بایدن و متقاعد کردن اعراب به قبول طرح صلح/ نگاه دو رئیس جمهور آمریکا به عربستان

اشاره: جو بایدن ظهر دیروز در میان تعداد زیادی از ضدهوایی‌ها وارد خاک اشغالی سرزمین فلسطین شد. او در حالی وارد این خاک می‌شد که اولین و مهم‌ترین پیامی که همزمان با حضور وی در این سرزمین نشان داده شد، بی‌اقتداری آمریکا و ناامنی رژیم صهیونیستی در این منطقه بود. بایدن هنگام خروج از هواپیما حتی نمی‌دانست که باید چه کاری انجام بدهد و ارتش صهیونیستی هم برای حفظ امنیت، دست به دامن تعداد زیادی از موشک‌های دفاع هوایی و پاتریوت شده بود.

سفر بایدن به مناطق اشغالی و کشورهای غرب آسیا می‌تواند بیان‌گر تلاش آمریکا جهت احیای نظم جهانی در مقابل نظم جدیدی باشد که بزودی شکل خواهد گرفت. اما نکته حائز اهمیت درباره این سفر جو بایدن، اظهار نظرهای مثبت و منفی است که از سوی کارشناسان و سیاست‌مداران منطقه‌ای نسبت به این سفر ابراز شده است. هرچند که بایدن با توجه به هوشیاری و دیده بانی مرتب رهبر انقلاب، جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت، نمی‌تواند توفیقی را برای برنامه‌های خود پیدا کند.

از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ دکتر مجتبی رحماندوست، کارشناس مسائل منطقه رفت و در گفت‌وگویی به بررسی ویژگی‌ها و ابعاد سفر جو بایدن به کشورهای منطقه غرب آسیا و سرزمین های اشغالی پرداخت.

رسا ـ سفر بایدن به سرزمین های اشغالی چه نتایجی را می‌تواند برای آن‌ها به همراه بیاورد؟

آمریکایی‌ها سال‌های سال است به دنبال ایجاد تحولی هستند تا خاورمیانه بزرگ و جدیدی به رهبری اسرائیل را شکل بدهند. آن‌ها می‌خواهند کشور‌های عربی تحت سازش و تطمیع برای خدمت به اسرائیل به خط شوند. طرح آن‌ها هر از گاهی شکست می‌خورد و خسارت‌های زیادی به آن‌ها وارد می‌شود. به همین جهت نیازمند دمیدن نفس جدیدی بدان هست. گرچه آن‌ها دوباره از این طرح اسم نمی‌برند، ولی اصل حرف این است.

غربی‌ها می‌خواهند حرکت جدیدی با کشور‌های خاورمیانه به رهبری اسرائیل را ساماندهی کنند. طرح آن‌ها می‌طلبد آقای بایدن از آمریکا به اسرائیل برود و از آنجا به سایر کشور‌های دیگر غرب آسیا سفر کند تا بگوید من به کشور‌های زیرمجموعه و شعبه‌های خودم در منطقه وارد شده‌ام. به اعتقاد من آقای بایدن می‌خواهد نفس و روح جدیدی را به جهت تقویت اسرائیل و برای استعلاء بر کشور‌های عربی تحت عنوان سازش و صلح، تسلیم کند.

رسا ـ آیا این سفر می‌تواند موجب بازگردانی اعتماد یهودیان برای انتخابات آمریکا شود؟

تحلیل ما یک دفعه این است که چیزی را از واقعیت جهانی و جایگاه واقعی یهود و اسرائیل در منطقه نمی‌شناسیم و بگوییم که امکان دارد نظر یهودیان به سمت انتخابات آمریکا جلب شود؛ اما از طرفی امکان دارد پشت سر هم شاهد شکست‌های اردوی صهیونیست‌ها و غربی‌ها در منطقه باشیم. با این وجود که در زمان ترامپ نیز سفر‌هایی به رژیم صهیونیستی انجام شد؛ ولی خروجی این سفر‌ها آن چیزی که آمریکایی‌ها انتظار داشتند از آب در نیامد.

آن‌ها می‌بینند که از سویی آمریکا از ناتوی عربی سخن می‌گوید که از آن خروجی بیرون نیامد، یا از ناتوی خاورمیانه سخن گفت که از آن هم خروجی بیرون نیامد. حرف‌های دیگری دربار کشور‌های منطقه و همسایه‌های ایران بیان کرد که می‌خواهد آن‌ها را به سمت سازش سوق دهد؛ ولی نه‌تن‌ها در برخی کشور‌ها مانند افغانستان نتوانست حضور خود را تضمین کند، بلکه در اجرای این وعده‌ها شکست خورد. به نظر من اگر نکته‌ای بخواهد جلب توجه کند که این حرکت بایدن می‌تواند کمکی به انتخابات آمریکا کند وجود داشته باشد؛ ولی اگر یکی از این غربی‌ها از شرایط واقعی روز کشور‌های منطقه نسبت با اسرائیل اطلاع داشته باشند، چنین خروجی تحقق پیدا نخواهد کرد.

رسا ـ نقش بایدن و ترامپ در قبال اسرائیل چه تفاوت‌هایی دارد؟

ترامپ با توجه به جمهوری‌خواه بودن با سروصدای زیادی وارد کار و میدان شده بود؛ اما قرار بود که دموکرات‌ها نرم‌تر عمل کنند. بایدن در شرایطی به منطقه سفر کرده است که خود از ابتدای ریاست جمهوری‌اش که نزدیک به دو سال از آن می‌گذرد در شرایط پیری که نشان از پیری حرکت در آمریکا می‌دهد. روز گذشته آقای سید حسن نصر الله گفت فرتوتی بایدن نشان دهنده فرتوتی آمریکاست. به همین علت نسبت به ترامپ یک قدم به عقب است.

در ضرب المثل‌های فارسی می‌گویند اگر ژله بخوری از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند و استخوان شما را قوی می‌کند؛ اما می‌گویند اگر ژله می‌توانست این کار را بکند خودش راست سر پا می‌ایستاد. ژله‌ای که نمی‌تواند سرپا بایستد چطور می‌تواند استخوان را قوی کند؟ آقای بایدن درست است که در آمریکا تنها نیست و برنامه ریزان نظام آمریکایی یا سازمان‌های اطلاعاتی و اقتصادی آمریکا هستند که با برنامه ریزی آمریکا را جلو می‌برند، ولی در عین حال سمبل آن‌ها در بایدن تجلی پیدا می‌کند.

به نظر من این سفر در مقایسه با ترامپ گامی به عقب باشد؛ چرا که ترامپ حداقل پررویی‌هایی داشت که به صراحت می‌گفت من آمده‌ام شیر عربستان را بدوشم؛ ولی حداکثر درباره بایدن باید ببینیم که اصلاً از این سفر زنده باز می‌گردد به آمریکا یا شاید این اولین و آخرین سفر او باشد که در کشور او در می‌آید. او نمی‌تواند راه رفتن عادی خود را انجام بدهد و از این نظر تلقی من این است که به اندازه ترامپ هم تأثیر گذاری ندارد و با توجه به پررویی و صراحتی که ترامپ داشت و جلوی کشور‌های عربی و به‌خصوص عربستان سعودی می‌ایستاد را ندارد.

رسا ـ آیا سفر بایدن به غرب آسیا می‌تواند در پازل ارتباط ایران با کشور‌های همسایه خللی ایجاد کند؟

این برای اولین بار نیست که این‌گونه سفر‌ها انجام می‌شود. ما شاهد این بودیم که مقوله ارتباط با عربستان مدت زیادی است که آغاز شده است. فراز و فرود‌هایی در این ارتباط بوده که تلاش‌هایی برای نزدیک‌تر شدن ایران و عربستان انجام شده. طبیعی است که برای اینکه کشور‌های منطقه ماهیت جدیدی را پیدا نکرده‌اند و همان ماهیت سازشکاری قدیمی را که داشته‌اند، حفظ کرده‌اند و دارند. اتفاق جدیدی با آمدن و رفتن آقای بایدن به منطقه نمی‌تواند اتفاق جدیدی را برای ارتباط ایران و عربستان پیش بیاورد.

آمریکا به دنبال نفت و گاز یا جلب توجه از کشور‌های عربی به‌خصوص عربستان است تا نفت و انرژی بیشتری را به آمریکا بفروشد؛ چرا که روسیه تحریم کرده است و آن‌ها به دنبال این هستند که اگر تحریم‌ها بیشتر شد عربستان بتواند در برابر روسیه این علمداری را داشته باشد تا کمبود نفت و گاز منطقه از طریق عربستان تأمین شود. ارتباط ایران با عربستان به تحلیل من با سفر آقای بایدن دچار خدشه نخواهد شد.

رسا ـ فرق سفر پوتین و سفر بایدن به منطقه جنوب غرب آسیا چیست؟

چه پوتین و چه بایدن هر دو بنده پول، اقتصاد، توسعه اقتصادی و ارتقای کشور خودشان هستند. هیچ کدام از این‌ها دلشان به حال کشور‌های عربی نمی‌سوزد. طبیعی است که هر کدام از این کشور‌ها به دنبال جلب رضایت مشتریان، خریداران و فروشندگانی هستند که با این کشور‌ها ارتباط دارند. سفر پوتین به منطقه نیز در جای خود قابلیت تحلیل دارد، ولی تا جایی که ما می‌دانیم با وجود تحریم جدیدی که روسیه با قطع ده روزه گاز با آلمان و تهدیدی مبنی بر اینکه برای همیشه آن را قطع می‌کند، حداقل در شرایط فعلی دست برتر از نظر انرژی و نفت و گاز در منطقه با آمریکا نیست.

به همین دلیل سفر آقای پوتین به منطقه غرب آسیا نیز تأثیر گذاری خود را خواهد داشت؛ اما در شرایط فعلی حداقل آن چیزی که موضوع شماره دو این سفر است، موضوع انرژی در منطقه در دستور کار قرار دارد. آن کسی هم که در این شرایط حرف نهایی را در منطقه می‌زند، کشور روسیه است.

رسا ـ از فرصتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید سپاس‌گزارم.