شبکه‌های اجتماعی چگونه از اطلاعات ما استفاده می‌کنند؟

معصومه نصیری، معاون آموزش و پژوهش باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران پژوهشگر سواد رسانه درباره سیل پیام‌های تبلیغاتی گفت: متاسفانه اطلاعات بسیاری مانند آدرس، شماره تماس و علایق ما در اختیار شرکت‌های تبلیغاتی قرار دارد و علت آن ردپای دیجیتال ما است. هر شبکه اجتماعی یا نرم‌افزاری فرمی در اختیار کاربر قرار می‌دهد و اطلاعاتی را از او کسب می‌کند. این فرآیند یک اقدام کسب‌وکار است که علایق کاربر را مورد بررسی قرار می‌دهد تا تنها در آن حوزه پیام‌های تبلیغاتی ارائه داده شود. 

*ردپای فعال و غیرفعال دیجیتال چیست؟

نصیری درباره رد پای دیجیتال اظهار داشت:‌ ما دو نمونه ردپای دیجیتال داریم که به صورت فعال و غیرفعال هستند؛ ردپای فعال به اقدامات ما در صفحات مجازی برمی‌گردند که از پسند‌ کردن پست‌ها تا نظر دادن در زیر آن‌ها را شامل می‌شود. ردپای غیرفعال نیز رفتن به سایت‌های متفاوت است؛ شرکت‌های بررسی کننده داده‌ها میزان حضور ما در یک وبسایت را مورد بررسی قرار می‌دهند و بر اساس آن محتوای پیشنهادی خود را انتخاب می‌کند. 

وی افزود: مدل رفتاری ما در صفحات مجازی دنبال می‌شوند و ما باید بیاموزیم که چگونه ردپایی از خود بر جای نگذاریم. ما باید بدانیم خدمات نرم‌افزارهای مختلف که به صورت رایگان در اختیار ما قرار می‌گیرند در واقع رایگان نیستند چرا که نگاه آن‌ها به کاربران مانند یک کالا است که با استفاده از آن می‌توانند اطلاعات را در اختیار شرکت‌های دیگر بگذارند و کسب درآمد کنند. 

*مهندسی افکار به کمک داده‌های کاربران

او در ادامه گفت: تجارت اطلاعات و داده‌های مخاطبان بسیار رایج است و توسط شرکت‌های دارنده فضای مجازی صورت می‌گیرد. همچنین بخش دیگری از نظارت بر فعالیت‌های کاربران به مهندسی کردن ذهن آن‌ها برمی‌گردد که با استخراج داده‌های کافی، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند اطلاعاتی که می‌خواهند را در بین داده‌های مورد پسند کاربر قرار دهند و بر تفکر او تاثیرگذار باشند. 

نصیری درباره جریمه شرکت متا گفت: شرکت متا، مالک نرم‌افزارهایی مانند اینستاگرام، فیسبوک و واتساپ به تازگی توسط کمیسیون حفاظت از داده‌های ایرلند ۳۹۰ میلیون یورو جریمه شده است. این جریمه به دنبال جمع‌آوری غیرقانونی اطلاعات شخصی کاربران و فروش آن‌ها به شرکت‌های تبلیغاتی صورت گرفته است. شرکت متا در سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۱۸ میلیارد دلار از این فرآیند درآمد کسب کرده و حدود ۲ میلیارد دلار از آن را برای فعالیت در این حوزه برای سال‌ بعد کنار گذاشته است. 

*داده‌های کاربران مانند یک گنج است

وی درباره امنیت سایبری اظهار داشت: اتحادیه اروپا بر روی امنیت اطلاعات کاربران خود به شدت نظارت دارد و به دنبال آن شبکه ملی اطلاعات خود را دارند. داده‌های کاربران امروزه مانند یک گنج است که با دسترسی به آن شرکت‌ها می‌توانند اقدامات متفاوتی را شکل دهند. 

او درباره اهمیت آگاهی از ردپای دیجیتال گفت: ما باید به صورت آگاهانه در شبکه‌های اجتماعی فعالیت داشته باشیم تا ردپای دیجیتال خود را مدیریت کنیم؛ بخشی از ردپای دیجیتال برای مهندسی افکار است اما بخش دیگر آن می‌تواند موضوع آبرویی داشته باشد که با استفاده از آن نقاط ضعف یک انسان مشخص می‌شود. در کنار این مسائل کاربران باید از متصل شدن به اینترنت‌های عمومی در مراکز مختلف خودداری کنند، از لینک‌های معتبر در فضای مجازی استفاده کنند و اشتراک‌گذاری کمتری از داده‌ها در فضای مجازی داشته باشند.