انفاق معنوی چگونه انفاقی است؟

به گزارش خبرگزاری رسا، یکی از دعاهایی که به خواندن آن بعد از هر نماز واجب در ماه مبارک رمضان سفارش شده است، دعایی است که با جمله «اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ» آغاز می‌شود. از پیامبر اکرم (ص) روایت شده هر که این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجب بخواند، گناهان او تا روز قیامت آمرزیده شود.

این دعا توسط حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه تهران شرح داده شده است و امروز در ششمین روز از ماه مبارک رمضان با اشاره به فرازی از این دعا که می‌فرماید «اللَّهُمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیرٍ»، درباره نحوه زدودن فقر از جامعه بشری مطالبی تقدیم مهمانان ماه ضیافت الهی می‌شود:

در دیدگاه اسلام مبارزه با فقر یک امر مقدسی است برای همین پیامبر اکرم (ص) مبارزه با این پدیده اجتماعی را مورد توجه قرار داده تا مردم انگیزه پیدا کنند و با برنامه‌ریزی صحیح بر این معضل و مشکل اجتماعی چیره شوند. بنابراین مردم برای غلبه بر فقر نیازمند کسب مهارت‌های لازم هستند که این مهارت‌ها در سه بخش عمده بیان می‌شود که امروز نیز به بیان بخش سوم می‌پردازیم.

از مهارت‌های دیگری که در نحوه زدودن فقر از جامعه بشری باید به آن توجه کرد کسب مهارت‌های رفتاری است. یکی از مهارت‌های رفتاری بحث کار و تلاش است؛ انسان هرگز نباید فراموش کند که خداوند متعال ثمره تلاش انسان‌ها را در دنیا به آنان عنایت می‌کند و هر کسی به اندازه تلاش و کوششی که انجام می‌دهد از زندگی دنیا بهره می‌گیرد، بر این اساس انسان باید تلاش کند و توجه داشته باشد که از تن پروری اجتناب کرده و همواره به دنبال کسب روزی حلال باشد.

جایگاه کار و تلاش در اسلام

کسب روزی حلال به قدری ارزشمند است که گفته شده وقتی انسان برای عبادت در مساجد و نماز جمعه حاضر شد بعد از انجام عبادت به دنبال کسب و کار برود، برای مثال خداوند متعال در آیه ۱۰ سوره جمعه می‌فرماید زمانی که نماز جمعه به پایان رسید شما آزاد هستید تا به دنبال کار خودتان بروید و برای درخواست رزق و روزی خودتان از خداوند متعال در زمین پراکنده شوید. همچنین در آیه ۳۲ سوره اعراف آمده، ای پیامبر؛ بر آنانی که به تو خورده می‌گیرند و می‌گویند چرا کار و تلاش می‌کنی؟ به آنها بگو چه کسی زینت‌های الهی که خداوند متعال خلق کرده و روزی‌های پاکیزه را قرار داده به بندگان خدا حرام کرده است، این رزق و زینت‌های حلال برای کسانی است که در زندگی دنیا ایمان به خدا آوردند. در هیچ دینی مانند دین اسلام کار عبادت محسوب نشده است و این اهمیت کار و تلاش را می‌رساند؛ بنابراین انسان در زندگانی دنیا همواره باید اهل کار و تلاش باشد و از آن غافل نشود.

انفاق معنوی چیست؟

دومین مهارت رفتاری مربوط به بحث انفاق می‌شود. انفاق تنها مالی نیست بلکه انفاق معنوی نیز وجود دارد برای مثال کسی که صنعت و تجربه خودش را در راه خدا به دیگران آموزش می‌دهد در اصل انفاق معنوی داشته است. آیات و روایات بسیاری درباره انفاق معنوی بیان شده که می‌تواند در کسب مهارت‌های رفتاری راهگشا باشد.

از دیگر مهارت‌های رفتاری مصرف بهینه از نعمات الهی است. متأسفانه بعضاً دیده می‌شود از نعمت‌های الهی مصرف بهینه نمی‌شود و انسان‌ها دچار اسراف می‌شوند در حالی که قرآن کریم می‌فرماید بخورید و بیاشامید اما اسراف نکنید، خدا مسرفان را دوست ندارد؛ در روایتی از امام صادق (ع) آمده است که اسراف و زیاده روی باعث تنگدستی و فقر می‌شود در حالی که میانه روی در زندگی باعث ثروت و بی نیازی آدمی خواهد شد.

مهارت‌های معنوی چیست و چگونه کسب می‌شود؟

مهارت دیگر در راستای فقر زدایی کسب مهارت‌های معنوی است، مراد از مهارت‌های معنوی توانمندسازی روح برای قانع شدن بر فقر و مشکلات مالی است. در زندگی نامه بسیاری از بزرگان و اولیای الهی آمده که در نهایت فقر و تنگدستی غیر از حمد الهی کلامی به زبان جاری نمی‌کردند و همواره به مقدرات و نعمات الهی راضی بودند.

قرآن کریم می‌فرماید هر کسی که تقوا پیشه کند خدا برای او مفر و راه گشایشی قرار می‌دهد تا در بن بست‌های زندگی متوقف نشود؛ انسان متقی و مؤمن در عین حال که به شدت گرفتار فقر است اما همیشه به لطف و رحمت الهی امیدوار است برای همین خداوند متعال نیز برای او گشایش ایجاد می‌کند، از این رو است که متقین و مؤمنین راستین هرگز به خاطر فقر شانه خالی نمی‌کنند.

انسان باید بتواند روح معنوی خود را آماده کند و در خودسازی پیش برود و تقوا و خدا ترسی و خدا باوری را در وجود خود تقویت کند در این صورت است که هرگز فقر را فقر نمی بیند بلکه فقر را صلاح و مصلحت الهی می‌پندارد و افتخار می‌کند که در پیشگاه پروردگار راضی به قضای الهی است.

آموزش مهارت‌های مبارزه با فقر، ارزشمندترین فرهنگ است

نکته دیگری که در بحث کسب مهارت رفتاری باید مورد توجه قرار گیرد صبر کردن بر معضلات و شکر در برابر مصائب است، این نکته بسیار مهمی است زیرا هر اتفاقی که در نظام هستی رخ می‌دهد از دو حال خارج نیست یا موافق طبع انسان‌ها است و یا موافق طبع و میل آنان نیست و حوادث و رخدادهای عالم هستی برای همه انسان‌ها وجود دارد و کسی نیست که از این گونه دارایی‌ها و ناداری ها بی بهره باشد. اتفاقاً ویژگی دنیا بر خلاف عالم آخرت نیز بر همین امر استوار است که نعمت‌ها با بلا و سختی عجین شده است.

قرآن کریم در وصف متقین و کیفیت زندگی آنان چنین بیان می‌کند و می‌فرماید متقین هیچ ناراحتی در زندگی به آنان نمی‌رسد؛ زمانی که انسان آموزش دید و روح خود را برای بلایا آماده ساخت، تقوا و خداترسی او را از خدا دور و جدا نکرد و صبوری مهمترین ابزارش در برابر مشکلات شد آن هنگام این انسان در مواجهه با ناملایمات زندگی احساس می‌کند که در پیشگاه پروردگار عالم است و همواره از آنچه خدا به او عنایت کرده شاکر است. انسان زمانی که شکر گذار نعمات الهی بود این شکر نعمت سبب افزونی نعمات و مستحکم‌تر شدن ارتباط او با خدای متعال می‌شود.

همه این مطالبی که بیان شد در راستای مهارت‌های برخورد با فقر است. در مقابله با فقر فرهنگی نیز اگر انسان این سه مهارت را در وجود خود تقویت کند آن هنگام می‌تواند به بهترین شکل خودش را در جامعه بی نیاز و در برابر خدای متعال فقیر ببیند و از درون جان خودش کلام حضرت موسی را تکرار کند و بگوید خدایا من نسبت به آنچه که تو به من عنایت می‌کنی فقیر و نیازمند هستم نه دیگران؛ بنابراین انسان مؤمن در برابر دیگران مستغنی و در پیشگاه پروردگار فقیر است برای همین خیلی راحت می‌گوید ایاک نعبد و ایاک نستعین. فرهنگ ارزشی آن فرهنگی است که بتواند مهارت‌های مبارزه با فقر را آموزش دهد.