افزایش جمعیت مساله مهم امروز ایران

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، از دهه 70 به بعد سیاست‌های کنترل جمعیت به صورت گسترده‌ای در کشور عملیاتی شد؛ در اثر تداوم این سیاست ها، نرخ جمعیت ایران به زیر نرخ جانشینی رسید؛ با وجود تجدیدنظر در سیاست‌های تنظیم خانواده، هنوز هم نرخ جمعیت به حد جانشینی نرسیده است.
امروزه در حالی که در کشورهای غربی، برنامه‌های گسترده‌ای برای افزایش جمعیت و تشویق خانواده‌ها برای فرزند آوری طراحی و اجرا می‌شود اما در عین حال همین کشورهای غربی، نسخه کاهش جمعیت و کنترل موالید را برای کشورهای اسلامی و جهان سوم می‌پیچند!

متأسفانه در کشورمان با وجود اینکه ایران طی 30 سال گذشته بالاترین رکورد سرعت کاهش نرخ موالید در دنیا را از آن خود کرده و جمیعت کشورمان با سرعت فزاینده‌ای در حال مسن شدن است و حتی تأمین نیروی انسانی و مولد طی دهه‌های آینده با چالش جدی مواجه خواهد بود، اقدام عملی خاصی برای اصلاح رویه جمعیتی کشور صورت نگرفته و علی رغم گذشت چندین سال از اولین تذکر رهبر انقلاب به مسؤولان مبنی بر لزوم بازنگری در سیاست‌های جمعیتی کشور در راستای افزایش جمعیت، متأسفانه اقدام درخوری در دولت، مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادهای مسؤول صورت نگرفته است.

بخشی از بیانات رهبری در رابطه با موضوع جمعیت

رهبر معظم انقلاب در شانزدهم مرداد 90 با انتقاد از سیاست کاهش جمعیت در ایران فرمودند: جمعیت کشور، هفتاد و پنج میلیون. البته بنده همین جا عرض بکنم؛ من معتقدم که کشور ما با امکاناتی که داریم، می‌تواند صد و پنجاه میلیون نفر جمعیت داشته باشد. من معتقد به کثرت جمعیتم. هر اقدام و تدبیری که می‌خواهد برای متوقف کردن رشد جمعیت انجام بگیرد، بعد از صد و پنجاه میلیون انجام بگیرد.

سوم مرداد 91 هم مقام معظم رهبری این تذکر را مجدد تکرار کردند و گفتند: از لحاظ نیروی انسانی، ما هفتاد و پنج میلیون نفر جمعیت داریم؛ این جمعیت عامل خیلی مهمی است. من این را همین جا عرض بکنم؛ جمعیت جوان و بانشاط و تحصیلکرده و باسواد کشور، امروز یکی از عامل‌های مهم پیشرفت کشور است. در همین آمارهایی که داده می‌شود، نقش جوان‌های تحصیلکرده و آگاه و پرنشاط و پرنیرو را می‌بینید.

ما باید در سیاست تحدید نسل تجدیدنظر کنیم. سیاست تحدید نسل در یک برهه‌ای از زمان درست بود، یک اهدافی هم برایش معین کردند. آنطوری که افراد متخصص و عالم و کارشناسان علمی این قسمت تحقیق و بررسی کردند و گزارش دادند، ما در سال 71 به همان مقاصدی که از تحدید نسل وجود داشت، رسیدیم. از سال 71 به این طرف، باید سیاست را تغییر می‌دادیم، خطا کردیم، تغییر ندادیم. امروز باید این خطا را جبران کنیم.

رهبر معظم انقلاب در نوزدهم مهر 91 هم فرمودند: یکی از مهم‌ترین موجودی‌های باارزش ما، همین نسل جوانِ تحصیلکرده است. نسل جوان تحصیلکرده، هم شجاعت دارد، هم امید دارد، هم نشاط و تحرک دارد. من همین جا در داخل پرانتز عرض بکنم یکی از خطاهایی که خود ما کردیم ـ بنده خودم هم در این خطا سهیمم ـ این مساله تحدید نسل از اواسط دهه 70 به این طرف باید متوقف می‌شد. البته اوّلی که سیاست تحدید نسل اتخاذ شد، خوب بود، لازم بود، لیکن از اواسط دهه 70 باید متوقف می‌شد. این را متوقف نکردیم؛ این اشتباه بود. عرض کردم مسؤولین کشور در این اشتباه سهیمند، خود بنده حقیر هم در این اشتباه سهیمم. این را خدای متعال و تاریخ باید بر ما ببخشد.

نسل جوان را باید حفظ کرد. با این روند کنونی اگر ما پیش برویم ـ من چندی پیش هم در ماه رمضان در سخنرانی گفتم ـ کشور پیر خواهد شد. خانواده ها، جوان‌ها باید تولید مثل را زیاد کنند و نسل را افزایش دهند.

بیست و سوم مهر 91 هم معظم له گفتند: حد زاد و ولد در جامعه ما چیست؟ من اشاره کردم؛ یک تصمیم زمان دار و نیاز به زمان و مقطعی را انتخاب کردیم، گرفتیم، بعد زمانش یادمان رفت. مثلاً فرض کنید به شما بگویند آقا این شیر آب را یک ساعت باز کنید. بعد شما شیر را باز کنی و بروی! ماها رفتیم، غافل شدیم؛ ده سال، پانزده سال. بعد حالا به ما گزارش می‌دهند که آقا جامعه ما در آینده نه چندان دوری، جامعه پیر خواهد شد؛ این چهره جوانی که امروز جامعه ایرانی دارد، از او گرفته خواهد شد.

یازدهم اردیبهشت 92 هم مقام معظم رهبری فرمودند: من بارها این را به مردم عرض کرده ام که پیر شدن کشور، کم شدن نسل جوان در چندین سال بعد، از همان چیزهایی است که اثرش بعداً ظاهر خواهد شد، وقتی هم اثرش ظاهر شد، آن روز دیگر قابل علاج نیست؛ اما امروز چرا، امروز قابل علاج است. فرزندآوری یکی از مهم‌ترین مجاهدت‌های زنان و وظایف زنان است، چون فرزندآوری در حقیقت هنر زن است؛ اوست که زحماتش را تحمل می‌کند، اوست که رنجهایش را می‌برد، اوست که خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به او داده است. خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به مردها نداده، در اختیار بانوان قرار داده؛ صبرش را به آنها داده، عاطفه اش را به آنها داده، احساساتش را به آنها داده، اندام‌های جسمانی اش را به آنها داده، در واقع این هنر زن‌ها است. اگر چنانچه ما اینها را در جامعه به دست فراموشی نسپریم، آن وقت پیشرفت خواهیم کرد.

هشتم آبان 92 هم رهبر انقلاب گفتند: یک نگاه مقلدانه‌ای به زندگی غربی یا به زندگی اروپایی وجود داشته که به اینجاها منتهی شده و میراث آن به ماها رسیده؛ ما هم در یک برهه‌ای از زمان غفلت کردیم، کاری که باید انجام بدهیم انجام ندادیم. درحالی که امروز در [بعضی از] همین کشورهای غربی از کاهش باروری دارند زیان می‌بینند و پشیمانند و در بعضی از کشورهای غربی مطلقا کاهش باروری وجود ندارد؛ یعنی خانواده‌های پرجمعیت، مثلاً خانواده آمریکایی با ده دوازده بچه، چطور خانواده ایرانی [که] می‌خواهد از او تقلید کند باید حتما یک بچّه داشته باشد یا دو بچّه! که این الان وجود دارد و گزارش‌ها و خبرها از این واقعیت به ما اطلاع می‌دهد.

سیزدهم شهریور 93 هم ایشان فرمودند که مساله جمعیت تأثیر زیادی دارد در اقتدار ملی و افزایش نسل جوان و بزرگ بودن کشور از لحاظ جمعیت، خیلی تأثیر دارد در ایجاد اقتدار. البته از همه اینها مهم تر، مساله فرهنگ است؛ بخصوص در سطح باورها و عقاید مردم.

رهبر انقلاب در دیدار جمعی از زوج‌های جوان در فروردین 1398 با اشاره به مسأله جمعیت در کشورهای مختلف و ایران فرمودند: افزایش فرزند باید به صورت یک فرهنگ دربیاید. شما ببینید، در بعضی از کشورهای غربی ــ مثلاً در آمریکا ــ خانواده‌ای پانزده تا بچّه دارند، بیست تا بچّه دارند و از این قبیل، تشویق [هم] می‌شوند و هیچ کس مذمّتشان نمی‌کند. اما نوبت به کشور ما که می‌رسد، این طرف قضیه تشویق می‌شود، [یعنی] کم فرزندی و مانند اینها. بنابراین این هم یک نکته است که ان شاءالله باید مورد توجه باشد.

بحران سالمندی در ایران از دهه 1430 به بعد به اوج می‌رسد

تک فرزندی ممکن است آسیب‌های شخصیتی و شناختی را به وجود آورد. تک فرزندی موفق هم وجود دارد ولی در مجموع آسیب‌های زیادی به دلیل وجود تک فرزندی در خانوارها مشاهده شده است.

از سال 1410 به بعد کم کم شاهد رشد و بروز دوران سالمندی در کشور خواهیم بود و عملاً از دهه 1430 به بعد این پدیده به اوج خود می‌رسد. این در حالی است که پدیده سالمندی می‌تواند برای هر کشوری زنگ خطری بزرگ برای اضمحلال جمعیت و از دست دادن سرمایه اجتماعی، نیروی کار، امنیت مرزها، قدرت علم، تکنولوژی و فناوری به واسطه کاهش جمعیت جوان و نیروهای نخبه باشد.

باید در تمامی حوزه‌های کشور شاهد ارتقاء و رشد جمعیت پویا باشیم. ضمن اینکه مسوولین با هدف گذاری افزایش جمعیت در کشور، اصلاح سیاست‌های جمعیتی کشور و تعیین چشم انداز دهه‌ها و صده آینده برای جمعیت کشور دنبال تعیین مشوق‌های جمعیتی در قوانین جمهوری اسلامی ایران هستند و می‌کوشند به رشد جمعیت کشور به نفع الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی جهت دهی کنند.

متأسفانه در حوزه رشد جمعیت در کشور و سیاست‌های مرتبط با آن کم کار کرده ایم و باید بکوشیم دیدگاه‌های سالم را در این باره در جامعه ترویج دهیم. جمعیت سالم متضمن اقتصاد سالم است و رشد متوازن جمعیت تضمین کننده رشد اقتصادی جامعه است و با توجه به اینکه رشد جمعیت منجر افزایش تقاضا در جامعه خواهد شد، می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و رشد تولید شاخص‌های مرتبط در کشورها شود.