نشست علمی «روش استنباط در مسائل مستحدثه» برگزار شد

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست علمی «روش استنباط در مسائل مستحدثه» به همت گروه فقه حقوق شهروندی پژوهشگاه فقه معاصر با همکاری گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی با ارائه حجت‌الاسلام جواد حبیبی عضو هیئت علمی جامعة المصطفی برگزار شد.

حجت‌الاسلام حبیبی، روش شناسی را شاخه‌ای از فلسفه‌ی علم دانسته و گفت: با شناخت روش یک علم می‌توان از مبانی، بایسته‌ها و روش‌های مختلف سخن گفت، اجتهاد دارای روش شناسی است و پیشرفت محیرالعقول بشری در ابعاد مختلف آن را متمایز می‌کند.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی به نظریه‌ی منطقة الفراغ شهید صدر اشاره و عنوان کرد: بر اساس نظریه‌ی شهید صدر خلو وقایع از حکم شرعی نیست بلکه وجود ظرفیت در فقه اسلامی برای پاسخگویی به مصادیق است.

حجت الاسلام حبیبی در ادامه به راهکارهایی که در برابر فقیه در مواجهه با مسائل مستحدثه برای اظهار نظر هست دو شیوه رابیان کرد: یک؛ راهکار فقیه افتاء مبتنی بر قضایای حقیقیه و فرضیه باشد یعنی افتاء به نحو مشروط دو؛ فقیه کارگروه موضوع شناسی که مرکب از متخصصین مورد اعتماد تشکیل دهد و به نحو قضایای خارجیه با پدیده‌ها برخورد کند.

وی در ادامه افزود: بایسته اول در روش شناسی موضوعات مستحدثه دخالت فقیه در موضوع شناسی است و بایسته دوم همان استنباط به روش اجتهاد سنتی است و پاسخگویی به مسائل مستحدثه در قالب همان فقه جواهری است.

استاد جامعة المصطفی موضوعات احکام را به شرعیه و غیر شرعیه تقسیم کرده و مطرح کرد: جعل و اعتبار موضوعات شرعیه از ریشه به دست شارع مقدسه است و گاهی هم موضوعات در شارع جعل نشده است که برخی از طریق عرف عام و برخی از طریق عرف خاص قابل تشخیص است.

وی در استنباط احکام توجه به ضروریات دین را لازم دانست و گفت: در استنباط اجتهادی علاوه بر توجه به ضروریات دین توجه به تمسک بر عمومات و اطلاقات نیز لازم است.

حجت‌الاسلام حبیبی، تمسک به حکم عقل را از دیگر عوامل مؤثر در ادله‌ی اجتهادی مطرح کرد و گفت: ما بر خلاف مشرب عامه و بعضی از مذاهب و براساس مشرب فقهای اصولی عقل را حجت می‌دانیم.

حجت الاسلام سید منذر حکیم عضو هیئت علمی جامعة المصطفی که به عنوان ناقد در این نشست حضور داشت در ادامه با بیان اینکه شهید صدر در بحث استنباط افق جدیدی داشت مطرح کرد: ۳ موضوع بسیار مهم را که در مسائل مستحدثه و روش استنباط آنها مؤثر است را می‌توان در اثرات شهید صدر دید.مورد اول مقاله‌ی شهید صدر درباره کتاب فقه الامام الصادق (ع) آیت الله محمدجواد مغنیه تحت عنوان الفهم الاجتماعی للناس که در آنجا به ویژگی‌های کتاب امام صادق اشاره می‌کند که نگاه امام یک نگاه اجتماعی است ونگاه فردی نیست.مقاله دیگر الاتجاهات المستقبلیه لحرکة الاجتهادیه است که بیش از پنجاه سال پیش نوشته شده و در آن عنوان کرده که نباید نگاه ما به مسائل دینی و فقهی فردی باشد نگاه اجتماعی یا فردی در بحث استنباط مسائل مستحدثه مؤثر است.

بحث سوم شهید صدر که در کتاب المدرسة القرآنیة که آخرین اثر علمی شهید صدر است نظریه‌ی اجتماعی اسلام را دارد، نظریه‌ای که براساس آن خلافت انسان برای خدا را مطرح می‌کند او معتقد است نظریه‌ی اجتماعی خاستگاه یک نظام اجتماعی است.

وی در ادامه به جایگاه مسئله‌ی فقهی اشاره و بیان کرد: جایگاه مسئله‌ی فقهی چه مستحدث و چه غیر مستحدث در نظام باید دیده شود و مستندات کتاب، سنت، عقل، اجماع و دین را باید کنار هم قرار داد تا بتوان برای استنباط شیوه را تعریف کرد.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی افزود: معتقدم یک نظام استنباط داریم و بدون نظام استنباط نمی‌توانیم حرکت کنیم و استنباط هریک از احکام راهکار مربوط به خود را دارد.

لازم به ذکر است، دبیری این نشست علمی را حجت‌الاسلام علی شریفی استاد جامعة المصطفی را برعهده داشت.