حقوق عامه زیر دندان سگ گردانی

به گزارش خبرگزاری رسا، ترسیده و نمی‌خواهد به زمین بازی برگردد، دست مادرش را محکم گرفته و با انگشتان کوچکش، سگی را که در کنار سرسره ایستاده، نشان می‌دهد. نه فقط او، چند کودک دیگر نیز از ترسشان، از وسایل بازی پارک فاصله گرفته اند و منتظرند که این سگ با جثه بزرگی که دارد، از زمین بازی بیرون برود. صاحب این سگ که عین خیالش هم نیست، در حال تماشای بازی کودک خود است و با لبخندی که روی صورتش دارد، مشخص است ترسی که برای کودکان ایجاد کرده، اهمیت چندانی برایش ندارد! انگار نه انگار که روی ورودی پارک، تابلوی ورود حیوانات ممنوع نصب شده‌است، متأسفانه صاحبان این سگ‌ها، ورود حیوان خود را در همه جا آزاد می‌دانند و حتی از تابلوهای ممنوعه نیز بدون توجه رد می‌شوند. نه فقط در زمین بازی کودکان، بلکه در اکثر اماکن عمومی سطح شهر، سگ‌گردانی معضلات زیادی را برای شهروندان ایجاد کرده‌است، حتی در برخی موارد این سگ‌ها به سایر افراد، مخصوصاً کودکان حمله‌ور شده و به آن‌ها آسیب رسانده اند. صاحبان سگ‌ها نیز نسبت به مزاحمتی که برای شهروندان ایجاد می‌کنند، اهمیت چندانی قائل نمی‌شوند و حتی گاهی برخی از آن‌ها با شنیدن تذکر نیز لجبازی کرده و حقوق شهروندی را زیر پای سگ خود، لگدمال می‌کنند.

شاید مدت‌ها قبل، سگ‌گردانی فقط در میان قشر خاصی از جامعه دیده می‌شد، اما حالا دیگر این معضل به پدیده‌ای فراگیر تبدیل شده و اقشار مختلفی را درگیر کرده‌است. سگ‌هایی که تا پیش از این فقط در خودروهای لوکس و گران‌قیمت مشاهده می‌شدند، امروز در هر خودرویی و در همه جای شهر دیده می‌شوند، گویا دیگر سگ‌گردانی به تفریح جدید برخی جوانان تبدیل شده و بسیاری از آن‌ها این کار را نشانه‌ای برای مرفه و به اصطلاح باکلاس بودن خود می‌دانند، برخی از افراد نیز برای فرار از تنهایی و فراموشی مشکلات خود به این حیوان دلبسته‌اند و آن را مونس تنهایی‌خود می‌دانند.

به تازگی در صحن شورای شهر تهران، اعضای شورا به بررسی یک فوریت طرح «جداسازی محل گردش حیوانات خانگی از محل بازی کودکان در بوستان‌های شهر تهران» پرداخته‌اند و در نهایت این طرح با ١٢ رأی موافق به تصویب رسیده‌است. به نظر می‌رسد که این مصوبه عجیب، ضمن اینکه مهر تأییدی بر قانونی شدن سگ‌گردانی زده، فقط مسئله وجود سگ‌ها در زمین بازی کودکان را مورد توجه قرار داده‌است!

چارچوبی که نیست

نگهداری سگ در آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی، موجب آزار و اذیت همسایه‌ها شده و وجود این سگ‌ها در اماکن عمومی، کودکان و بزرگسالان را مورد وحشت قرار داده‌است؛ سگ‌هایی که آزادانه در سطح شهر همراه صاحب خود می‌چرخند و بیخیال مشکلاتی که برای مردم ایجاد می‌کنند، به گردش خود ادامه می‌دهند. در این میان عده‌ای بی‌تفاوت از کنار آن‌ها رد می‌شوند، اما عده‌ای‌دیگر که تعدادشان هم کم نیست، نسبت به آن موضع‌گیری می‌کنند و معترض می‌شوند. الهام یکی از همین شهروندان معترض است. او در این رابطه می‌گوید: «با همسرم که به تازگی عقد کرده‌ایم، تصمیم گرفتیم در پارک بنشینیم و غذا بخوریم. برای همین بعد از سفارش و تهیه غذا وارد زمین چمن پارک شدیم و همانجا نشستیم. چند دقیقه از نشستن ما نگذشته بود که متوجه شدیم یک سگ عظیم‌الجثه به سمت‌مان می‌آید. اول فکر می‌کردیم که صاحبش مانع او می‌شود برای همین مکث کردیم، اما دیدیم که این سگ همچنان به ما نزدیک می‌شود برای همین از ترس بلند شدیم و از غذا فاصله گرفتیم.»

او ادامه می‌دهد: «متأسفانه صاحب آن سگ به جای عذرخواهی، لبخند می‌زد و هیچ تلاشی برای دور شدن سگش از ما نمی‌کرد. وقتی که همسرم معترض شد که سگ را دور کند، اسم سگش را صدا زد که از غذای ما دور شود و سمت دیگری برود و خطاب به ما گفت: «اگر مشکلی دارید، غذایتان را در خانه بخورید نه در پارک!» من و همسرم هم که دیگر تمایلی به خوردن آن غذا که «سگ» نزدیکش شده‌بود، نداشتیم، نمی‌دانستیم چطور و کجا از این مسئله، شکایت کنیم!»

الهام می‌گوید: «من از کودکی از سگ می‌ترسیدم، به خصوص از سگ‌هایی که بسیار بزرگ باشند. سؤال من این است که چرا باید چنین حیوانی در سطح شهر تردد داشته باشد؟ به نظر من جای این حیوانات در شهر نیست و اگر کسی علاقه به نگهداری از سگ دارد، آن را در چاردیواری خانه خود نگه دارد.»

محمد یکی دیگر از پایتخت‌نشینان است که در تاکسی با سگ‌گردانان مواجه شده‌است. او در این رابطه می‌گوید: «سوار تاکسی بودم که راننده برای سوار کردن مسافری که سگ به بغل داشت، ترمز کرد، برای همین از راننده خواستم که او را سوار نکند و کرایه‌اش را از من بگیرد، اما راننده قبول نکرد و این فرد را به همراه سگش سوار کرد، به همین دلیل من مجبور شدم که از تاکسی پیاده شوم و با خودروی دیگری به سمت محل کار بروم.»

او ادامه می‌دهد: «متأسفانه سگ‌گردانی هیچ چارچوبی ندارد و هر کس هر طور که بخواهد با حیوان خود در اماکن عمومی حاضر می‌شود و برای شهروندان مزاحمت ایجاد می‌کند. حتی اگر بخواهیم در این خصوص با پلیس تماس بگیریم نیز، تا آمدن مأمور زمان زیادی می‌گذرد و مشکل حل نمی‌شود.»

اعتراض به سگ‌گردانی در فضای مجازی

به تازگی موجی از اعتراض نسبت به سگ‌گردانان و بی‌خیالی آن‌ها از تضییع حقوق شهروندان در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاده‌است. مصطفی وثوق‌کیا از فعالان حوزه رسانه در توییتی نوشت: «جمعه عصر دخترم رو بردیم پارک محل تا بازی کنه. فردی هم با سگش بدون قلاده آمده‌بود که ناگهان یکهو به سمت حسنا حمله کرد و اگر سریع جلوش رو نگرفته بودم شاید اتفاق بدی می‌افتاد. جالب اینجاست که صاحب سگ نه‌تن‌ها شرمنده نبود که حتی به اعتراض‌های من معترض بود.»

کاربر دیگری نیز در این رابطه نوشت: «وضعیت ما اینطوره که خانومم از تنها بیرون رفتن و چند دقیقه پیاده‌روی توی پیاده‌رو هم میترسه از بس که منطقه پر از آدم‌های سگ به دست شده. چقدر خانومای بارداری که با این هراس‌ها دچار مشکل نشدن و چقدر بچه‌هایی که از ترس به حال تشنج افتادن.»

کاربر دیگری نیز توئیت زد: «دیروز دخترم رو بردم پارک. اعصاب و روانم از دست سگ‌گردان‌ها ریخته‌بود به هم. دخترم هم به جای اینکه از بازی کردن لذت ببره دائم می‌ترسید و گریه می‌کرد. این چه گرفتاری‌ای بود که جامعه ما دچارش شد. مشکل کجاست که در شورای شهر و شهرداری کسی فکر جدی برای این وضعیت نمی‌کند؟»

برخی از کاربران نیز با گلایه از خلأ قانونی و نبود مقررات درباره پدیده سگ‌گردانی از مجلس، دولت و شهرداری‌ها وضع قوانین و مقررات شفاف در خصوص این پدیده را خواستار شدند. در این‌باره کاربری نوشت: «سگ‌گردانی واقعاً برای پدر و مادرهایی مانند بنده که بچه پارک می‌برن، باعث نگرانی جدی است. کاش شهرداری چند تا پارک یا مکان بزرگ را برای این کار اختصاص دهد تا کل پارک‌ها با ناامنی مواجه نشود. همچنین سگ‌گردانی نیارمند مقررات‌گذاری شفاف قانونی است.»

امیرعلی صفا از فعالان رسانه‌ای و حقوقی نیز درباره وضعیت قانونی پدیده سگ‌گردانی نوشت: «شاید جالب باشه بدونید در قوانین ما نگهداری و پراندن کبوتر یک تا سه سال حبس داره (مطلق آن نه اینکه موجب آزار باشه). نه که فقط قانون باشه، پرونده متعدد داریم. همین هفته گذشته جلسه داشتم با همین موضوع، اما برای سگ‌گردانی هیچ قانون و آیین‌نامه نظم بخشی نداریم.»

تقلید نصفه و نیمه از غرب!

در همین رابطه امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه با بیان اینکه حقوق شهروندی را باید در قالب حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بررسی کرد، می‌گوید: «یکی از موارد حقوق شهروندی که ارتباط مستقیم با امنیت شهروندی و آسایش افراد جامعه دارد، مسئله سگ‌گردانی است که در سال‌های اخیر به یک معضل شهری تبدیل شده و بارها آسیب‌های روحی، روانی و جسمی فراوانی برای شهروندان در نقاط مختلف کشور را ایجاد کرده‌است.»

او ادامه می‌دهد: «هر کسی می‌تواند آزادانه و در چارچوب قوانین و مقررات هر کاری انجام دهد، می‌تواند صاحب یک حیوان یا یک سگ باشد، اما وقتی آن حیوان برای شهروندان مزاحمت ایجاد می‌کند، در نتیجه حق و حقوق آن‌ها را ضایع کرده‌است و باید برای آن فکری کرد.»

این جامعه‌شناس اظهار می‌دارد: «بسیاری از افراد به تقلید از غربی‌ها، سگی را در بغل می‌گیرند و در سطح شهر می‌چرخند. در صورتی که حتی نگهداری از سگ و گرداندن آن در اماکن عمومی، نکات و چارچوب‌هایی دارد، اما متأسفانه ما هنوز در این زمینه پخته نشده‌ایم و آن را بلد نیستیم. بنابراین فرهنگسازی در این خصوص از الزامات حل این معضل است.»

خرید و فروش «سگ» آزاد، گرداندنش ممنوع!

سگ‌ها آزادانه خرید و فروش می‌شوند و در بازارهای مخصوص به خود و حتی شبکه‌های اجتماعی معامله می‌شوند. در چنین شرایطی مسئله ممنوعیت سگ‌گردانی آن‌ها مطرح می‌شود که عده‌ای نسبت به آن معترض هستند. سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات نیز در این‌باره می‌گوید: «در حال حاضر قانونی برای ممنوعیت سگ‌گردانی وجود ندارد و خرید و فروش این سگ‌ها به راحتی و آزادانه انجام می‌شود، آن وقت چطور می‌توان از صاحبان سگ‌ها انتظار داشت که آن‌ها را به بیرون از خانه نیاورند؟»

او ادامه می‌دهد: «در پایتخت و کلانشهرها، بازار مخصوص خرید و فروش سگ داریم، شما هر سگ از هر نژادی که بخواهید را می‌توانید به راحتی آب خوردن، خریداری کنید. حتی سگ‌های وارداتی که ارز زیادی را از کشور خارج می‌کند نیز به راحتی معامله می‌شوند.»

این فعال حقوق حیوانات می‌گوید: «در حال حاضر دنیا به این سمت می‌رود که خرید و فروش سگ‌ها را ممنوع کند، من هم با این موضوع موافق هستم، زیرا که در این صورت پرورش سگ‌ها به قصد تجارت ممنوع خواهد شد و سگ‌های خارجی که گاهی قیمت آن‌ها به ۴۰ میلیون تومان می‌رسد نیز وارد کشور نمی‌شود. در این شرایط اگر کسی قصد نگهداری از سگی را داشت می‌تواند به پناهگاه حیوانات مراجعه کند و یکی از آن‌ها را به خانه ببرد! اما وقتی مسئولان، منشأ اصلی این مسئله را رها کرده‌اند، چطور می‌توانند درباره ممنوعیت سگ‌گردانی صحبت کنند؟»

او به حقوق حیوانات و آسیب‌هایی که متوجه آن‌ها می‌شود نیز اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: «گاهی شاهد آن هستیم که سگ بزرگی را در آپارتمان ۴۰ متری نگهداری می‌کنند و توجهی به سلامت حیوان نمی‌کنند. یا دمای شهری که سگ را در آنجا نگه می‌دارند برای حیوان مناسب نیست، اما به این مسائل اهمیت نمی‌دهند و گاهی به دلیل پز دادن و به اصطلاح با کلاس نشان دادن خود، حیوان را آزار می‌دهند و هیچ‌کس هم نیست که از حقوق آن‌ها دفاع کند!»

نگهداری از سگ و سگ‌گردانی در سایر کشورها

سلیمی به شرایط و قوانین دیگر کشورها برای نگهداری از سگ‌ها و سگ‌گردانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در تمام کشورهای پیشرفته دنیا، باید سگ هنگام خروج از خانه، قلاده داشته باشد. همچنین در بسیاری از این کشورها، سگ‌ها باید گواهی رفتاری داشته باشند تا به هیچ شهروندی آسیب نرسانند. همچنین در بخشی از قوانین سگ‌گردانی این کشورها آمده که اگر یک سگ هنگام تردد در اماکن عمومی، مدفوع کرد، صاحب آن سگ موظف به تمیز کردن آن است، در غیر این صورت جریمه مالی خواهد شد. همه این‌ها در حالی است که در کشور ما هیچ‌کدام از این قوانین وجود ندارد و عده‌ای فقط خریدن سگ را از غرب آموخته‌اند!»

این فعال حقوق حیوانات به ممنوعیت نگهداری از سگ‌ها در خودرو در سایر کشورها اشاره می‌کند و می‌گوید: «در کشورهای پیشرفته، نگهداری از سگ در خودرو ممنوع است، زیرا که دما به شدت در خودرو بالا می‌رود و موجب تلف‌شدن حیوان می‌شود. حتی در بعضی کشورها، شهروندان با مشاهده چنین مواردی، می‌توانند شیشه را بشکنند و سگ را نجات دهند، اما در کشور ما چنین قوانینی وجود ندارد و بسیاری از صاحبان سگ‌ها، آن‌ها را با سهل‌انگاری خود تلف می‌کنند.»

او در پایان تأکید می‌کند: «نگهداری از سگ را رسمی نمی‌دانیم، بنابراین نمی‌توانیم برای آن باید و نباید در نظر بگیریم. در چنین شرایطی نیز که سگ به راحتی وارد می‌شود و آزادانه برخی از نژادهای پرطرفدار این حیوان، پرورش داده می‌شود و همچنین خرید و فروش این سگ‌ها به رسمیت شناخته شده‌است، در چنین شرایطی، حذف سگ‌گردانی و برخورد با این مسئله، نشدنی است و این کار یک اقدام مقطعی است که تا چند روز دیگر به فراموشی سپرده می‌شود.»

سگ‌گردانی در ابهام

آنطور که مشخص است در نظام حقوقی کشور قانون مشخصی برای حفاظت از امنیت و بهداشت عمومی در مقابل پدیده نگهداری از حیوانات تدوین نشده‌است.

در اردیبهشت ۱۳۹۰ بود که برخورد با سگ‌گردانی به مجلس شورای اسلامی کشیده شد و نمایندگان به دنبال طرحی برای ممنوعیت داشتن سگ و جریمه صاحبان این حیوان بودند. در بهمن ۱۳۹۷ نیز رئیس وقت پلیس تهران اعلام کرد که با هماهنگی دادستان تهران هرگونه سگ‌گردانی داخل شهر تهران، معابر و پارک‌ها ممنوع است و با صاحبان سگ و خودروهای حامل سگ برخورد می‌شود. در نهایت مصوبه اخیر شورای شهر تهران برای طرح «جداسازی محل گردش حیوانات خانگی از محل بازی کودکان در بوستان‌های شهر تهران» نیز تنها بخشی از این مسئله را مورد بررسی قرار داد و سگ‌گردانی در باقی اماکن عمومی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت. بنابراین نیاز است که در خصوص خرید و فروش «سگ»، نگهداری و گرداندن آن در سطح شهر، قوانین مشخصی درنظر گرفته شود تا همه این ابهامات را برطرف سازد.

مطالبه قریب به اتفاق جامعه مقابله جدی با سگ‌گردانی‌هایی است که هم ناقل بیماری‌های زیادی هستند، هم چهره شهر را زشت و سگی کرده‌اند و هم حقوق مردم را در زمینه‌های متعدد نقض کرده‌اند. متأسفانه باید نوشت که سهل‌انگاری با این مطالبه به حق مردمی باعث شده‌است که دیگر معدود سگ‌گردان‌ها با سگ‌های خود هم چهره شهر را عوض کنند، هم به گسترش بیماری‌ها دامن بزنند و هم با ریشخند، نقض حقوق عامه کنند.