حل مسأله معیشت طلاب در گرو تلاش دو سویه طلبه و حوزه‌ است

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، موضوع معیشت طلاب و افزایش شهریه چندی پیش در سامانه فارس من خبرگزاری فارس به ثبت رسید و پی‌گیری‌ این موضوع واکنش‌های مختلفی را از سوی مردم و طلاب در پی داشت.

در این زمینه توضیحات حجت‌الاسلام سیدعلی میرمطلبی مسئول مرکز امور طلاب و دانش آموختگان حوزه‌های علمیه را از اینجا و نظرات کاربران و پیشنهاد‌های فارس را از اینجا می‌توانید مشاهده کنید.

به دنبال این واکنش‌ها حمید ایماندار عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز به عنوان یک چهره دانشگاهی در یادداشتی توضیحاتی را در این خصوص به فارس ارائه کرد که در ادامه تقدیم می‌شود.

لزوم قضاوت منصفانه و آگاهانه مردم‌‌ و پرهیز از قضاوت‌های ناصواب

قضاوت منصفانه و آگاهانه مردم‌‌ چندی است مباحثی‌‌ درباره کیفیت معیشت طلاب و چگونگی تأمین مادی این قشر از جامعه مطرح شده است گو اینکه این امر به زبان‌ها و طرق متعددی میان عوام مردم از دیرزمانی مطرح بوده و گاه کم‌اطلاعی زمینه اجحاف در حق مبلغان دینی و قضاوت‌های ناصواب را فراهم آورده است. از این منظر  پرداختن متمرکز و شفاف به این مسأله در رسانه به دور از تابوسازی حب و بغض‌ها و مبتنی بر واقعیات مغتنم خواهد بود و در این باره چند نکته لازم به ذکر  است.

پرداخت شهریه یک سنت دینی برآمده از آموزه‌های دینی و مشی علمای ربانی و مراجع است

۱.مسأله پرداخت شهریه به طلاب از اعصار پیشین مطرح بوده و فرآیندی که امروز شاهدیم حاصل یک سنت دینی برآمده از آموزه‌های دینی و مشی علمای ربانی و اعلام مراجع است. تخصیص بخشی از سهم امام از خمس ارباح مکاسب جهت روحانیت جز اینکه نقلا مستظهر به آموزه‌های دین و سنت علمای ربانی بوده عقلاً نیز قابل دفاع است توضیح اینکه ممحض شدن در فراگیری و تبلیغ دین به جهت عقلایی و عقلانی جایی برای کسب و کار مجزای عمده طلاب علوم دینی  نمی‌گذارد به ویژه اینکه دنیای امروز دنیای تخصص و تمرکز بر امور است تخصص به این جهت که رسالت روحانیون در پاسخ به یک جنس سؤالات دم دستی و مسأله شرعی و اقامه  نماز جماعت خلاصه نشده و جامعه انتظار دارد یک طلبه در عموم مسائل مرتبط با سبک زندگی پاسخگو باشد.

تهاجم رسانه‌ای علیه دین نیازمند مقابله توسط مبلغان قوی، متخصص و با علم روز است

دین‌مداری استدلالی و استوار در فضای مدرنیته و تهاجم پر حجم رسانه‌های الحادی و دین‌ستیز نیازمند ابزار مقابله‌ای قوی است که در قالب مبلغان قوی و محتواهای به روز متجلی می‌شود.گسترش مدارس تخصصی در حوزه علمیه در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، فلسفی، کلامی و ...به همین سبب امری موجه بوده و گسترش آنها مطلوب زمانه حاضر است، لذا دست کم بخشی از بدنه جامعه روحانیت باید جهادگرانه تمام وقت در خدمت این رسالت باشند که اقتضای بدیهی آن کفایت معیشتی این افراد است.

بخش عمده‌ای از تلقی‌های ناصواب نسبت به معیشت طلاب به فرض غلط انتفاع حداکثری آنها از انقلاب است

۲. بر هیچ منصفی پوشیده نیست که بخش عمده‌ای از روحانیت از وقوع انقلاب اسلامی به جهت مادی منتفع نشده‌اند چرا که مشغولیت اجتماعی آنها در همان اقامه جماعات و مراسمات تبلیغی و...خلاصه می‌شود حتی زخم زبان‌ها و برخوردهای گاه فیزیکی و لسانی منبعث از تبلیغات رسانه‌های معاند و تعاملات دور از انصاف مغرضانه یا ناآگاهانه بخشی از مردم در فضای مجازی  با روحانیتی که عمده آنها نقشی در سیاست ندارند وضعیت عموم روحانیون بعد از انقلاب را در امنیت روانی و جایگاه اجتماعی تا حدی  مخدوش کرده است از این جهت بخش عمده‌ای از تلقی‌های ناصواب نسبت به معیشت طلاب به فرضیه انتفاع حداکثری ایشان از انقلاب اسلامی است که در مورد بسیاری از این قشر صادق نیست،‌ توضیح اینکه  قبل از انقلاب اسلامی نیز  موقعیت‌هایی چون اوقاف و تبلیغ به صورت رسمی وجود داشته و بخشی از  روحانیون در آن عرصه‌ها مشغول بوده‌اند و از این منظر بخشی از اشتغالات کنونی طلاب با قبل از انقلاب تمایزی ندارد.

آیت‌الله مکارم: تفاوت پر رنگی در سطح معیشت طلاب در قیاس با قبل از انقلاب ایجاد نشده

۳. بخشی از موقعیت‌های شغلی طلاب نیز به طبیعت نظام اسلامی و مشی سکولار آن ایجاد شده که از جمله رسالت‌های آن تبلیغ و ترویج دین به عنوان تأمین‌کننده نیازهای دنیوی و اخروی فرد و جامعه است، مانند نهادهای تبلیغی و پژوهشی و عقیدتی در سازمان‌های دولتی و نظامی که البته روحانیون موظف به خدمت در آنها درصد بسیار اندکی از بدنه روحانیت را تشکیل می‌دهند؛ چندی پیش مرجع عالیقدر آیت الله مکارم شیرازی نیز به این مضمون اشاره نموده و اظهار داشتند تفاوت پر رنگی در سطح معیشت طلاب در قیاس با قبل از انقلاب ایجاد نشده است.

۴. بخشی از طلاب در قالب پژوهشگران در حوزه و دانشگاه به تدریس و پژوهش مشغولند و از این جهت نمی‌توان همسان بودن مزایای معیشتی آنها با دیگر اساتید و پژوهشگران را زیر سؤال برد.

شهریه طلاب به شرط تبلیغ مجدانه است و حقوق بی‌زحمت نیست

۵. مسأله میزان شهریه‌ها  در پاره‌ای موارد اسباب قضاوت‌های غیر عادلانه است در حالی که شهریه‌هایی در حدود ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان در شرایط فعلی هیچ دردی از کسی نمی‌کند به علاوه  برخی اقشار جامعه مثل دانشجو معلمان در حال حاضر به واسطه امر علم آموزی بیش از این نیز مقدار حقوق می‌گیرند؛ همین میزان شهریه نیز منوط به تبلیغ مجدانه و مطالعه مستمر طلاب است و به هیچ عنوان حقوق بی‌زحمت نیست لذا کمیت شهریه و ملزومات دریافت آن چیزی نیست که در افواه عوام مطرح می‌گردد.

عمده طلاب زندگی متوسط و کمتر از متوسط دارند

۶. عرصه میدانی و رصد از نزدیک معیشت طلاب توسط افراد مطلع و منصف جای تردیدی برای زندگی سطح متوسط و کمتر از متوسط عمده طلاب باقی نمی‌گذارد از این رو یکی از علل قضاوت‌های غیر عادلانه نسبت به طلاب عدم اشراف اجمالی به سطح زندگی عموم ایشان است البته که استثنائات معلول دلایل موجه یا غیر موجه هم ممکن است وجود داشته باشد که در هر قشری می توان نمونه‌هایی از آن را یافت.

۷‌. انتظارات غیر واقعی مادی و معنوی از طلاب از دیگر اسباب این گره خوردن کلاف معیشت طلاب است چنان که برخی تصور می‌کنند یک طلبه نیاز مادی نداشته و الزاماً باید فقیرانه و در تنگی معیشت روزگار بگذراند و از این رهگذر شهریه اندک بسیار در نظر برخی بسیار جلوه کرده و دریافت و پرداخت آن غیر موجه تلقی می‌گردد.

کم‌کاری خود طلاب و حوزه‌های علمیه برای حل مشکل معیشت

۸. در نهایت کم کاری طلاب و حوزه‌های علمیه نسبت به این حل مسأله نیز نباید مغفول واقع گردد از این منظر رسالت حوزه در دو ساحت آگاهی بخشی و ورود بخشی از طلاب به حوزه کسب و معیشت تعریف می‌گردد آگاهی  بخشی شفاف مستمر و بی تعارف نسبت به آنچه در سطور پیشین گفته شد اما در ساحت عمل که قطعاً تاثیرات عمیق‌تری بر حل مسأله دارد اشتغال دست کم برخی طلاب در شغل‌هایی که زمینه علاقه و استعداد آنها وجود دارد ضرورت و مطلوبیت می‌یابد به این طریق که طلابی که مشغولیت‌های اجرایی دولتی و علمی کمتری دارند اشتغال را در کنار امورات  طلبگی و اجتماعی محوله مد نظر قرار دهند، حوزه‌ها در این راستا وظیفه فرهنگ‌سازی، مهارت‌آموزی، تسهیل و بسط و توسعه را متکفل گردند تا در ساحت عمل نیز توفیقاتی در حل مسأله معیشت طلاب حاصل گردد.

فشار‌های معیشتی جامعه سبب قضاوت ناعدلانه درباره طلاب شده است

۹. به باور نگارنده فشارهای معیشتی بی محابا بر عموم مردم و مطالبات به حق آنها در حوزه بهبود اقتصاد گاه در قضاوت‌های غیر عادلانه نقش دارد با این پیشفرض که همه روحانیون در رقم زدن این شرایط نقش دارند در حالی که انصاف این است که عمده روحانیون همپا و همراه تنگی معیشت را تجربه کرده و می‌کنند.

در پی توضیحات مذکور می‌توان تیتروار ضرورت و مطلوبیت پرداخت شهریه به طلاب را این چنین خلاصه  نمود: تخصصی شدن امر پژوهش و تبلیغ در زمانه حاضر و لزوم پرداختن تمام وقت دست کم بخشی از طلاب به این‌امر، لزوم تکریم اهل علم و دانش در کلام اهل دین و اندیشه، توجه به تأثیر منفی تلقی‌های ناصواب بر این مسأله مانند کمیت بالای شهریه‌ها و دریافت آن در قبال فراغت، انتفاع حداکثری عموم طلاب از نهادهای برآمده از انقلاب اسلامی و...معیشت متوسط عمده طلاب با رصد میدانی، بی انصافی بخشی از مردم نسبت به وضع معیشتی طلاب متاثر از قضاوت در شرایط  فشارهای معیشتی و...

در نهایت چند توصیه اجرایی و اخلاقی به مردم و طلاب می‌تواند بغرنج بودن مسأله  را کاسته و قضاوت‌ها و وضع معیشت طلاب‌ را به‌عدالت نزدیک کند:

طلابی که مشغله کاری و پژوهشی ندارند برای معیشت خود تلاش کنند

۱. طلابی که شرایط کاری و علمی آنها اقتضا می‌کند و مشغولیت‌های اجرایی و علمی و پژوهشی زیادی ندارند بدون عار دانستن کسب و کار، جهت ارتقای معیشت خود‌ تلاش نمایند متولیان حوزه علمیه باید در تسهیل و تبلیغ این مساله برای این بخش طلاب غفلت نورزند چه اینکه فرهنگ‌سازی در این مسأله اسباب تألیف قلوب مردم و روحانیت را فراهم آورده و این دو قشر را همپا و هم درد و همدل خواهد ساخت.

مردم ناعادلانه قضاوت نکنند

۲. مردم در قضاوت‌های خود تحت تأثیر مولفه‌هایی چون اطلاعات عوامانه و فشارهای معیشتی مذکور در سطور پیشین قرار نگیرند و به این آموزه قرآنی عمل نمایند اینکه حتی در مورد دشمنان خود هم قضاوت عادلانه نماییم ولو نتیجه به خلاف میل ما باشد در نهایت می‌توان گفت حل مسأله شهریه طلاب در پیمودن مسیری دو سویه از سوی طلاب و مردم میسر خواهد شد.

آگاهی بخشی از سوی طلاب و حوزه‌های علمیه نسبت به وجه مشروعیت کیفیت و کمیت شهریه طلاب و رسالت‌های متعدد طلاب سطوح مختلف در امر تبلیغ دین، تسهیل و عادی‌سازی کسب و کار برای بخشی از طلاب و فرهنگ‌سازی برای آن توسط حوزه‌ها و در نهایت قضاوت منصفانه و آگاهانه مردم نسبت به این‌مساله.

والسلام علی  من اتبع الهدی
حمید ایمان‌دار عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز