حقوق ارتباطات و تعامل آن با دین و اخلاق

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب حقوق ارتباطات و تعامل آن با دین و اخلاق اثر محسن اسماعیلی است که به همت انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام در سال ۱۳۹۹ و در 232 صفحه در جلد رقعی چاپ و منتشر شده است.

این کتاب در موضوع ارتباطات و روزنامه نگاری بوده و شامل هفت بخش و فصل است که متشکل از حقوق ارتباطات و تعامل آن با دین و اخلاق، جایگاه آن در تقسیم‌بندی‌های علم حقوق و منابع، دین از نگاه رسانه و رسانه از نگاه دین، اخلاق رسانه‌ای و تبیین کارکرد و هدف آن، لزوم اجتناب از خلط میان قواعد حقوقی و دستورهای اخلاقی، مطالعه موردی تبلیغات بازرگانی در پرتو حقوق و اخلاق، اصل آزادی ارتباطات و اطلاعات از دیدگاه اسلام و بازخوانی نمونه های عملی و نظری از تعامل رسانه، دین و اخلاق است.

ویژگی های این محصول

«حقوق ارتباطات و تعامل آن با دین و اخلاق»، یعنی کتابی که به لطف خدا اینک در دست شماست، در حقیقت درآمدی بر طرح منسجم‌تر این بحث است که در هفت فصل تقدیم شما خوانندگان گرامی می‌شود.

فصل نخست تحت عنوان «حقوق و رسانه» به تعریف این رشته نوپیدا و تبیین پایه‌های آن اختصاص دارد، جایگاه آن در تقسیم‌بندی‌های علم حقوق و منابع تدوین آن را تعیین می‌کند و بایسته‌های شش‌گانه‌ای را برای دستیابی به نظام کارآمد حقوق رسانه‌ای بر‌می‌شمارد.

در فصل دوم «دین و رسانه» موضوع بحث است. دین از نگاه رسانه و رسانه از نگاه دین، بیانگر کنش متقابل این دو مقوله بوده و پس از آن، تأثیر دین بر پیام‌های رسانه‌ای در دو قالب حقوقی و اخلاقی یادآوری می‌گردد.

با مقدمه‌ای که گفته شد، «اخلاق و رسانه» باید موضوع فصل بعدی قرار می‌گرفت تا ضمن ارائه تعریف اخلاق رسانه‌ای و تبیین کارکرد و هدف آن، لزوم اجتناب از خلط میان قواعد حقوقی و دستورهای اخلاقی مورد تأکید قرار گیرد. تبیین موارد تشابه و تفاوت گزاره‌های حقوقی و اخلاقی به همین جهت ضروری می‌نمود. لزوم معیارسازی و ضابطه‌مند کردن اخلاق حرفه‌ای پایان‌بخش این فصل است.

فصل چهارم به مروری بر قدیمی‌ترین تلاش‌ها برای تدوین و شفاف‌سازی بایدها و نبایدهای اخلاق در حرفه روزنامه‌نگاری، به معنای عام آن می‌پردازد و «فهرستی از نظام‌نامه‌های اخلاقی در جهان» را در اختیار خواننده محترم می‌گذارد. این فصل در حقیقت ترجمه بخشی از یک کتاب معتبر در همین زمینه است که از سوی یونسکو منتشر شده و در جای خود معرفی می‌گردد.

فصل پنجم تحت عنوان: «مطالعه موردی؛ تبلیغات بازرگانی در پرتو حقوق و اخلاق» در پی آن است که مباحث نظری انجام شده در فصل‌های پیشین را با تطبیق عملی در یکی از مهم‌ترین و جدیدترین فعالیت‌های ارتباطی در معرض سنجش قرار دهد. اهمیت و آثار تبلیغات بازرگانی در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی انگیزه انتخاب موضوع این مطالعه موردی بوده است. پس ‌از اشاره به تجربه‌ها و نمونه‌های جهانی در این مورد، دورنمایی از الگوی اسلامی و بومی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

«اصل آزادی ارتباطات و اطلاعات از دیدگاه اسلام» موضوع فصل ششم است؛ زیرا: این اصل زیربنای تمام اصول و قواعد حاکم بر فعالیت‌های ارتباطی و رسانه‌ای به شمار می‌رود؛ ضمن آنکه محل تلاقی هر سه مقوله حقوق، دین و اخلاق است. پس ضرورت دارد که از نگاه اسلام به عنوان مبنای قانون‌گذاری و اساس فرهنگ اخلاقی در کشور ما به بحث گذاشته شود.

سرانجام فصل آخر به بازخوانی دو نمونه عملی و نظری از تعامل رسانه، دین و اخلاق اختصاص یافته است. روزنامه شیخ فضل‌الله نوری؛ نمونه‌ای از مطبوعات مردمی ـ حوزوی است که نشان می‌دهد از ابتدای رواج ابزارهای ارتباطی نوین، علمای دین چگونه از رسانه‌های جمعی برای انجام رسالت‌های اجتماعی و سیاسی خویش، عملاً بهره جسته‌اند.

امام موسی صدر نیز دیگر عالم برجسته معاصر است که نگاهی زیبا به روزنامه‌نگاری مبتنی بر ایفای رسالت‌های دینی و رعایت بایسته‌های اخلاقی داشته است. او رسانه را به مثابه محراب عبادت و خدمت بزرگ و کار در آن را عزیز می‌شمارد و بر اهمیت آزادی و آزادگی در این حرفه اصرار می‌ورزد. بازخوانی این نگاه حُسن ختام کتاب حاضر خواهد بود.