مسیر بی‌بازگشت صنعت هسته‌‌ ای

 بر پایه این خبر، رادیوداروها و دستاورد در حوزه پلاسما، لیزر و سیستم‌های کنترلی و عکسبرداری، این 9 دستاورد را تشکیل می‌دهند.

به گفته محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی، برای اولین‌بار است که کشور از فناوری پلاسمای سرد برای پلاسماتراپی به منظور درمان سرطان استفاده می‌کند.

از صبر استراتژیک تا مقاومت فعال

دو دهه از تعاملات پرفراز و نشیب میان ایران و غرب بر سر چگونگی استفاده از انرژی هسته‌ای به عنوان حقوق مسلم مردم کشورمان می‌گذرد و تجربه این 20 سال نشان داد که هر گاه از موضع قدرت با طرف‌های مقابل گفت‌وگو کردیم آنها ناچار به عقب‌نشینی در برابر خواسته‌های خود شده یا لااقل این که براساس شرایط و تحولات سیاسی تلاش نکردند که خواسته‌های غیرمنطقی خود را بیان کنند.

در نقطه مقابل هر گاه از سر ضعف با غربی‌ها مذاکره کردیم و به گمان این که سیاست نرمش و لبخند در معادلات جهانی بهترین نوع تعامل بین‌المللی در دنیای امروز است در برابر خواسته‌های تحمیلی طرف مقابل کوتاه آمدیم گام به گام فشارهای آنها در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی بیشتر شد بنابراین می‌توان گفت که مذاکره و گفت‌وگو اگر بویژه درباره حقوق مسلم ملت ایران بویژه در حوزه هسته‌ای از موضع قدرت و اقتدار باشد می‌تواند ضمن حفظ منافع ملی و عزت و غرور میهنی مانع بزرگی برای زیاده‌خواهی های طرف مقابل باشد.

دست‌های پشت پرده توطئه

چالش هسته‌ای ایران با غرب از 23 مرداد 81 همزمان با کنفرانس مطبوعاتی یکی از اعضای گروهک منافقین در هتل ویلارد واشنگتن با حمایت‌های پشت پرده رژیم صهیونیستی آغاز و این ادعا مطرح شد که ایران در سه مجتمع اصفهان، ‌نطنز و اراک، فعالیت مخفیانه اتمی با گرایش نظامی دارد و به پنهانی در حال دستیابی به بمب اتم است.

از این پس بود که غرب که همواره در پی بهانه‌های تازه برای اعمال محدودیت علیه ایران بود تلاش مضاعفی را برای اعمال فشار علیه کشورمان در پیش گرفت.

ایران اما ضمن اعلام نظر قاطع مبنی بر این که استفاده از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای حق مسلمی است که با فشار و تهدید نیز حاضر به عقب‌نشینی از آن نیست در عین حال باب گفت‌وگو و مفاهمه را برای اطمینان‌بخشی به جهانیان درباره صلح‌آمیزبودن این فعالیت را باز دانست و از هر گونه مذاکره بدون پیش‌شرط و در شرایط برابر استقبال کرد.

از این پس سلسله گفت‌وگوهایی میان ایران و غرب بر سر مسائل هسته‌ای شکل گرفت. در این میان رویه اروپاییان با آمریکا به لحاظ تاکتیکی تفاوت‌هایی داشت.‌

گرچه هم آمریکا و هم کشورهای اروپایی بر اعمال محدودیت تاکید داشتند و آمریکاییان در تلاش برای شکل‌دادن یک اجماع جهانی علیه ایران بودند اما کشورهای اروپایی سعی کردند که ابتکار عمل را در موضوع هسته‌ای ایران به دست بگیرند.

سفر وزرای خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان به تهران و بحث و گفت‌وگوی آنان با تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در سعدآباد از اوایل گام‌هایی بود که برای رسیدن به توافقی ضمنی درباره فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان برداشته شد و شاید تلقی اولیه این بود که موضوع فعالیت‌های هسته‌ ای از این پس در مسیر آرام‌تری قرار گرفت.

در پایان این نشست براساس بیانه رسمی از سوی تیم مذاکره‌کننده ایرانی مساله تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای به صورت «داوطلبانه» اعلام شد. در ادامه اروپاییان در پی انعقاد توافقنامه بروکسل در 23 فوریه 2003 متعهد شدند تا سعی خود را برای عادی‌شدن پرونده و بسته‌شدن آن در اجلاس ژوئن به کار ببرد.

از مهر 1382 در پی توافقات سعدآباد، بروکسل و پاریس، غنی‌سازی ، ساخت سانتریفیوژهای بازآوری در یوسی‌اف اصفهان، نطنز و تحقیقات هسته‌ای را به حالت تعلیق درآورد. با وجود تلاش ایران برای اعتمادسازی در نهایت در گزارشی که از پرونده هسته‌ای به شورای امنیت ارسال شد بندهایی وجود داشت که به لحاظ سیاسی به ضرر ایران تعبیر می شد.

این مساله باعث بی‌اعتمادی ایران شد و با هشدار رهبر معظم انقلاب، اقدام به ابطال موافقتنامه پاریس و آغاز فعالیت «UCF» اصفهان کرد.

اتحادیه اروپا که تصور می‌کرد فاتح مذاکره با تهران است و در تلاش بود که با طرح برخی موضوعات مبهم ایران را به مذاکرات طولانی و فرسایشی وارد کند تا با این ترفند زمینه را برای اعمال فشار بیشتر به ایران فراهم کند.

با وجود این کارشکنی‌ها محققان کشور با کار و تلاش موفق خود روند دستبابی ایران به فناوری غنی‌سازی اورانیوم و راه‌اندازی زنجیره کامل غنی‌سازی با سانتریفیوژهای ساخت داخل را فراهم آورند و نام جمهوری اسلامی ایران را در فهرست کشورهای فعال در زمینه تولید سوخت پاک قرار دهند.

تلاش پژوهشگران وطنی باعث شد کشورمان در 20 فروردین 1385 با افتتاح پروژه راه‌اندازی دومین مجموعه جدید سانتریفیوژهای تاسیسات هسته‌ ای نطنز به مرحله صنعتی غنی‌ سازی اورانیوم ورود پیدا کند. با این اتفاق ایران به بزرگترین فناوری تاریخ خود رسید و موفق به راه‌اندازی یک زنجیره کامل غنی‌سازی از سوی سانتریفیوژهای ساخت کشور دست یافت.

همچنین این موفقیت سبب شد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، کشورمان را در شمار کشورهای صاحب تکنولوژی غنی‌سازی اورانیوم بشناسد.

طبعا غربی‌ها که هیچ گاه خواهان ارتقای جایگاه ایران به لحاظ علمی و فناوری نبودند از هیچ تلاشی برای ایجاد مانع و محدودیت برای جلوگیری از روند حتی با اعمال تحریم‌های ظالمانه فروگذار نکردند.

با روی کار آمدن دولت نهم، هیات مذاکره‌کننده هسته‌ای لباس عوض کرد و ایران سعی کرد بازیگران جدیدی از جمله روسیه ، چین، ترکیه و برزیل را وارد عرصه گفت‌وگو کند.

با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته و اعلام برخی پیشنهادهایی که البته هیچ کدام به توافق و اجرا نرسید، سیر پرونده هسته‌ ای ایران شکل پیچیده‌ای را به خود گرفت.

ديوار بي‌اعتماد روز به روز بالاتر مي رفت و اميدي به دستيابي توافق بر سر مسائل هسته‌اي ايران نبود. با اين وصف همچنان طرف‌هاي غربي و ايران در مواضع رسمي خود از اهميت استمرار گفت‌وگوها مي‌گفتند. در سال 92 با تغییر دولت در ایران، گفت‌وگوهای هسته‌ای شکل دیگری به خود گرفت.

ایران و گروه 1+5 صبح روز دوشنبه 30 دی 1392 (20 ژانویه 2014) اجرای گام نخست توافق ژنو را آغاز کردند.

ایران از این روز غنی‌ سازی 20 درصد را تعلیق و عملیات رقیق‌سازی ذخیره سوخت 20 درصد خود را آغاز کرد.

در اين دوره از مذاکرات که همواره در ابتدا با موجي از خوشبيني همراه بود در پايان نشست و با وجود ابراز اميدواري طرف‌هاي گفت‌وگوي مبني بر رسيدن به نتيجه در دور بعدي مذاکرات بي‌نتيجه پايان مي‌يافت.

با این وصف سیر گفت‌وگوهای ایران با اعضای‌1+ 5 در دوره جدید از صراحت و استمرار بیشتری برخوردار شد و در‌نهایت بعد از مذاکرات طولانی در تیر94 برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام درخصوص توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به‌دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در ۲۳تیر۱۳۹۴(۱۴جولای‌۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه1+5(شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلیس، آمریکا و آلمان) منعقد شد.

نرمش‌های دولت بعد از برجام

بعد از برجام دولت از همه ابزارهای رسانه‌ای خود بهره‌گرفت تا این توافق را به‌عنوان یک پیروزی شکوهمند در عرصه بین‌المللی محسوب و آن را دست و دلبازانه به حساب خود واریز کند اما کمی بعد از انعقاد برجام، کم‌کم بدعهدی‌های آمریکا و کشورهای اروپایی آغاز و بندهای مبهم توافق هسته‌ای به ضرر ایران تعبیر و تفسیر شد.

ارکان دولت مثل وزیر خارجه، رئیس بانک‌مرکزی و مسوولان بخش‌های اقتصادی که تا مدت‌ها منتظر خوشه‌چینی از برکات برجام بودند و حتی نوید گشایش‌های اقتصادی می‌دادند بعد از گذشت یکسال و اندی از گذشت این توافق عنوان کردند که تاکنون به نتایج روشنی دراین‌باره نرسیدند و حتی محمدجواد ظریف در گفت‌و‌گویی در سال‌97 با تصریح به این‌که غربی‌ها در اجرای و انجام تعهدات خود کوتاهی کردند بر این نکته تاکید کرد که هدف از برجام اقتصادی نبوده است.

در ماجرای توافق برجام قرار بود که حقوق مردم ایران محترم شمرده شود و حتی با توجه به سوابق بدعهدی‌های گذشته و بی‌اعتمادی‌هایی که رهبر انقلاب نسبت به غرب و آمریکا داشتند در بیانیه‌ای شروطی را به‌عنوان مکمل برجام ذکر کردند‌ اما با وجود این تاکیدات همچنان رویه دولتمردان و سکانداران در قبال بدعهدی برجام نرمش بود. این رویه و روند همچنان تا مقطع خروج آمریکا از برجام ادامه پیدا کرد و با این‌که انتظار این بود که این نوع رفتار دولت بعد از خروج آمریکا از برجام تغییر پیدا کند اما تا یک‌سال این رویه ادامه پیدا کرد و صرفا به صدور بیانیه اعتراضی بسنده شد.

گام‌هایی در مسیر تغییر رویه

‌بعد از گذشت یک سال خروج آمریکا از برجام و در پی تحقق نیافتن خواسته‌های ایران،‌ جمهوری اسلامی گام‌های پنج‌گانه‌ای را برای کاهش تعهدات برجامی در پیش گرفت. اقداماتی که از این پس ایران انجام می‌داد گرچه اعتراض طرف‌های اروپایی را همراه با ابراز نگرانی در‌پی‌داشت اما باعث نشد که آنها دوباره در مسیر اعتماد‌سازی قرار گیرند.

بعد از شکل‌گیری مجلس‌یازدهم،‌ رنگ و‌ صدای نمایندگان مجلس تا حدود زیادی تغییر پیدا کرد و این‌بار بیش از گذشته تاکید بر پاسداری از حقوق ملت ایران بود. نمایندگان مجلس بعد از مشاهده بدقولی‌های طرف‌های مقابل با مصوبه‌ای تحت‌عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم این‌بار گامی بزرگ در مسیر موضوع هسته‌ای برداشتند.

این اقدام در 5اسفند‌1399 لباس واقعیت پیوشید و جهان از این مقطع با چهره جدیدی از اقتدار ایران در عرصه بین‌المللی مواجه شد.

درست در همین تاریخ بود که جمهوری اسلامی به‌واسطه مصوبه مجلس با عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد و جلوی شدیدترین بازرسی‌های آژانس بین‌المللی از فعالیت‌های هسته‌ای کشور را گرفت و قاطعانه در برابر غرب و متحدانش اعلام کرد که دوران امتیازدادن از سوی ایران و امتیازندادن اروپا و طرف‌های برجام گذشته است.

تغییر دولت در ایران و حضور دولت سیزدهم در راس معادلات سیاسی کشور نقش پررنگ و بارزی در ظهور و بروز اقتدار جمهوری اسلامی ایران در برابر کارشکنی‌های غرب داشت. از سویی دیگر مقدمات غنی‌سازی 20‌درصدی در فردو نیز آغاز شد. با اتخاذ این سیاست‌ها جمهوری اسلامی ایران با صراحت تاکید کرد که تنها معادله قابل قبول پذیرش تعهد در برابر تعهد است.

رویکرد جدید جمهوری اسلامی ایران همان موضع قاطع رهبر انقلاب بود که پس از آن به عنوان «حرف قطعی» در محافل سیاسی مورد‌توجه قرار گرفت و این قاطعیت از این پس به‌عنوان یکی از زمینه‌ها برای تقویت اقتدار ایران در عرصه سیاسی و بین‌المللی شناخته می‌شود.

طرف‌های مقابل این‌بار متوجه شدند که جمهوری اسلامی ایران از این پس از مواضع خود به‌ویژه در حوزه توافقات هسته‌ای عقب‌نشینی نخواهد کرد و برخی از مقامات سیاسی اروپایی و آمریکایی که تا پیش از این بر لزوم انعقاد برجام جدید تاکید داشتند و حتی به‌گونه‌ای رفتار می‌کردند که گویی گفت‌و‌گوها با ایران علاوه بر مباحث هسته‌ای باید به سطوحی دیگر مثل کاهش توان موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران بسط پیدا کند با جدیت ایران و پافشاری بر مواضع خود تلاش کردند که این‌بار با نرمش بیشتری رفتار کنند و حتی در کمیسیون مشترک برجام در سخن برخی از مقامات سیاسی غرب مبتنی بر این بود که چگونه می‌توان میان خواسته ایران و همچنین نقطه‌نظرات آمریکا و اروپا انس و الفت ایجاد کرد! در این میان اقدام نابخردانه‌ای در قالب یک عمل تروریستی از سوی رژیم‌صهیونیستی صورت گرفت به این امید که آورده‌های هسته‌ای ایران را به‌واسطه خرابکاری در سایت نطنز تضعیف کنند.

برخی هم این‌گونه برداشت و تحلیل می‌کردند که اکنون توان هسته‌ای ایران به‌واسطه این اقدام خرابکارانه به‌شدت کاهش‌یافته و به عبارت دیگر جمهوری اسلامی دیگر ابزاری برای چانه‌زنی ندارد اما بافاصله دو روز از این اقدام کور، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که غنی‌سازی 60درصدی را آغاز کرده و با اعلام این خبر، طرف‌های مقابل کاملا دریافتند که کشورمان به هیچ‌وجه بر سر دفاع از مصالح و منافع‌ملی با کسی شوخی ندارد و برای احقاق حقوق خود از توان بالایی به لحاظ فنی و علمی و سیاسی برخوردار است.

در‌حال‌حاضر مذاکرات هسته‌ ای کشور با گذشت هفت دور گفت‌و‌گو در وین همچنان مسیر خود را طی می‌کند و مسوولان کشوری و ارکان نظام در کنار ملت ایران همچنان بر حقوق مسلم خود برای استفاده صلح‌آمیز از این صعنت تاکید دارند و در مقابل فشارهای خارجی مقاومت شایسته‌ای از خود نشان داد‌ه‌اند.

فتاح غلامی - سیاسی / روزنامه جام جم