غدیر وحدت‌آفرین است یا تفرقه‌آفرین؟

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامحسن محرمی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شامگاه سوم مرداد در نشست علمی «نقش غدیر در وحدت امت اسلامی» گفت: در ابتدا این سؤال به ذهن می‌آید که غدیر وحدت‌آفرین یا تفرقه‌آفرین است؟ چون در بدو امر ما بر امامت امام علی(ع) تأکید داریم و اهل تسنن اعتقاد ما را ندارند ولی نگاه عمیق به غدیر خلاف این مسئله را نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه نباید تصور کنیم که اسلام روند خود را داشته و ما شیعیان خود را از  مسلمین جدا کرده‌ایم، زیرا چنین نگاهی باعث ایجاد تفرقه می‌شود، افزود: پیامبر(ص) اسلام را آورد و مردم جزیرة‌العرب را که پراکنده‌ترین مردم بودند متحد کرد و امت عرب به همراه مردم سایر مناطق، امت واحده مسلمین شدند و اگر اسلام نبود اعراب به جاهلیت خود برمی‌گشتند؛ چنانچه به محض وفات پیامبر(ص) قصد درگیری و اختلاف و بازگشت به عقب داشتند ولی با تدابیر امام علی(ع) اهدافشان محقق نشد.

محرمی با بیان اینکه پیامبر(ص) روزهای آخر عمرشان را سپری می‌کردند، در حالی که خبری از شیعه و سنی نبود، اضافه کرد: ایشان امت واحده و حکومت اسلامی تشکیل داده است و باید برای تداوم اسلام و آینده جامعه اسلامی تدبیری داشته باشد و غدیر و امامت و ولایت علی(ع) ضامن این تداوم است. غدیر به مسلمین این پیام را داد که ادامه اسلام در وجود و رهبری علی(ع) متجلی است؛ البته رهبری سیاسی یکی از وظایف امام شمرده می‌شود و امام، امام است چه حاکم سیاسی باشد و چه نباشد؛ یعنی این طور نیست که چون حکومت غصب شد امامت امام هم از بین رفت، بلکه مردم در مسائل قضایی و معنوی به ایشان رجوع خواهند کرد.

وی افزود: طبق روایت، علی(ع) با ابوبکر بیعت نکرد تا اینکه شورش‌هایی در بلاد اسلامی ایجاد شد؛ عثمان نزد امام(ع) آمد و گفت ای پسرعمو، اگر شما بیعت نکنی مردم به جنگ شورشیان نمی‌روند. امام هم خودشان در فرمایشی گفتند که من به خاطر یاری اسلام از حق خلافت خود گذشتم و به ظاهر خلفا را به رسمیت شناخت و مردم به جهاد با مرتدان و شورشیان بلاد اسلامی رفتند.

صبر مصلحتی امام علی(ع) برای حفظ اسلام

محرمی گفت: این طور نبود که حضرت هیچ نیرو و آدمی نداشته باشد و نتواند با غاصبان مقابله کند؛ امام می‌توانست رقبا را سر جای خود بنشاند ولی برای مصلحت اسلام این کار را نکرد؛ ابوسفیان به امام(ع) پیشنهاد داد که وارد میدان شوند و من حمایت می‌کنم ولی حضرت قبول نکرد؛ حضرت می‌توانستند این کار را بکنند ولی درگیری داخلی ایجاد و جامعه اسلامی در برابر دشمنان خارجی تضعیف می‌شد و از بین می‌رفت و از طرفی اگر ابوسفیان قدرت می‌گرفت، اثری از اسلام باقی نمی‌گذاشت و با امام(ع) هم مبارزه می‌کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: امام در شرایطی که جوانی ۳۳ و ۳۴ ساله بودند با مشی درست اسلام را حفظ کرد و اجازه ندادند امت اسلامی متفرق و اسلام متزلزل شود. بنابراین امامت به عنوان ثمره غدیر عامل اتحاد مسلمین بوده و امروز هم باید باشد. البته پیکره امت اسلامی با عدم مبارزه امام(ع) با غاصبان، به بیماری مبتلا شد ولی حیات اسلام و امت اسلامی قطع نشد. در مسئله غدیر جهت دیگری هم قابل اشاره است و آن اینکه در حدیث غدیر کسی به عنوان مولا و امام معرفی شده که شخصیتی الهی دارد و همین بعد الهی سبب اتحاد جامعه اسلامی است؛ مردم دیده بودند علی(ع) کسی است که خانه کعبه در تولد وی شکافته و کرامات متعدد دیگری از او برای مردم ثابت شده بود.

وی افزود: البته جریان نفاق، خود پیامبر(ص) را هم قبول نداشتند نه اینکه پیامبر(ص) را می‌خواستند و امام را قبول نکردند؛ چندبار اقدام به قتل پیامبر(ص) کردند ولی موفق نشدند و در نهایت هم همین جمع با امامت و خلافت امام علی(ع) مخالفت کردند. نقل است یکی از همین منافقان نزد پیامبر(ص) آمد و با ایشان محاجه کرد که انتصاب علی(ع) امر الهی است یا انتخاب خود شما و پیامبر(ص) فرمودند انتخاب الهی است و این فرد درخواست عذاب کرد و سنگی بر سر او خورد و مرد. البته این روایت ذیل آیه اول سوره معارج نقل شده است؛ بنابراین منافقان هیچ وقت حاضر نبوده و نیستند حق را بپذیرند و همان اقلیت هم سقیفه بنی‌ساعده را برپا کردند.

سقیفه حاصل نفاق بود

محرمی اظهار کرد: سقیفه هم حاصل منافقان مکه و مدینه بود؛ برخی در روز فتح مکه به ظاهر مسلمان شده بودند و برخی قبایل بدوی عرب هم با نیات مادی و مالی مسلمان شده بودند؛ قرآن کریم در سوره حجرات فرموده است که اعراب می‌گویند ما ایمان آوردیم ولی خدا فرمود به اینها بگو که شما اسلام آورده‌اید و نه ایمان و ایمان در قلب آنها رسوخ نداشت. مثلا حسان بن ثابت از کسانی بود که در سقیفه از امام علی(ع) دفاع کرده و شعر گفته و ایشان را وصی پیامبر(ص) و عالم امت می‌داند ولی در دوره حکومت امام در برابر ایشان ایستاد و عثمانی شد و طلحه و زبیر هم در جمل مقابل امام قرار گرفتند. نکته قابل ذکر این است که افراد زیادی اعتقاد داشتند که حق با امام علی(ع) است ولی حاضر به جانفشانی و حمایت و  دفاع از او نبودند.

استاد حوزه با بیان اینکه در روز غدیر کسی اعتراضی نکرد که چرا علی(ع) انتخاب شده است و همه بیعت کردند، ادامه داد: مطلب مهم دیگر در اینکه امام(ع) باعث وحدت شدند این است؛ بلافاصله بعد از بیعت با ابوبکر، انصار پشیمان شدند و ساز مخالف زدند و خطر درگیری بین دو گروه اصلی مسلمین ایجاد شد ولی امام(ع) نه تنها از این وضع به نفع خود استفاده نکردند بلکه فتنه را هم خاموش کردند.

وقتی شبهه‌سازی در تاریخ مد می‌شود

محرمی با طرح این سؤال که آیا حدیث غدیر امروز مایه وحدت است یا تفرقه؟ تصریح کرد: حدیث غدیر مورد قبول فریقین است و حتی ابن تیمیه لجوج هم منکر آن نیست و راویان زیادی که تا ۱۵۰ نفر ذکر شده آن را کتابت و نقل کرده‌اند؛ البته تا ۱۲۰ هزار نفر در ماجرای غدیر حضور داشتند و روایت را شنیدند. 

وی افزود: برخی افراد که نگرش سکولاری دارند در جوانب ماجرا شبهه ایجاد کرده و گاهی محل آن و گاهی تعداد افراد را زیر سؤال می‌برند ولی فهم تاریخ به این آسانی نیست که عده‌ای در زمانه ما بخواهند نقل‌های مشهور تاریخی مانند غدیر را کنار بزنند.

پاسخ به شبهه عدم استناد ائمه(ع) به حدیث غدیر

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرحیم رضاپور، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در سخنانی با بیان اینکه اخیرا شبهات زیادی مطرح می‌شود که اگر شما واقعاً صداقت دارید که غدیر رخ داده است باید امام علی(ع) و سایر ائمه(ع) از آن بهره‌برداری می‌کردند، گفت: در احتجاج روایتی از امام علی(ع) نقل شده است که به ابوبکر فرمودند که تو را به خدا سوگند می‌دهم که طبق حدیث غدیر آیا پیامبر(ص) مرا خلیفه و وصی خود قرار نداد و ابوبکر تأیید کرد. 

وی افزود: سیره حلبی چاپ بیروت هم گزارش کرده که روزی امام(ع) در جمع صحابه رسول گرامی اسلام فرمودند که هر کسی در غدیر بود به حقانیت من شهادت دهد و ۳۰ نفر شهادت دادند به اینکه حضرت علی(ع) در جریان غدیر به عنوان خلیفه و امام انتخاب شدند. در شورایی که خلیفه دوم شش نفر را انتخاب کرد و امام هم حضور داشتند، به اعضای شورا قسم دادند که آیا رسول الله غیر از من کسی را به عنوان ولی و خلیفه انتخاب کرد یا خیر و همه با اتفاق تأیید کردند که علی(ع) انتخاب شده است. 

رضاپور با بیان اینکه سایر معصومین مانند حضرت صدیقه طاهره(س) و بقیه ائمه(ع) در موارد بسیاری به حدیث غدیر استناد فرموده‌اند، اضافه کرد: البته ائمه با توجه به اختناق و خفقان موجود به راحتی نمی‌توانستند سخن خود را بگویند بلکه افرادی را به عنوان اصحاب سِر داشتند که برای آنها گزارش می‌کردند. در کتاب سلیم بن قیس بارها به فرمایشات حضرت امیر(ع) و حضرت زهرا(س) استناد کرده که آن دو بزرگوار در مواجهه با ماجرای سقیفه به حدیث غدیر استناد کرده‌اند؛ طبرسی نقل کرده که روزی امام(ع) در بین صحابه رسول الله شهادت خواست و فرمود آنهایی که حج بلاغ (حج وداع) را درک کردند و در محضر پیامبر(ص) بودند شهادت بدهند و همه اقرار کردند جز زیدبن ارقم که به خاطر عداوت یا ترس خودداری کرد.

وی اضافه کرد: حضرت در حق زید نفرین کرد که اگر دروغ بگویی خدا تو را به دردی مبتلا کند که درمان نتوانی بکنی و گزارش شده که دمل چرکینی در پیشانی او درآمد که هرگز در مان نشد و برخی گزارش کرده‌اند که به پیسی مبتلا شد؛ آنقدر دمل بزرگ شده بود که هر کاری کرد آن را بپوشاند ممکن نبود و این نتیجه پنهان‌کاری زید در حق ولایت علی(ع) بود. حضرت زهرا(س) هم در خطبه فدکیه یعنی در روزهای اول بعد از سقیفه به حدیث غدیر استناد فرمودند که حکومت حق علی(ع) است و امام(ع) هم بعد از سقیفه به همین قضیه استناد کردند که به برخی روایات اشاره شد. پس سخن در ایجاد خلل در عقاید راسخ و مطمئن شیعه است نه رسیدن به حقیقت.