارش متنی خارج شود. حوزه علمیه امروز توانمندی تربیت فیلم نامه نویس طلبه، کارگردان طلبه و ... را دارد. در مؤسسه هنر‌های اسلامی، در هر کدام از عرصه‌های هنری افرادی را داریم ولی دیده نمی‌شوند و باید دیده شوند. برای پشتیبانی و مانع زدایی باید اولاً فضای مجازی را جزو اصول درس‌های حوزوی قرار دهیم. چرا نباید این موضوع در درس‌ها قرار داشته باشد؟ گیرم که طلاب سطوح خود را تمام کردند، چقدر می‌توانند با دنیای بیرون خود ارتباط بگیرند؟

آیا ما این طلبه را فقط برای حجره و مدرس و مدرسه تربیت می‌کنیم یا باید نگاه او، نگاهی جهانی باشد؟ ما شهید بهشتی‌ها را در این حوزه علمیه داریم که در آلمان و در کشورهای مختلف فعالیت می‌کردند و مدرسه اسلامی دایر می‌کردند و هنوز برکات حضور او در اقصی نقاط جهان دیده می‌شود. طلبگی باید در این سطح دیده شود. امروز در عرصه مدرنیته و پست مدرنیته، باید با لسان زمان خود آشنا باشیم.

العالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِس. اینکه امام صادق(ع) می‌فرمایند که به‌زمان خود عالم باشید. اهمیت فضای مجازی به‌قدری بالاست که رهبر انقلاب می‌فرمایند اگر رهبر نبودم دوست داشتم رئیس فضای مجازی کشور باشم. مگر چیزی از این مهم‌تر داریم؟ بعد از نکته رهبری مهم‌ترین نکته این است که فضای مجازی واقعاً می‌تواند جامعه، افکار و نگرش‌ها را رهبری کند. متأسفانه این عرصه چنان که باید، فعالیت دیده نشده.

اشکالی ندارد که ما از دانشجویان آی‌تی و از اساتید رشته کامپیوتر که برخی از آن‌ها نیز سابقه طلبگی دارند دعوت کنیم تا با حوزه قراردادی ببندند و به‌عنوان استاد از آن‌ها دعوت صورت بگیرد که در مدارس حضور پیدا کنند و طلاب ما چند واحد، بحث آشنایی با کامپیوتر و فضای مجازی را بگذرانند.

حوزه باید بتواند پل ارتباطی شود

دومین پیشنهاد این است که ما یک پل ارتباطی میان گروه‌های هنری و آن گروه‌هایی که برای مثال در کار تولید پادکست، کلیپ، عکس نوشته، مؤسسات فرهنگی مانند مصاف و اوج در حال فعالیت هستند که هر کدام کارگروه‌های مختلفی دارند. میان آن گروه‌ها و میان طلاب صاحب فکر و ایده پل ارتباطی ایجاد کنیم. در سال ۱۹۹۶ بیل گیتس در مورد محتوا می‌گوید که محصول اهمیتی ندارد، بلکه محتوا سلطان عرصه تجاری است. غربی‌ها این سخن را فهمیده‌اند که در عالم تجارت جایگاهی دارد.

هر طلبه، یک منبر مجازی

اگر این طرح ایجاد بشود، فضای جامعه خودمان و سپس جامعه بین الملل فوق العاده از فضای معنوی و الآن که ماه مبارک رمضان است و اتمسفر معنوی در کل جهان در حال انتشار است استفاده کنند. اگر این طرح برای طلاب الزامی شود، فوق العاده اثر بخش است. هر طلبه در این طرح موظف باشد در طول مدت طلبگی خود، یک سایت، وبلاگ و یا حداقل یک پیج داشته باشد و در این فضای شبکه مجازی مطالبی متناسب با مخاطب خود منتشر کند.

اگر سطح سواد طلبه فقط برای جوان و نوجوان است و یا طلبه دیگری به صورت تخصصی‌تر فعالیت کرده و در حوزه کودک می‌تواند مطالبی کار کند، ایرادی ندارد و سپس حوزه با دسته بندی و طیف بندی این افراد و تبدیل آن به کارگروه‌های مختلف در حوزه‌هایی مانند عقاید و کلام، که برای مثال ۵۰ هزار منبر مجازی توسط ۵۰ هزار طلبه، فقط در موضوع کلام فعالیت دارند. سپس با انسجام این‌ها، به خوراک‌دهی بپردازد. برای مثال قرارگاه اصلی مرکز تخصصی کلام در قم باشد و منبر مجازی آن، ۵۰ هزار طلبه در حوزه عقاید و کلام سربازان آن قرارگاه باشند.

شما فکر کنید اگر همزمان ۵ هزار کلیپی که نکته توحیدی در آن قرار دارد به صورت گسترده پخش شود، قطعاً در سرچ اینستاگرام همه می‌رود. در حال حاضر که فضای کلاب‌هاوس ویا در فضای فیسبوک، در سرچ و صفحه عمومی آن، ۵۰ هزار نیروی طلبه و منبر باشد، مگر می‌شود حداقل یکی دوتای آن به چشم بقیه نخورد؟ ما کم حاضر شده‌ایم و به قول آقای قرائتی لب دریا هم که می‌روید، با لباس بروید و بس که ما نرفته‌ایم، فضا را از ما گرفته‌اند.

من معقتد هستم به دلیل عدم ورود ما طلاب و حوزه علمیه در فضای مجازی، این فضا را از ما گرفته‌اند و دارند بیشتر پیش‌روی می‌کنند. الآن یک خواننده و یک بازیگر ۲۰۰ فن پیج دارند که برای فرد مورد نظر به تولید محتوا و ... می‌پردازند در حالی که مقایسه کنیم با رهبر انقلاب یا مراجع تقلید، فن‌پیج‌های اکثراً تقلیدی و به به چه چه هستند و جذابیتی ندارند. شما می‌توانید کارگروه عقاید و کلام را در فضای مجازی به صورت جدی ببینید.

کارگروه تفسیر همچنان و برای هر کدام نکاتی وجود دارد که برای مثال کارگروه عقاید و کلام حرف‌های خشک کلامی در حوزه را نباید بزند؛ بلکه در بحث پادکست، کلیپ، هنرمندانی که به صورت توحیدی آهنگ خوانده‌اند و متناسب با شرعیات و طبق موازین است را به اشتراک بگذارند. باید این فضای دگم و تحجر فاصله بگیریم. خود قرآن احسن القصص است، اما چندتا از این داستان‌ها تبدیل به کلیپ‌ها و فیلم‌های کوتاه شده است؟

خبرنگار: محمدحسین کتابی