شماره 58 نشریه علمی فرهنگی تربیتی «زنان و خانواده» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، پنجاه و هشتمین نشریه علمی فرهنگی تربیتی «زنان و خانواده» به صاحب امتیازی دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام با مدیر مسؤولی مهدی سیاوشی و سردبیری خدابخش احمدی نوده منتشر شد.

این فصلنامه در 7 مقاله و 199 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بسط مفهومی تعارض همسران از منظر اخلاق مبتنی بر آثار اخلاقی امام خمینی (رحمةالله)

مرضیه مدنی فر؛ معصومه اسمعیلی؛ کیومرث فرحبخش؛ محمد عسگری

چکیده: با توجه به اهمیت جایگاه خانواده، پرداختن به موضوعات مؤثر در استحکام و اعتلای خانواده­های ایرانی اهمیت بسزایی دارد. تعارضات همسران یکی از مسائلی است که فراگیری زیادی داشته و مدیریت صحیح آن نقش مهمی در حفظ ثبات و آرامش خانواده­ها دارد. در این پژوهش، مبانی زیربنایی مفهوم تعارض همسران از منظر اخلاق مورد بررسی قرار گرفت و با بررسی آثار اخلاقی امام خمینی (رحمةالله)، مبانی و اصول در حیطه نقطه تغییر در مشاوره اخلاق محور، علت‌شناسی و اصول درمان تعارض همسران استخراج شد. روش تحقیق در این پژوهش، روش هرمنوتیکی شلایرماخر است. مبنای اصلی مشاوره اخلاق محور، تأکید بر میل فطری انسان‌ها به کمال است و ماهیت تعارضات همسران و اصول درمان نیز بر همین مبنا تبیین شده است. مبانی استخراجی در سه دسته مبانی گرایشی، بینشی و کنشی دسته‌بندی شده و بدین‌ترتیب، بسط مفهومی در مفهوم تعارض همسران از منظر اخلاق صورت گرفته است.

جایگاه سالمندی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی سال تحصیلی 1401-1400

اکرم عینی

چکیده: هدف پژوهش حاضر، سالمندی و نحوه پوشش مسائل مربوط به سالمندان در خانواده در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی سال تحصیلی 1401-1400 بوده است. در این پژوهش، 27 کتاب درسی دوره ابتدایی با روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از روش تجزیه‌ و تحلیل سند بررسی گردید. تحلیل کیفی با یک سیستم اندازه‌گیری مبتنی بر ادبیات پژوهشی مربوط به آموزش سالمندی، شامل هفت موضوع اصلی نسبت توزیع جنسیت، نقش شخصیت، نقش حرفه‌ای، ویژگی‌های جسمی و فیزیکی، روابط بین نسلی، رهبری جامعه پیام قصد شده (درباره موضوع سالمندی) و 18 موضوع فرعی و تحلیل کمی با ارائه جداول فراوانی مبتنی بر تحلیل موضوعی انجام شد. یافته‌ها نشان داد کتاب‌های درسی دوره ابتدایی به اندازه کافی موضوع سالمند در خانواده را پوشش نمی‌دهد و به آموزش سالمندی کمتر پرداخته شده است و در این کتاب‌ها تصویر منفی از سالمندان نشان داده نشده است. به منظور بهبود نگرش دانش‌آموزان نسبت به افراد سالمند و با توجه به تأکید اسناد بالادستی و بر اساس رویکردهای مطرح در رابطه با آموزش سالمندی، لازم است به حضور سالمند در خانواده و آموزش سالمندی در مدارس و کتاب‌های درسی دوره ابتدایی پرداخته شود و در پیام قصد شده برنامه درسی (درباره موضوع سالمندی) و افراد سالمند، باید بین عناصر متنی و بصری در کتاب درسی هماهنگی ایجاد شود. توجه به برنامه درسی آموزش سالمندی در دوره ابتدایی توصیه می‌شود.

تحلیل موضوعی شاخص‌های سلامت جنسی زوجین و بررسی و تدوین آن از منظر قرآن کریم

نرگس وحیدنیا؛ خدابخش احمدی نوده؛ مژگان مردانی‌راد؛ نورعلی فرخی

چکیده: پژوهش حاضر با هدف تعیین شاخص‌های سلامت جنسی با توجه به دیدگاه قرآن کریم صورت پذیرفت. این مطالعه از نوع پژوهش‌های کیفی و کمی (آمیخته) است. در این تحقیق، از رویکرد تحلیل محتوا، روش دلفی و مطالعه میدانی استفاده گردید. 103 آیه قرآنی انتخاب شد و مفاهیم آن توسط اساتید علوم قرآنی بررسی گشت. مفاهیم قرآنی توسط اساتید حوزه مشاوره خانواده به مؤلفه‌های روان‌شناسی تبدیل شد. مؤلفه‌ها به صورت کد گذاری‌های باز، محوری و انتخابی نوشته شدند. بر اساس یافته‌های به دست آمده، 11 شاخص سلامت جنسی تدوین شد که شامل: پایبندی به ارزش‌ها، خود مراقبتی، داشتن حیا، عفاف و پاکدامنی، انجام ازدواج، ازدواج مناسب، ازدواج مجدد و چند همسری، تعامل مناسب بین زن و شوهر، طلاق شایسته، رفتار جنسی سالم، رفتار جنسی ناسالم، روش‌های مقابله با انحرافات جنسی می‌باشد. جامعه آماری 572 تن است. در اعتبارسنجی شاخص‌ها به روش مطالعه میدانی، 8 شاخص تأیید شد که شامل: پایبندی به ارزش‌ها، داشتن حیا، عفاف و پاکدامنی، ازدواج مناسب، تعامل مناسب بین زن و شوهر، طلاق شایسته، رفتار جنسی سالم، رفتار جنسی ناسالم، روش‌های مقابله با انحرافات جنسی بود. نتایج نشان می‌دهد با توجه به آیات و مستندات کلام وحی، در خصوص شاخص‌های سلامت جنسی که به طور مفصل به عوامل، راهکارهای آن و روش‌های مقابله با انحرافات جنسی پرداخته است، وجود این مبانی ضمن تقویت روابط زناشویی و تحکیم خانواده، موجبات پیشگیری از خیانت‌های زناشویی در زندگی مشترک را فراهم می‌آورد.

تجارب زیسته جوانان از چالش‌های فرآیند تشکیل خانواده در دوران پیش و پس از کرونا

مهسا لاریجانی؛ ملیحه عابدی؛ طاهره نوری

چکیده: این پژوهش با هدف مطالعه تجارب زیسته جوانان از چالش‌های فرآیند تشکیل خانواده در دوران پیش و پس از کرونا اجرا شد. رویکرد پژوهش، کیفی و با استفاده از روش پدیدارشناختی تفسیری انجام شد. مشارکت‌کنندگان پژوهش، عبارتند از جوانان ازدواج کرده پیش و پس از دوران کرونا. روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی بود. پس از مصاحبه با 20 تن (10 تن از افراد ازدواج کرده قبل از کرونا و 10 تن بعد از کرونا) پاسخ‌های افراد به اشباع رسید. جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه نیمه‌ساختار‌یافته انجام شد. برای سنجش روایی و پایایی داده‌های کیفی، از درگیری پیوسته، مشاهده مداوم، ذهنیت پیش رونده و کمیته‌ی راهنما برای ارزیـابی و اجـرای برنامـه‌ مصـاحبه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل مضمون، بر اساس مدل براون و کلارک (2006) صورت ‌گرفت. در مراحل تحلیل، 5 مضمون اصلی و 12 مضمون فرعی به دست آمد. یافته‌های موجود در قالب 5 مضمون اصلی در قالب ابعاد فردی و نگرشی، ابعاد اقتصادی، ابعاد فرهنگی و ابعاد اجتماعی و ارتباطی و ابعاد ساختاری کدگذاری شد. مضامین فرعی پیش از کرونا، به ترتیب شامل «نگرانی از انتخاب همسر مناسب»، «فردگرایی»، «احساس عدم امنیت اقتصادی»، «مناسگ گرایی»، «فقدان آموزش مهارت‌های زندگی» و «فقدان برنامه‌ریزی‌های شغلی و رفاه اقتصادی» بود. در دوران‌کرونا چالش‌های جوانان در قالب مضامین فرعی «نگرانی از معیشت و گذران زندگی»، «آینده مبهم و غیر قابل پیش‌بینی»، «فقدان امنیت اقتصادی»، «مناسک‌زدایی»، «فقدان آموزش مهارت مواجهه با بحران» و «فقدان کنترل مشکلات اقتصادی» تفسیر شد. مقایسه چالش‌ها در این دوره نشان می‌دهد که از منظر پاسخگویان عدم امنیت اقتصادی، جهان‌بینی و آینده مبهم و تعدیل در آداب و رسوم در دوران کرونا بر چالش‌های گذشته جوانان افزوده شده است.

بررسی رابطه سبک‌های والدگری و الگوهای ارتباطی خانواده با وابستگی به شبکه‌های مجازی: نقش واسطه‌ای شایستگی اجتماعی

شهین امین؛ همایون هارون رشیدی؛ کبری کاظمیان مقدم

چکیده: هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطه‌ای شایستگی اجتماعی در رابطه سبک‌های والدگری و الگوهای ارتباطی خانواده با وابستگی به شبکه‌های مجازی است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، شامل تمامی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهر دزفول در سال تحصیلی 1399-1398 است که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای، تعداد 360 از آنان انتخاب شد و وارد نمونه شدند. ابزار پژوهش، شامل پرسشنامه­های الگوهای ارتباطی خانواده فیتزپاتریک و کوئرنر، اقتدار والدین بوری، شایستگی اجتماعی فلنر و وابستگی به شبکه‌های مجازی کاپلان است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج تحلیل مسیر مدل پژوهش نشان داد همه مسیرهای مستقیم بجز مسیرهای الگوی ارتباطی همنوایی با شایستگی اجتماعی، سبک والدگری مستبد و سهل‌گیر با وابستگی به فضای مجازی، از لحاظ آماری معنادار شدند (001/0< p). نتایج آزمون بوت استراپ نشان داد که متغیر شایستگی اجتماعی، نقش میانجی (غیرمستقیم) در رابطه سبک‌های والدگری و الگوی ارتباطی خانواده با وابستگی به فضای مجازی دانش‌آموزان دختر متوسطه شهر دزفول ایفا می‌کند (001/0< p). در مجموع نتایج نشان داد الگوهای ارتباطی خانواده، سبک‌های والدگری و شایستگی اجتماعی، می‌تواند بر وابستگی به شبکه‌های مجازی اثر بگذارد.

تحلیل محتوای کتاب‌های درسی مقطع متوسطه اول از حیث توجه به نقش زن: حاکمیت رویکرد اسلامی یا فمینیسم

محدثه اسماعیل زاده؛ بهروز مهرام؛ هادی وکیلی

چکیده: این پژوهش با هدف بررسی محتوای کتاب‌های درسی مقطع متوسطه اول از حیث مواجهه دیدگاه‌های فمینیستی با هویت بخشی جنسیتی برای دانش‌آموزان و مقایسه آن با رویکرد اندیشمندان اسلامی انجام شد. دیدگاه‌های فمینیستی مورد مطالعه، شامل رویکردهای رادیکال[1]، لیبرال، مارکسیسم ـ سوسیالیسم و پست مدرن بود. روش پژوهش، تحلیل محتوا و قلمرو پژوهش، تمامی کتاب‌های درسی با موضوع علوم انسانی بود. کتاب‌های مورد بررسی، شامل 4296 صفحه بود که به صورت تمام شماری مورد مطالعه قرار گرفتند. واحدهای زمینه را پاراگراف و تصویر و واحد ثبت را مضامین آن‌ها تشکیل داد. یافته‌های پژوهش نشان داد نوع نگاه به زن و نقش‌های اجتماعی زنان در کتاب‌های درسی، بیشتر معطوف به نگاه اندیشمندان اسلامی بوده و این نوع نگاه به طور معناداری بیشتر از نگاه‌های مبتنی بر دیدگاه‌های فمینیستی است؛ با این وصف در کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی، کار و فناوری و عربی، دیدگاه‌های فمینیستی غلبه داشتند. بیشترین میزان توجه در دیدگاه‌های فمینیستی هم به ترتیب به دیدگاه مارکسیسم ـ سوسیالیسم و دیدگاه لیبرال اختصاص داشت. کتاب‌های تفکر و سبک زندگی، کار و فناوری و فرهنگ و هنر، دارای کمترین کدهای جنسیتی بود. بازتعربف نقش‌های اجتماعی مبتنی بر ویژگی‌های جنسیتی و برگرفته از آموزه‌های دینی از توصیه‌های پژوهش حاضر است.

پیش‌بینی نگرش به خیانت زناشویی بر اساس مؤلفه‌های رضایت جنسی و صمیمیت در زوجین

مریم اسکندری؛ شیما پرندین

چکیده: هدف از انجام پژوهش حاضر، پیش‌بینی نگرش به خیانت زناشویی بر اساس مؤلفه­های رضایت جنسی و صمیمیت در زوجین شهر کرمانشاه است. پژوهش حاضر، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شهر کرمانشاه در سال 1400-1399 بود. نمونه مورد نظر در پژوهش حاضر مطابق با فرمول کوکران، 200 تن بود که با روش نمونه‌گیری در دسترس از مراکز مشاوره انتخاب شدند و به پرسشنامه­ های نگرش به خیانت زناشویی مارک ویتلی، رضایت جنسی لارسون (1988) و صمیمیت زناشویی (MIS) پاسخ دادند. نتایج به دست آمده با استفاده از رگرسیون چند متغیره و ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین مؤلفه ­های رضایت جنسی، شامل تمایل به برقراری رابطه جنسی، نگرش جنسی، کیفیت زندگی جنسی، سازگاری جنسی و صمیمیت با نگرش به خیانت زناشویی در زوجین همبستگی منفی و معناداری وجود دارد. با توجه به یافته ­های پژوهش می­توان گفت هر قدر مؤلفه­ های رضایت جنسی و صمیمیت در زوجین بالاتر باشد، نگرش منفی نسبت به خیانت زناشویی وجود دارد. بنابراین با توجه به اهمیت و نقش مؤلفه ­های رضایت جنسی و صمیمیت در زندگی زناشویی، می‌توان نگرش به خیانت در زوجین را تبیین نمود.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره نشریه علمی فرهنگی تربیتی «زنان و خانواده» می توانند به نشانی : تهران، بزرگراه شهید بابایی، بعد از پل لشکرک، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، موقعیت مرکزی، دفتر نشریات دانشگاه یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس cwfs.ihu.ac.irمراجعه کنند و با دورنویس: 74188278-021 تماس بگیرند.