کریدور زنگه زور آغاز پروژه‌ای برای دور زدن مسیرهای ترانزیتی ایران

به گزارش خبرگزاری رسا، پس از امضای توافق آتش‌بس قره باغ در نوامبر ۲۰۲۰ میلادی که منجر به توقف جنگ ۴۴ روزه بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان شد، مقامات باکو از ایجاد کریدوری موسوم به زنگه زور در نوار مرزی جنوبی ارمنستان سخن می‌گفتند که ذیل توافق دو طرف قرار دارد.

آنها با استناد به بند نهم توافق با ارمنستان، مدعی توافق بر ایجاد یک مسیر زمینی برای اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان می‌شوند. این در حالی است که ارمنستان در بند نهم توافق پذیرفته است که مسیرهای بسته حمل و نقل بین جمهوری آذربایجان با نخجوان را باز کند و امنیت حمل و نقل در آنها را تامین کند و این پروژه تا سال ۲۰۲۴ میلادی به بهره‌برداری خواهد رسید و مسئولیت نظارت بر حمل و نقل این مسیر بر عهده نیروهای روسی خواهد بود.

بنابراین آنچه که از سوی جمهوری آذربایجان در خصوص ایجاد کریدور زنگه زور عنوان می‌شود، ادعایی یک‌طرفه است و هدفی جز حذف مرز ایران با ارمنستان و ضربه زدن به منافع اقتصادی ایران که از مسیر ترانزیتی ارمنستان تامین می‌شود، ندارد.

اظهارات اردوغان و علیف رؤسای جمهور ترکیه و جمهوری آذربایجان در مراسم افتتاحیه فرودگاه بین المللی شهر فضولی نیز پیام‌های مختلفی دارد که نشان از برنامه و تدارک جدی آنها برای آینده منطقه قفقاز دارد.از مهم ترین جنبه های این رویداد می‌توان به حمایت همه جانبه ترکیه از علیف، اهداف نژادی و تشویق کشورهای ترک زبان به دخالت در مسائل منطقه قفقاز و… اشاره کرد.

 

اما جدای از مسائل حوزه‌ی قفقاز، خطر اصلی ایجاد این کریدور برای ایران چیست؟

۱- در این خصوص ابتدا رجوع می‌کنیم به مقاله‌ی “آدام تامسون” نماینده پیشین انگلیس در ناتو که ایجاد کریدور زنگه زور را تحقق رویای ناتو برای حضور در سواحل دریای کاسپین خوانده است. او نخست‌وزیر انگلیس را به حمایت از این طرح فراخوانده و آنرا آخرین گام پروژه ۱۵ ساله ناتو دانسته است. تامسون گفته است انگلیس با همراهی آمریکا و اتحادیه اروپا بایستی ارمنستان را با طرح‌های تشویقی و… متقاعد به عقب نشینی از مرزهای جنوبی خود کنند. وی در انتهای مطلب خود به تایید عضویت جمهوری آذربایجان در ائتلاف ناتو در ازای ایجاد کریدور زنگه زور اشاره کرده است. (هرچند وی این مقاله را انکار کرده است)

همسایگی جدید ناتو با ایران می‌تواند مشکلات امنیتی جدیدی را برای ایران به وجود آورد و همچنین منجر به اعمال وضعیت محاصره بر روسیه شود. بنابراین ناتو استقرار در سواحل دریای کاسپین را در راستای اهداف استراتژیک خود می‌بیند و این موضوع تهدیدی مشترک برای ایران و روسیه است که ضرورت هماهنگی دو کشور در مسائل قفقاز را بیش از پیش می‌کند.

بنابراین کریدور زنگه زور موضوع خوشایندی برای ناتو است. شاید ایجاد زنگ زور در ابتدای کار برای روسیه منافعی به دنبال داشته باشد اما چون به تقویت روابط ترکیه و ناتو با جمهوری آذربایجان منجر می‌شود مطمئنا گام بعدی آن (احداث پایگاه نظامی و…) ضد منافع روسیه خواهد بود.

۲- کریدور زنگه زور در ظاهر مانعی برای ارتباط زمینی ایران و ارمنستان ایجاد نمی‌کند. اما به طور قطع منافع اقتصادی ایران در منطقه قفقاز را تحت تاثیر جدی قرار می‌دهد؛ چرا که مسیرهای ارتباطی جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق خاک ایران را تضعیف می‌کند و در ارتباطات زمینی ایران با ارمنستان اخلال ایجاد می‌کند. از طرفی دیگر ایران برای ارتباط با اروپا به مسیر ترکیه وابسته‌تر خواهد شد و این وابستگی به نوعی سیاست‌های ایران در مقابل این کشور را تضعیف می‌کند.

۳- مسأله‌ی دیگری که اهمیت زنگه زور را بالاتر می‌برد اینست که مقامات جمهوری آذربایجان علاوه بر ترکیه و روسیه، مذاکرات خود با عراق را نیز آغاز کرده‌اند و پروژه‌ی دور زدن ایران تا مرزهای غربی ادامه دارد. کشیده شدن این مسیر تا عراق به مذاق روسها نیز خوش خواهد آمد چرا که روابط اقتصادی دو طرف را تقویت خواهد کرد.

مذاکرات سیاسی با تمامی طرف‌های این جریان راهگشاست. اما بنظر می‌رسد ایران در این مسائل بایستی به تنهایی اقدام کند و روسیه شراکتی جز در مسئله جلوگیری ایجاد پایگاه‌های نظامی در آذربایجان نخواهد داشت.

در نظر گرفتن امتیازات ویژه در مسیرهای ارتباطی جمهوری آذربایجان با نخجوان که از خاک ایران می‌گذرد، احداث کنسولگری و نمایندگی‌های رسمی در جنوب ارمنستان و افزایش سطح روابط با این کشور، دنبال کردن طرح‌های جامع مقابله با حذف نقش ایران از منطقه قفقاز و… می‌تواند جزء سیاست‌های خرد و کلان ایران در منطقه قفقاز باشد.

*پایگاه خبری تحولات جهان اسلام