تاملی نظری در ماهیت فضای سایبر

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب «تاملی نظری در ماهیت فضای سایبر» اثر احسان کیانخواه است که از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در 136 صفحه راهی بازار نشر شده است.

باید فضای سایبر را از ورای پوسته فناورانه و جذاب آن، شناخت. تجربه ما در برخورد با فضای سایبر با حس جذابیت فناوری‌های مرتبط با داده، پردازش و ارتباطات همراه است. این مواجهه کاربر را مبهوت توسعه ارتباطات انسانی و قابلیت‌های خیالی و فراخیال این فضا نموده و از اندیشیدن فرا مسئله‌ای به تحولات سایبری برای توسعه و پیشرفت کشور دور ساخته است. لذا فهم ماهوی فضای سایبر بسیار با اهمیت است و نحوه مواجهه و جهت‌دهی این عالم نوپدید را هموار می‌سازد.

بر اساس مفهوم شناسی و چهارچوب، علل اربعه مورد بررسی قرار گرفته تا پدیده سایبری به صورت دقیق فهم شود. این تصویر از فضای سایبر راه را برای نگاه جامع و کل‌نگر به فضای سایبر تسهيل کرده تا بتوان در پرتو این ترسیم، سیاست‌گذاری مبتنی بر مؤلفه‌های کلیدی و عینی برای سایبر انجام داد.

این کتاب که با روش توصیفی، تحلیلی و تعلیلی به ماهیت‌شناسی و هستی شناسی فضای سایبر پرداخته است، در سه گام این شناخت را تبین کرده است. ابتدا معناشناسی فضای سایبر صورت گرفته است. الفاظ پدیدآورنده فضای سایبر، تعاریف متنوع ارائه شده و ویژگی‌ها و مدل‌های ارائه شده مورد بررسی قرار گرفته است.

در گام دوم، تحلیل علی پدیده سایبر ناظر بر پیشران، ساختار فناوری و مناسبات اجتماعی صورت گرفته تا براساس این سه تحلیل، علت غایی نیز ترسیم شود. در گام سوم، مؤلفه‌های ماهوی و نحوه وجود سایبر اکتشاف شده است.

این کتاب سعی دارد تبیین دقیقی از فضای سایبر برای سیاستگذاران و حکمرانان سایبری ارائه دهد. مروری بر آثار مولف کتاب نشان می‌دهد زمینه‌های مطالعاتی او فلسفه، قدرت و حکمرانی فضای سایبر است. این سه موضوع مترتب و در هم تنیده، مسیر ترسیم حاکمیت مطلوب سایبر مطلوب را مشخص می‌کند. به بیان دیگر برای داشتن امتداد حکمرانی انقلاب اسلامی در فضای سایبر ناگزیر باید از فلسفه شروع و با تبیین قدرت سایبری، حکمرانی مطلوب فضای سایبری را ترسیم کرد.

در دهه اخیر، بشر با پدیده‌ای دست ساز مواجه شده که در حال گسترش بر همه ابعاد و مظاهر زندگی با فتح شیرین و پذیرش همه جانبه است. این فضا با مظاهر جذاب و متنوع آن در حال تغییر رفتار و عادات زندگی است. این بستر هیجان‌انگیز خدمات متنوع، سریع و جذابی را ارائه می‌دهد که گرام معتقد است، این فناوری از جمله فناوری‌های دگرگون ساز است و قادر است همانند بعضی فناوری‌های پیشین خود که انقلاب صنعتی را شکل دادند، دنیایی متفاوت از آنچه بوده شکل دهد. 

فضای سایبر از حد برقراری ارتباط موقت که با اتصال کاربر شروع می‌شد و با انجام فعالیت‌های مورد نیاز کاربر، قطع ارتباط صورت می‌گرفت، به یک ارتباط دائمی تبدیل شده، گویی که جهانی برای زیست نوین شکل گرفته است. این جهانی نوپديد واقعی مجازی نامیده شده، دنیای جدیدی را شکل می‌دهد که مفاهیم عرصه زندگی از اخلاقی، حریم خصوصی، روابط کاری تا سیاست، اقتصاد و فرهنگ را دستخوش تغییر می‌کند. در سال‌های آینده، جلوه‌های این عالم نوپدید با تجهیز انسان به مجموعه‌ای از ابزارهای پوشیدنی که حواس انسانی را مسخر خود نموده و به صورت مستقیم نیز با مغز انسان و دستگاه عصبی در ارتباط است، دنیای نوینی را متولد خواهد کرد که ساخته دست انسان است.

خاستگاه شکل گیری این پدیده، فضای فکری و تمدنی مغایر و بعضا در تضاد فرهنگ، اعتقادات و هدف زندگی انسان است. این فضا محاسن و آفات عدیده‌ای را به جوامع پذیرنده این فناوری تحمیل کرده است و به علت ماهیت جذاب و نوآوران خود بستری را شکل داده که محتوای خارج از علایق، فرهنگ و ارزش‌های یک ملت، به راحتی پذیرفته و عادت شده و روحیات فرد و جامعه را به سود خود تغییر می‌دهد. تعارض فضای سایبر شکل یافته به این صورت با اسلام ناب و انقلاب اسلامی که در تعارض ذاتی با فرهنگ و تمدن غربی است، بسیار شدیدتر و عمیق تر از سایر ملت‌ها و فرهنگ‌هاست.

این تعارض‌ها در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی تا حوزه فردی از حالات روحی- روانی تا اعتقادی و حالات نفسانی امتداد دارد، چگونه است که فضای سایبر که به صورت اعجاب انگیزی در حال فراگیر شدن است، هم قابلیت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم را دارد و هم درعین حال ابزار مدرن شیطان برای اغواگری، قدرت نرم، اطلاعاتی و هژمونی جدید آمریکایی است. کشف ماهیت فضای سایبر به فهم تعارضات فضای سایبر با حرکت انقلاب اسلامی کمک می کند. از آن حیث که ماهیت جمع جنس و فصل با مبدأ برهان و نتیجه برهان است. در نتیجه ماهیت شناسی راه را برای جهت دهی و بازآفرینی فضای سایبر هموار می سازد.