جدیدترین شماره فصلنامه علمی «مطالعات دفاع مقدس» راهی بازار نشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، بیست و نهمین فصلنامه علمی «مطالعات دفاع مقدس» به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید سپهبد پاسدار حاج قاسم سلیمانی با مدیرمسئولی سیدعبدالعلی پورشاسب و سردبیری غلامعلی رشید منتشر شد.

این فصلنامه در 9 مقاله و 200 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

ویژگی‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس

محمد اکرمی نیا

چکیده: این مقاله به دنبال واکاوی ویژگی¬های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس است. هدف اصلی این مقاله شناخت ویژگی¬های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس است. سئوال مطرح شده عبارتست از این که ویژگی¬های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس کدامند؟. در قالب فرضیه تحقیق به نظر می¬رسد ویژگی-های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس عبارت بوده است: ایدئولوژی انقلابی، عدم تعهد رادیکال، الهام‌بخشی، صدور انقلاب و ... . پژوهش از نوع کاربردی است و با روش¬های توصیفی و تاریخی انجام شده است. داده¬های تحقیق با روش کتابخانه¬ای و ابزار اسناد و مدارک گردآوری شده و با روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته¬اند. نتایج تحقیق نشان می¬دهد ویژگی¬های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس عبارت بوده است: ایدئولوژی انقلابی، عدم تعهد رادیکال، الهام‌بخشی، صدور انقلاب، موازنه‌سازی، مدافع منطقه‌ای، هویت مقاومت، مدل‌سازی کنش انقلابی، کنش ژئوپلیتیکی و رهبر منطقه‌ای.

هستی شناسی و معرفت شناسی سیاست خارجی ایران دوران دفاع مقدس

قدیر نظامی پور

چکیده:هدف این تحقیق شناخت مبانی هستی شناسانه و معرفت شناسانه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس است. پرسش اصلی مقاله آن است که «نشانه‌های هسته‌شناسانه و معرفت‌شناسانه سیاست خارجی ایران در دوران دفاع مقدس کدام است؟» فرضیه تحقیق به این موضوع اشاره دارد که «قالب‌های هستی‌شناسانه سیاست خارجی دفاع مقدس براساس آموزه‌های اسلام‌گرایی و براساس نشانه‌های جهاد و مقاومت، رهبری دینی و موعودگرایی شکل گرفته است. در‌حالی‌که قالب‌های معرفت‌شناسانه سیاست خارجی تابعی از ضرورت‌های انقلاب اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی انقلابی، تامین حقانیت و مصلحت تاکتیکی بوده است.» تحقیق از نوع کاربردی است و با استفاده از روش های توصیفی و تاریخی انجام شده است. روش گردآوری اطلاعات میدانی است و از ابزار اسناد و مدارک برای گردآوری داده¬ها استفاده شده است و داده¬های گردآوری شده با روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد فرضیه مطرح شده مورد تایید قرار گرفته است.

مطالعه جامعه شناختی نقش ورزش و نهادهای ورزشی در ساختار جنگ (نمونه موردی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران)

رضا جهان‌فر؛ محسن مرادیان؛ عاصمه قاسمی

چکیده: مطالعه و پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش ورزش و نهادهای ورزشی در ساختار جنگ (به ویژه سال‌های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران)، انجام و برای دستیابی به اهداف اصلی و فرعی از رویکرد ترکیبی بهره گرفته شده است. پژوهشگر به منظور اجرای پرسشنامه‌ای پایا و روا، انجام مطالعات بیشتر در مبانی نظری تحقیق و نظرسنجی‌های کارشناسانه را سرلوحه کار خود قرار داد. پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ (0.892) است. پس از محاسبه نتایج پرسشنامه با Spss ، در مرحله بعدی مصاحبه با تعداد 13 نفر از خبرگان دانشگاهی، نظامی و ورزشی انجام شد. برای تحلیل محتوای مصاحبه‌ها و استخراج مقوله‌ها و مفاهیم و ارائه گزارش از نرم‌افزار Maxqda استفاده شد. در نهایت نتایج منتج از پژوهش عبارتند از؛ 1- به رغم اینکه ورزش بر ساختار جنگ اثرگذار است، ولی اثرگذاری نهادهای ورزشی در ساختار جنگ کم است. 2- اگرچه ورزش در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اثرگذار بود ولی، نهادهای ورزشی نتوانستند به عاملی برای کاهش تنش و درگیری در این جنگ مبدل شوند. همچنین ورزش عاملی برای رونق جنگ و افزایش درگیری نظامی عراق و ایران محسوب نمی‌شود. البته حضور ورزشکاران ایرانی در جبهه توانست منجر به افزایش انگیزه حضور مردم ایران در جنگ و حمایت اجتماعی از ادامه فرایند جنگ شود. همچنین در سئوال اصلی (نقش ورزش و نهادهای ورزشی در جنگ) تعداد 6 مضمون اصلی و 22 کد، در سئوال فرعی نقش ورزش و نهادهای ورزشی در جنگ ایران-عراق، تعداد 4 مضمون اصلی و تعداد 16 کد شناسایی شد.

اقتصاد سیاسی ایران در دوران دفاع مقدس

ابراهیم متقی؛ مهدی قربانی

چکیده: هرگونه منازعه منطقه‌ای تاثیر خود را در اقتصاد سیاسی بین‌المللی به جا می‌گذارد. برخی از نظریه‌پردازان اقتصاد سیاسی بین‌المللی همانند «سوزان استرنج» به این موضوع اشاره دارند که بسیاری از جنگ‌های منطقه‌ای تلاش سازمان‌‌یافته‌ای برای کنترل مجدد منابع اقتصادی خواهد بود. براساس چنین نگرشی، هرگونه تلاش برای کنترل منابع اقتصادی و راهبردی زمینه‌ لازم برای ظهور جنگ‌های منطقه‌ای جدید را به وجود می‌آورد. به همان‌گونه‌ای که جنگ‌ها رابطه درهم‌تنیده‌ای با اقتصاد سیاسی بین‌المللی دارند، با اقتصاد سیاسی کشورهای منطقه‌ای و بازیگران درگیر نیز رابطه متقابل دارد.زندگی اجتماعی و سیاسی ایران در دوران جنگ تحمیلی تحت‌تاثیر قالب‌های اقتصاد سیاسی دفاع حاصل شده است. در تبیین مقاله از روش‌شناسی تحلیل محتوا استفاده می‌شود و در تنظیم مقاله از رهیافت «رابرت گیلپین» و «سوزان استرنج» در ارتباط با شاخص‌های اقتصاد سیاسی بین‌المللی و منازعات منطقه‌ای استفاده شده است.پرسش اصلی مقاله آن است که «جنگ تحمیلی چه تاثیری بر اقتصاد سیاسی ایران به جا گذاشته است؟‌» فرضیه مقاله به این موضوع اشاره دارد که «اقتصاد سیاسی دفاع مقدس منجر به رشد اقتصادی منفی و افزایش ضریب قابلیت‌های مقاومت و راهبردی در ایران گردید.» و آنچه به عنوان یافته تحقیق می توان به آن اشاره نمود این است که؛ جنگ تحمیلی زمینه فعال سازی زیرساخت های اجتماعی، اقتصادی و راهبردی ایران را فراهم نمود و اگرچه در دوران جنگ قابلیت اثربخشی ایران کاهش پیداکرد، اما این امر در دوران بعد از جنگمنجر به بالندگی نهادهای سیاسی و اجتماعی و افزایش ضریب رشد اقتصادی و درآمد سرانه کشور گردید.

تأثیر متقابل عوامل فرهنگی اجتماعی و دفاع مقدس

زهره پوستین چی

چکیده: عوامل فرهنگی و اجتماعی نقش مؤثری در شکل‌بندی‌های کنش رفتاری بازیگران دارند. نقش عوامل فرهنگی از این جهت اهمیت دارد که زیرساخت‌های رفتار جمعی شهروندان در شرایط جنگ، صلح، رقابت و همکاری‌های منطقه‌ای را منعکس می‌سازد. نقش‌یابی جامعه ایرانی در دوران دفاع مقدس، بدون توجه به شاخص‌ها و نشانه‌های مربوط به فرهنگ ایرانی، اندیشه سیاسی ایرانشهری و بنیان‌های ایدئولوژی شیعه امکان‌پذیر نمی‌باشد. فرهنگ اجتماعی جامعة ایرانی براساس «رویکرد مقابله با تهدیدات» و «بیگانه‌هراسی» بخش اجتناب‌ناپذیر آن محسوب می‌شود. چگونگی مقابله با تهدیدات بازیگران پیرامونی همواره به عنوان بخشی از نشانه‌های بنیادین فرهنگ سیاسی و اجتماعی ایران بوده است. فرهنگ مقابله با تهدیدات در دوران جنگ تحمیلی کاربرد خود را در روند بسیج گروه‌های اجتماعی منعکس ساخت. ایران توانست از طریق یکپارچه‌سازی ساختاری و بسیج اجتماعی موقعیت خود را در روند جنگ تحمیلی ارتقاء دهد. پرسش اصلی مقاله آن است که «فرهنگ اجتماعی چه نقشی در شکل‌بندی رفتار عمومی جامعة ایرانی در دوران دفاع‌مقدس داشته است؟» فرضیة مقاله به این موضوع اشاره دارد که «فرهنگ اجتماعی ایران مبتنی بر نشانه‌هایی از بیگانه‌هراسی و مقابله با تهدیدات بوده که در دوران دفاع‌مقدس منجر به بسیج گروه‌های اجتماعی برای مقابله با تهدیدات گردیده است». متغیر وابستة پژوهش را موضوع «دفاع‌مقدس» شامل می‌شود. مؤلفه‌های مربوط به فرهنگ مقاومت، بسیج اجتماعی و بیگانه‌هراسی، شاخص‌های متغیر مستقل خواهد بود. در انجام این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده که بر شاخص‌های ارزشی، نگرشی، فرهنگ اجتماعی و الگوی کنش رفتاری جامعة ایران در دوران جنگ تحمیلی تأکید داشته است. در تبیین پژوهش از رهیافت «کنش اجتماعی فرهنگی» کاتزنشتاین در فرآیند بحران‌های راهبردی استفاده می‌شود.

تبیین و واکاوی انگیزه خدمت عمومی در منظومه فکری مقام معظم رهبری ( مدظله العالی)

یوسف محمدی مقدم؛ ندا کاوند؛ محمد تقی عصار

چکیده: یکی از مسائلی که دین اسلام به آن اهمیت فراوان داده ، خدمت به مردم است.خدمت به مردم در تعالیم اسلامی و سیره اولیاء(ع)بعد از انجام واجبات، برترین وسیله برای تقرب به خداوند متعال و بارزترین جنبه‌ی اجتماعی عبادت می‌باشد. در صورتی که انگیزه خدمت به مردم سر لوحه همه انگیزه‌ها قرار بگیرد؛ مانند ایمان به خدا باعث صعود انسان به مقامات معنوی و جلب رضایت خداوند متعال می‌شود. بر این اساس در این پژوهش انگیزه خدمت عمومی درمنظومه فکری مقام معظم رهبری(مدظله العالی) که بهترین منیع برای دستیابی به مؤلفه ها و شاخص‌های انگیزه خدمت به مردم می باشد؛ مورد بررسی قرار می‌گیرد.جامعه آماری پژوهش مکتوبات و بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) از ابتدای دوره زعامت ایشان تا سال 1398می باشد.داده‌های پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل و درنهایت مبتنی و شبکه مضمونها، الگویی فرایندی انگیزه خدمت عمومی طراحی و تبیین شد.بر اساس نتایج انگیزه خدمت عمومی از4 مضمون فراگیر،23 مضمون سازمان دهنده و 83 مضمون پایه شکل یافته؛ که هسته مرکزی آن همانا انگیزه خدمت عمومی است. یافته های پژوهش مؤید این مطلب است که از دیدگاه مقام معظم رهبری انگیزه خدمت عمومی از ارزش‌های دینی– معنوی(خدامحوری، ولایت مداری، معادگرایی و دین مداری)،ارزش‌های اجتماعی(عدالت‌گستری، مردم سالاری دینی، رفاه جمعی، اتحاد ملی ، انقلا‌ب مداری، استقلال خواهی ، اقتدارگرایی و استکبارستیزی)، ارزش‌های اخلاقی(ساده زیستی، شکیبایی، تواضع، ایثار و فداکاری و شفقت و مهربانی) و ارزش‌های حرفه ای(اخلاق حرفه ای، تقوای کاری ، مردم داری ، کار جهادی، معنویت کاری و کیفیت طلبی) شکل می‌گیرد

بررسی مبانی فکری راهبرد دفاعی از دیدگاه حضرت امام خامنه‌ای(مدظله العالی)

مجتبی صباحی؛ داود محمدی؛ احسان جعفری فر

چکیده: مهم‌ترین مؤلفه قدرت در تأمین امنیت و حفاظت از منافع ملی، به دلیل نقش آن در بازدارندگی و مقابله با تهدیدات، توان دفاعی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) به‌عنوان ولی‌فقیه و فرمانده کل قوا نقش اصلی در تدوین و تبیین اصول و راهبردهای دفاعی کشور به عهده‌دارند. ازاین‌رو معرفت به اندیشه‌ها و راهبردهای دفاعی حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در خصوص دفاع ما را، در درک مبانی دفاعی جمهوری اسلامی ایران هدایت می‌کند. از این رو، مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که مبانی فکریِ اندیشه دفاعی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) چیست؟ در تبیین راهبرد دفاعی حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) یافته این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و با مراجعه به بیانات ایشان گردآوری شده است نشان میدهد که راهبردهای ایشان در سه حوزه راهبردی دشمن‌شناسی، آمادگی رزمی و تهدید در برابر تهدید است که این مبانی از آیات قرآن، سیره معصومین (ع) و راه اندیشه امام خمینی (ره) استخراج شده است.

تجزیه و تحلیل سیاست‌های قومی جمهوری اسلامی ایران در خصوص قوم کُرد و تاثیر آن بر گروهک پژاک

مهدی توسلی؛ محمدرضا یزدانی زازرانی

چکیده: تنوع قومی یکی از از واقعیت‌های تاریخی- سیاسی ایران است. نتیجه گریزناپذیر این واقعیت، ضرورت اتخاذ و اجرای سیاست‌های قومی است که بتواند با برقراری و تنظیم ارتباط میان اقوام از یک‌سو و ارتباط اقوام و دولت از سوی دیگر، زمینه حفظ یکپارچگی، همبستگی، وحدت و وفاق ملی را فراهم نماید. مدیریت این تنوع به عنوان پدیداری اجتماعی، شامل اصل پویایی بوده و سیاست‌های موجود باید با توجه به شرایط و مقتضیات بهبود یابند. پژوهش حاضر در این راستا با توجه به مناقشه ایران- پژاک، با تمرکز بر تجزیه و تحلیل سیاست‌های قومی ایران در خصوص قوم کُرد به دنبال شناسایی مشکلات در این زمینه و ارایه پیشنهاد برای ارتقای این سیاست‌‍‌ها، صورت یافته است. سوال اصلی پژوهش آن است که مسائل و چالش‌های سیاست‌های قومی در خصوص قوم کُرد که می‌تواند بر اقدامات گروهک پژاک تاثیرگذار باشد چیست؟ روش پژوهش کیفی بوده و داده‌های گرد آمده از مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته با رویکرد کُدگذاری باز و محوری اشتراوس و کربین، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است ایجاد اجماع هنجاری و قداست دادن به آن: تلاش برای ایجاد اشتراک در عقاید، آراء و دیدگاه‌های عمومی جامعه و پذیرش عملی شرایط موجود، تأکید بر ارزش‌های عام و مشترک، ایجاد رابطه طولی و عرضی میان خرده فرهنگ‌های محلی با فرهنگ ملی و انعطاف پذیری نسبی دولت ملی می‌تواند موجب ایجاد اجماع هنجاری در جامعه شود.

راهبردهای تحقق فرماندهی و کنترل آجا در عملیات مشترک

فتح الله کلانتری؛ عبدالعلی پورشاسب

چکیده: ارتش ج.ا.ایران شامل چهار نیرو (زمینی، پدافند، هوایی و دریایی) با ماهیت تخصصی مجزا و فضای عملیاتی متفاوت است، تنوع در تخصص و محیط عملیاتی آجا، موجب تفاوت در راهبردها و نهایتاً انحصارطلبی فرماندهی و کنترل می‌شود. الزام حضور سلاحها و تجهیزات و نیروهای متنوع با تخصص‌ها و فرهنگ سازمانی مختلف برای پاسخگویی به کنش‌های متنوع دشمن، نیاز به سامانه فرماندهی و کنترل یکپارچه و شبکه محور دارد که با توسعه ی زیر ساختهای ارتباطی امن و مستقل و پایدار و ایجاد وحدت فرماندهی، باعث همافزایی در طرحریزی، اجرا، کنترل، نظارت و ارزیابی مستمرِ عملیات مشترکِ نیروهای آجا میگردد. هدف اصلی تحقیق احصاء عوامل محیطی نقشآفرین و تدوین راهبردهای هم افزایی سامانه فرماندهی و کنترل آجا در عملیات مشترک است، نوع تحقیق کاربردی- توسعهای، روش تحقیق مرکب (توصیفی و زمینهای- موردی) با رویکرد آمیخته (کمی و کیفی) است. جامعه نمونه 74 نفر، روش جمعآوری اطلاعات میدانی و کتابخانه ای، یافته ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس نتایج تحقیق تعداد 19 عامل (7 قوت، 3 ضعف، 7 فرصت و 2 تهدید) نقش آفرین احصاء شده است. از تلفیق عوامل بالا تعداد 12 مطلوبیت و 17 چالش به دست آمده است. برابر محاسبات مشخصات منطقه راهبردی در موقعیت تهاجمی معطوف به قوت قرار دارد، بر همین اساس تعداد 7 راهبرد برای هم افزایی مولفه فرماندهی و کنترل آجا در عملیات مشترک تدوین شده است. برای تحقق راهبردها الزام های 4گانه دانشی- منابع- ساختاری و قوانین و مقرارات ارائه شده است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی «مطالعات دفاع مقدس» می توانند به نشانی  تهران، بزرگراه شهید بابایی (شرق به غرب)، رو‌به‌روی بوستان یاس فاطمی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید سپهبد پاسدار حاج قاسم سلیمانی یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس hds.sndu.ac.ir مراجعه کنند