نگاهی به ۱۰ ماه نبرد سنگین میان ارتش روسیه و ائتلاف ناتو به نمایندگی اوکراین

روز گذشته سیصدمین روز از جنگ میان روسیه و اوکراین نیز سپری شد.شاید کمتر کارشناس، تحلیلگر یا علاقه مندان به مسائل سیاسی و نظامی تصور این را داشتند که عملیات نظامی ارتش روسیه در خاک اوکراین ۱۰ ماه و بیشتر به طول بینجامد.

مسکو برنامه ریزی خود در ابتدای جنگ را بر مبنای کسب یک پیروزی سریع و فشار بر غرب برای دادن امتیازات و تضمین امنیتی به روسیه برای عدم گسترش ناتو به شرق قرار داده بودند؛ باز هم بر خلاف انتظار نوک پیکان حملات ارتش سرخ از جبهه شرقی و منطقه دونباس نبود و در این محورتا ماه سوم جنگ درگیری خاصی مشاهده نشد.

فرماندهان و رهبران روسی استراتژی خود را بر حمله به "سر مار" در کی‌یف و سرنگونی دولت زلنسکی قرار داده بودند؛ مشخصا در صورتی که ارتش روسیه موفق به تصرف کی‌یف می شد بعید بود در سایر مناطق اوکراین نیز انگیزه و روحیه ای برای مدافعین اوکراینی و ادامه نبرد با ارتش روسیه باقی بماند.

حد پیشروی دو محور شمالی و جنوبی ارتش روسیه

از ماه های پیش از شروع جنگ نیز تحلیل تصاویر ماهواره ای نشان میداد عمده تجمع نیرو و تجهیزات نظامی ارتش روسیه در خاک بلاروس و شبه جزیره کریمه بوده است؛ صبح روز ۲۴ فوریه پس از یک دور حملات سنگین موشکی و عملیات هوابرد موفق ارتش روسیه در فرودگاه گوستومل در ۲۵ کیلومتری پایتخت اوکراین، حمله سراسری روسها به خاک اوکراین آغاز شد.

در جبهه جنوبی ارتش اوکراین کمترین مقاومت ممکن با تعداد محدودی از گردان های رزمی خود را نشان داد و ارتش روسیه به سرعت و سادگی تمام شهرهایی نظیر خرسون، ملیتوپل و بردیانسک را تصرف کرده و به سمت بندر ماریوپل حرکت کردند؛ اگر جبهه جنوبی را به دو بخش شرقی و غربی آن تقسیم کنیم، روسیه تقریبا پس از ۳ ماه از شروع حمله موفق به تصرف بندر ماریوپل شد تا عملیات در این بخش با موفقیت ۱۰۰ درصد به پایان برسد، اما در جناح غربی آنها پس از تصرف استان خرسون، در دستیابی به شهر میکولایف و حرکت به سوی بندر اودسا به عنوان آخرین نقطه دسترسی اوکراین به دریای سیاه ناکام ماندند و در ماه نوامبر امسال نیز ناچار به عقب نشینی کامل از شهر خرسون به شرق رودخانه دنیپرو شدند.

اما در جبهه شمالی اوضاع به کلی متفاوت بود؛ برنامه ارتش روسیه این بود که ضمن اینکه اکثریت قوای روسی بر روی تصرف پایتخت اوکراین متمرکز باشند، سایر شهرهای مهم شمال و شمال شرق اوکراین نظیر خارکیف، سومی و چرنیگف نیز توسط قوای روس تصرف شوند.

تلاش های بی نتیجه برای ورود به داخل شهرهای نامبرده انرژی زیادی از قوای روسی گرفته و خسارات تجهیزاتی بسیار سنگینی را نیز متحمل شده و در نهایت ناچار به دور زدن این شهرها و حرکت به سوی شهر کی‌یف شدند.

در جبهه شمال کی‌یف نیز ارتش اوکراین با رها کردن مناطق مرزی با بلاروس اقدام به تجمع نیروی سنگین در اطراف کی‌یف کرده بود؛ ارتش روسیه پس از تصرف فرودگاه گوستومل توسط یگان های هوابرد، قوای زرهی خود به استعداد چندین لشکر و تیپ مستقل زرهی و مکانیزه با پشتیبانی توپخانه و نیروی هوایی را آغاز کرد.

لشکرهای زرهی روسی بدون مشکل خاصی ظرف مدت ۳ روز فاصله ای حدود ۹۰ کیلومتر تا حومه پایتخت اوکراین را پیشروی کردند اما در فاصله ۱۰ کیلومتری این شهر به سد مدافعین اوکراینی برخورد کردند؛ درگیری های سنگینی در شهرهایی نظیر بوچا، ایرپین، ماکاریف و ایوانکیف صورت گرفت، به تدریج قوای روسی که شهرهای خارکیف و سومی را دور زده بودند نیز به حومه شرقی کی‌یف رسیده بودند.

اما تلاش های مکرر ارتش روسیه برای شکستن خطوط دفاعی اوکراین و ورود به پایتخت بی نتیجه ماند و در نهایت پس از حدود ۴۰ روز تلاش، فرماندهی ارتش روسیه به دلیل خسارات و تلفات سنگین و بدون نتیجه که به ارتش این کشور وارد شده بود، فرمان عقب نشینی کامل از جبهه شمالی و انتقال نیروها به شرق اوکراین را صادر کرد.

آغاز کمپین شرقی ارتش روسیه

تا پایان ماه دوم نبرد، ارتش روسیه در جبهه جنوبی تقریبا به ۹۰ درصد اهداف خود رسیده و در جبهه شمالی با شکست کامل و تلخ مواجه شده بود.

از اواخر ماه دوم به تدریج موج جدید حملات در شرق اوکراین و دو استان لوهانسک و دونتسک شروع شد. به مانند ابتدای جنگ که اوکراینی ها بین پایتخت و شهرهای جنوبی، اولی را برای دفاع اولویت قرار داده بودند، در جبهه شرقی نیز اولویت بر روی دفاع از استان دونتسک و شهرهای مهمی نظیر اسلاویانسک و کراماتورسک گذاشته شد.

قوای روسی و شبه نظامیان جدایی طلب شرق اوکراین بدون درگیری خاصی حدود ۹۰ درصد از استان لوهانسک و شهرهای استاروبیلسک، سواتوف کرمینا و روبیژنه را تصرف کردند اما در شهر سورودونتسک با مدافعین اوکراینی روبرو شدند.

این مرحله از جنگ با ارسال گسترده تسلیحات سنگین از سوی غرب برای اوکراین همراه شد؛ کشورهای غربی به ویژه امریکا در محاسبات پیش از جنگ خود تصور نمی کردند ارتش اوکراین قادر به دفاع از پایتخت در برابر هجوم ارتش روسیه باشد به همین دلیل از ترس به غنیمت رفتن تجهیزات مدرن خود و دستیابی مسکو به تکنولوژی های به کار رفته در آنها به جز مقادیری تسلیحات سبک و متوسط نظیر موشک های شانه پرتاب ضد زره یا ضد هواگرد نظیر جاولین و استینگر، سلاح خاصی را در اختیار کی‌یف قرار ندادند.

اما از ماه دوم نبرد و پس از آسودگی خیال از عدم سقوط پایتخت اوکراین، حجم زیادی از تسلیحات سنگین نظیر تانک، نفربر، هویتزرهای پیشرفته غربی نظیر سزار و PZH-۲۰۰۰، سیستم های پدافندی و راکت اندازهای هدایت شونده هیمارس را برای ارتش اوکراین ارسال کردند.

ارسال و به کارگیری این تجهیزات موجب کندی پیشروی ارتش روسیه در جبهه شرقی و منطقه دونباس شد؛ ارتش روسیه حدود ۷۰ روز حیاتی را برای تصرف دو شهر سورودونتسک و لیسیچانسک و تسلط کامل بر استان لوهانسک از دست دادند تا قوای اوکراینی به مدد دریافت تجهیزات مدرن غربی خطوط دفاعی خود را در استان دونتسک تقویت کرده و مانع از ادامه پیشروی ارتش روسیه به سمت دو شهر اسلاویانسک و کراماتورسک شوند.

تقریبا می توان گفت ۱۵۰ روز نخست جنگ دوره عملیات تهاجمی و پیشروی ارتش روسیه بود و ۱۵۰ روز پس از آن که جنگ ۳۰۰ روزه را شکل می دهد دوران تلاش ارتش روسیه برای تثبیت مناطق تصرف شده و آغاز ضد حملات اوکراین.

عملیات های تهاجمی اوکراین در خارکیف و خرسون

در اوایل ماه اکتبر، ارتش اوکراین که پیش بینی می شد ابتدا به سراغ شهر خرسون برود، در عملیاتی غافلگیر کننده در شرق استان خارکیف، اقدام به بازپس گیری حدود ۹ هزار کیلومتر مربع از خاک از دست رفته خود کرد.

قوای روسی مشخصا هیچ گونه آمادگی برای حفظ خطوط دفاعی خود نداشته و ناچارا اقدام به عقب نشینی های پی در پی کردند؛ صدها دستگاه از تجهیزات نظامی با ارزش ارتش روسیه در شهرهایی نظیر ایزیوم، کوپیانسک و لیمان نابود شده یا به شکل سالم به دست ارتش اوکراین افتاد.

سقوط شهرهای خارکیف موجب اعتراضات شدید فرماندهان میدانی روسی از عدم پشتیبانی اطلاعاتی و لجستیکی کافی از قوای حاضر در این منطقه شد؛ روسها ناچارا اقدام به انتقال قوای دفاعی خود به حاشیه رودخانه کراسنا کردند تا دست کم مانع از سقوط دو شهر سواتوف و کرمینا در استان لوهانسک شوند.

کمی بعد در اوایل ماه نوامبر، یک موج سنگین از حملات ارتش اوکراین که حالا برتری کامل نیرو و تجهیزات نسبت به رقیب روسی خود داشتند موجب تصرف مناطق وسیعی از شمال شهر خرسون شد.

در چنین شرایطی امید زیادی به حفظ شهر برای ارتش روسیه وجود نداشت و در صورت ادامه حضور در این منطقه و دفاع از آن، تنها تلفات فراوان و خسارات بی مورد به این کشور وارد می شد؛ در نتیجه فرماندهی ارتش روسیه اقدام به تخلیه شهر خرسون و مناطق غربی رودخانه دنیپرو کرده و این شهر در ۱۱ نوامبر به کنترل کامل ارتش اوکراین درآمد.

سرمای زمستان و توقف موقت عملیات نظامی

با آغاز فصل سرما و بارش شدید باران، عمده خاک اوکراین که زمین های مسطح و بدون عوارض کوهستانی است تبدیل به زمین های گل آلود و باتلاقی شده و امکان پیشروی موثر را از دو طرف گرفته است. نبرد در زمستان چالش های مخصوص خود را دارد که تنها ارتش هایی با پشتیبانی صحیح و تجهیزات کافی قادر به اجرای عملیات های بزرگ در چنین شرایطی خواهند بود.

اکنون حدود ۱ ماه است که خبری از ضد حملات بزرگ ارتش اوکراین نیست و به نظر می رسد فرماندهان این کشور و رهبران غربی دوره سرمای زمستانی را فرصتی برای تجدید قوا و ارسال تجهیزات نظامی بیشتر برای کی‌یف می دانند تا با معتدل شدن مجدد هوا از ماه فوریه، یک بار دیگر تلاش این کشور برای بازپس گیری خاک از دست رفته آغاز شود.

اصلی ترین هدفی که ارتش اوکراین در سر دارد رسیدن به شهر ملیتوپل است؛ این موضوع در مصاحبه اخیر والری زالوژنی فرمانده کل ارتش اوکراین نیز بیان شد و وی معتقد است رسیدن به شهر میلتوپل که در فاصله حدود ۸۰ کیلومتری خطوط تهاجمی ارتش اوکراین در استان زاپوروژیا قرار دارد در واقع رسیدن به مرزهای شبه جزیره کریمه بوده و با تصرف این شهر قوای روسی در محور جنوبی ناچار به عقب نشینی کامل خواهند شد.

از سوی دیگر برخی منابع اوکراینی و غربی مدعی هستند ارتش روسیه نیز احتمالا با هدف جلوگیری از عملیات تهاجمی ارتش اوکراین قصد دارد تا از ماه فوریه یک بار دیگر با انتقال نیرو و تجهیزات به خاک بلاروس، اقدام به تهاجم جدید به سمت شهر کی‌یف کند؛ اقدامی که با توجه به خسارات سنگین عملیات قبل و قدرت چند برابری امروز ارتش اوکراین نسبت به اوایل جنگ می تواند با ریسک بسیار زیاد و احتمال موفقیت کمتر همراه باشد.