قند پارسی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، توجه به زبان فارسی، توجه به فرهنگ و هویت ملی ایران زمین است و می تواند روح استقلال را در افراد جامعه بدمد و بیگانه پرستی را در جامعه کمرنگ کند. در دنیای امروز زبان از چنان اهمیتی برخوردار است که می‌تواند انتقال دهنده فرهنگ و هویت ملتها باشد. از این رو همواره مقام معظم رهبری تاکیدات و ارشادهای  فراوانی مبنی بر حفظ و گسترش زبان فارسی داشته اند.

تاریخچه زبان فارسی

زبان فارسی یا پارسی یکی از شاخه های زبان های ایرانی است که در کشور هایی نظیر ایران، افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان کاربرد دارد؛ فارسی زبان رسمی کشور ایران و تاجیکستان و همچنین یکی از دو زبان رسمی کشور افغانستان می باشد که به آن فارسی دری می گویند. در بخش هایی از هند نیز به این زبان سخن می گویند، زبان فارسی تا قبل از اشغال کشور هندوستان توسط استعمارگران انگلیس، زبان رسمی آن به شمار می رفت.

در نشستی که در سال ۱۸۷۲ توسط زبان شناسان اروپایی در کشور برلین صورت گرفت، زبان های فارسی، یونانی، لاتین، سانسکریت به عنوان زبان های کلاسیک جهان معرفی شدند، زیرا این زبانها، علاوه بر باستانی بودن، دارای ادبیات پرباری بوده و در طول زمان دستخوش تغییرات اندکی شده اند.

زبان فارسی از زبان هندو اروپایی که زیر شاخه هندو ایرانی بوده و از دسته زبان های ایرانی می باشد، همچنین پیشینه آن به ایران باستان برمی گردد. به طور کلی زبان فارسی را به سه دوره باستان، میانی و نو تقسیم کرده اند که زبان فارسی امروزی، ریشه در فارسی میانه دارد و فارسی میانه، ریشه اش به فارسی باستان می رسد. در واقع زبان فارسی، تنها زبانی است که هر سه دوره تاریخی آن ثبت شده است.

زبان فارس از زمان کوچ یکی از گویش های تیره پارس به جنوب غربی فلات ایران، آغاز شد و زبان پارسی توسط هخامنشیان که بر این قوم تسلط پیدا کرده بودند، به صورت گسترده در فلات ایران و اطراف آن رواج یافت و در اواخر دوران هخامنشی، با ساده سازی هایی که از زبان پارسی باستان صورت گرفته بود، این زبان به شکل اولیه زبان پارسی میانه تبدیل شده بود. همچنین در زمان اشکانیان به زبان پارتی تغییر یافت، ولی با تسلط ساسانیان توانست به زبان رسمی و اداری ایران تبدیل شود و در مناطق وسیعی گسترش پیدا کند. زبان فارس میانه، به تدریج در مناطقی از آسیای میانه در بین بازرگانان و اقشار دیگر مردم رواج یافت.

زبان شیرین و دیرین

زبان شیرین و دیرین فارسی چه در قالب فارسی باستان و کتیبه ها و سنگ نوشته های خطوط میخی و چه در قالب فارسی میانه و سنگ نوشته های خطوط پهلوی و چه در قالب فارسی دری و خط فارسی که دارای فرهنگ غنی و پربار ادبیات بعد از اسلام است، همه جا بهترین سرمایة ملی و هویّت ما ایرانیان است. این امانت گرانبها میراثی است که سینه به سینه و نسل به نسل به دست ما رسیده است؛ همین گوهر گرانسنگ است که فردوسی می گوید عجم را با آن بها داده و قدر و قیمت بخشیده است.

بسی رنج بردم در این سال سی                 عجم زنده کردم بدین پارسی

زبان فارسی سامان بخش هویت ما ایرانیان در ایران و جهان است و باید همة ما در حفظ و مراقبت و سالم نگاهداشتن آن به هیچ وجه کوتاهی نکنیم.

زبان پرظرفیت، شیرین و رسای فارسی توانسته است بخش عظیمی از سرزمین های جهان را تحت سیطره معنوی خود قرار دهد و برای ملت ها، فرهنگ و دین و معرفت به ارمغان آورد. به همین دلیل هر کس در هر جای دنیا که به معارف دینی و اسلامی علاقمند است باید برای زبان فارسی ارج و مرتبه خاص قائل شود.

زبان فارسی که زبان دوم جهان اسلام است (در شبه قارة هند زبان اول اسلام است) می تواند یکی از بهترین رسانه های تمدن اسلامی در جهان باشد.

زبان فارسی به واسطة غنای ادبیاتش در دل بلند مفاهیم عرفانی و فرهنگی و هنری امکان گفتگوی گسترده و مباحثات و مفاوضات علمی، ادبی و تاریخی وسیعی را برای فارسی زبانان فراهم آورده است. و دریغ است که این سرمایة ارزشمند دستخوش تند باد هجمة استعمارگران و دشمنان آگاه و دوستان ساده لوح ناآگاه گردد.

این میراث ارزنده ـ یعنی زبان شیرین فارسی ـ در درازنا و ژرفنای زندگی پرنشیب و فراز خود، چه برخوردهای سخت و رویدادهای دشواری مانند هجوم تورانیان، یونانیان، مغولان، تاتاران و دست اندازی و حیله بازی اروپائیان استعمارگر و حتی ایرانیان خودباخته را پشت سر نهاده و خم به ابرو نیاورده است.

مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند: «ما در کشور خودمان در وابستگی و اضمحلال هویت در برابر بیگانگان تا آنجا پیش رفتیم که افراد برجسته ای خجالت نکشیدند و پیشنهاد تغییر زبان و خط فارسی را دادند.»(مقام معظم رهبری در جمع کارکنان صدا و سیما (28/2/83) ) ایشان همچنین می فرمایند: «علاوه بر دشمنان خارجی و خودباختگان فرنگی مآب در داخل، جریان تجزیه قومی که در سال های اخیر با طرح ریزی آمریکا و متحدانش در منطقه و غرب، در مناطقی از کشور فعال شده بود، یکی از دشمنان زبان ملی ایرانیان یعنی زبان فارسی است.»(مقام معظم رهبری (30/8/86) )

راه حفظ فرهنگ کهن

سودمند ترین ابزار و قوی ترین حربه برای حفظ فرهنگ کهن و سرزمین نیاکان و ادب دیرینه و پارینه آبا و اجدادمان، زبان و فرهنگ ارزشمند فارسی است.

برای حفظ و گسترش این گوهر پرقیمت باید از گویش های کهن که هم اکنون در بسیاری از شهر ها و روستاهای گوشه و کنار ایران، زبان سخن و گفتار مردم است بهره جست و واژگان ناب و دست نخورده فارسی را برگزید و به فرهنگستان ایران زمین پیشکش کرد. ایران سرزمینی است پهناور که از هر گوشه اش گویشی ویژه شنیده می شود و زبان فارسی از همة آن گویش ها فراهم شده است. اگر زبان فارسی را به درختی کهنسال، تناور و ریشه دار تشبیه کنیم، زبان های محلی که در اقصی نقاط این سرزمین به کار می روند ریشه های فرعی این درخت هستند. ادیبان و صاحبنظران و فرهنگستان زبان فارسی باید بکوشند واژه های پرمغز و بلیغ را به صورتی عالمانه از این گویش های محلی و آثار ارزنده نیاکان ما استخراج کنند.

هر شرق شناسی که به طور جدی به مسائل شرق و غرب اسلامی می پردازد و نیز هر اسلام شناسی که نمی خواهد اطلاعات نادرست را مستند تحلیل های خود قرار دهد نیازمند دانستن عمیق زبان فارسی است تا بتواند از متون دست اول برای تحقیقات خود بهره گیرد و گرفتار غرض ورزی و تفسیرهای انحرافی نگردد. اساساً بدون توجه به زبان فارسی نمی توان درک وسیع و عمیقی از اسلام و اندیشه های اسلامی داشت. حضرت آیت الله خامنه ای در این زمینه می فرمایند: «در منطقه شرق، از شبه قاره تا چین هر جا که اسلام و فرهنگ اسلامی نفوذ کرده باشد، زبان فارسی نیز همراه آن بوده است. همراهی زبان فارسی با دین و معارف اسلامی و محتوای عرفانی آن یکی از عوامل گسترش زبان فارسی در این منطقه از جهان محسوب می شود.»(بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی (29/11/70) )

مردم ایران، زبان فارسی را برای خوب فهمیدن و خوب سخن گفتن و خوب نوشتن می خواهند و از آن گویایی و پویایی می جویند و با واژه های دشوار و دیرفهم و گاهی نامفهوم بیگانه انس و الفتی ندارند و ذائقة آنها این کلمات نامأنوس و ناهمرنگ را نمی پسندد و به قول آن جوانمرد رویگرزاده میهن دوست سیستانی باید گفت: «سخنی که من اندر نیابم چرا باید گفتن»

شایسته است ادیبان، شعرا و فرهنگ دوستان ایرانی هم جلوی نفوذ واژه های بیگانه را به زبان فارسی بگیرند و هم از گویش های درونی میهنمان مانند گویش های آذری، کردی، لری، بلوچی، بختیاری، تالشی، تفرشی، خوزی، زاگرسی، سگزی، سمنانی، کرمانی، گیلکی و... که سرشار از واژه های ناب و اصیل فارسی هستند بهره بگیرند و اگر چنین جنبش و پویش و کوششی برای پالایش و پربارتر کردن زبان فارسی رخ دهد و هر کس که سوزی در دل و شوری در سر دارد دست به کار شود و زیر نظر فرهنگستان زبان فارسی، فعالیت خود را شروع کند، دیری نمی پاید که به جای لغات بیگانه واژه های ایرانی ناب جایگزین می شود و هر ایرانی در هر گوشه ای از این کهن مرز و بوم به نوبه خود هم خدمتی می کند و هم لذتی می برد و هم وحدت و یگانگی و همبستگی ایرانیان نسبت به یکدیگر بیشتر و بهتر می شود.

زبان انتقال دهنده فرهنگ

زبان را می توان یکی از پایه های اصلی هر فرهنگ و تمدنی تلقی کرد. بنابراین انتقال زبان از کشوری به کشور دیگر، به مثابه "انتقال فرهنگ" به آن کشور است.

"ایزاک چاتینر"، نویسنده ی روزنامه های نیویورک تایمز و نیویورکر در یادداشتی با عنوان "دنیای زبان، زبان دنیا"، از قول پژوهشگری امریکایی می نویسد که مردم کشور امریکا، انچنان از اشغال کشورشان توسط انگلیسی ها به ستوه امده بودند که به هر طریق ممکن، درصدد ایجاد "لهجه ای" کاملا متفاوت از انگلیسی ها برای خود بودند. بدین ترتیب، شکل گیری لهجه ی امریکایی زبان انگلیسی، اتفاقی کاملا عامدانه و در واکنش به دخالت دولت انگلیس بود. تفاوت لهجه ی امریکایی ها اگرچه مبتنی بر همان زبان انگلیسی بود، اما خود عاملی بود برای نشان دادن تمایزات فرهنگی و هویتی بین مردم خود و انگلیسی ها. چاتینر در ادامه ی مطلب خود چنین می نویسد: "یکی از پرسش هایی که مک کرام در کتابش مطرح کرده این است که اگر به جای انگلیسی ها، مردم کشور استعمارگر دیگری- مثلا فرانسوی ها یا اسپانیایی ها- به امریکا می امدند، باز هم تمایل به ایجاد زبانی متفاوت از زبان انگلیسیِ بریتانیا وجود داشت؟ مک کرام سعی کرده که از دو بعد به این پرسش، جواب بدهد. او می نویسد زبان فقط وسیله ای ضروری برای برقراری ارتباط نیست؛ بلکه خواسته های مردم هر عصر را نیز مطرح می کند و تمایل انها به ایده های جدید و کلمات جدید را نشان می دهد. بعضی ها می گویند زبان ذاتا پدیده ای خنثی است؛ اما اگر بگوییم که زبان انگلیسی وضعیتی کاملا متفاوت داشته، اصلا اغراق نکرده ایم."

دیدگاه مقام معظم رهبری

همانطور که اشاره شد زبان یکی از مهمترین راه ها برای انتقال فرهنگ است. از این‌رو مقام معظم رهبری با تاکید بر این موضوع می فرمایند: « الان اموزش زبان انگلیسی - بالخصوص زبان انگلیسی... خیلی رواج پیدا کرده، اموزشگاه های فراوانی به وجود می اورند... همه ی کتاب های اموزش که خیلی هم با شیوه های جدید و خوبی این کتاب های اموزش زبان انگلیسی تدوین شده، منتقل کننده ی سبک زندگی غربی است، سبک زندگی انگلیسی است. خب این بچه ی ما، این نوجوان ما و جوان ما [که] این را می خواند، فقط زبان یاد نمی گیرد؛ حتی ممکن است ان زبان یادش برود، اما انچه بیشتر در او اثر می گذارد ان تاثیر و انطباعی [است] که بر اثر خواندن این کتاب از سبک زندگی غربی در وجود او به وجود می اید.

[البتّه] نمی گویم که فردا برویم زبان انگلیسی را در مدارس تعطیل کنیم؛ نه، حرف من این نیست؛ حرف این است که بدانیم چه کار داریم می کنیم؛ بدانیم طرف می خواهد چگونه نسلی در این کشور پرورش بیابد، و با چه خصوصیّاتی.»( ۱۹/۰۹/۱۳۹۲)