ترویج بی‌حجابی در ایران پروژه‌ای با قدمت بیش از صد سال

اولین مراکز فمینیستی در ایران تحت نظر میسیونرها خارجی تأسیس شد. تلاش این مراکز برای تربیت اولین نسل از نوجوانان مسلمان بود تا در دهه های آینده تبدیل به لیدر های بومی ایرانی شوند.

در ادامه گفت‌وگوی با پژوهشگر میسیولوژی را می‌خوانید:

در مورد منابع تاریخی تغییر فرهنگی توسط میسیونرهای زن توضیحاتی بدهید؟

در مورد تاریخ فعالیت میسیونرهای زن، منابع قدیمی و جدید وجود دارد. منابع جدید همراه با بیان تاریخی به تحلیل فرهنگی این اقدامات هم پرداخته می شود. مقاله "پیشرو در تغییر: زنان میسیونر پرسپیتری در ایران، ۱۹۴۹-۱۸۸۳" از مایکل پی زیرینسکی و مقاله " از تبشیر تا مدرن سازی ایرانیان: میسیون پرسپیتری های آمریکایی و شاگردان ایرانی آن" از یاسمین رستم کلایی است. جالب است در مقاله زیرینسکی به این نکته می پردازد در زمان کنونی تلاش برای تغییر فرهنگی در یک منطقه توسط میسیونرها یک اقدام غیر اخلاقی و نژاد پرستی شناخته می شود ولی میسیونرها به این تغییرات فرهنگی برای سلطه استعمارگران افتخار می کنند.!!!

 در مورد شیوه های تغییر فرهنگی در مناطق مختلف توضیحاتی بدهید؟

میسیونرها به عنوان پیش قراولان استعمار به تحلیل فرهنگی جوامع مختلف میپرداختند این اطلاعات را برای شناسایی نقاط ضعف و قوت فرهنگی مناطق مختلف استفاده می شد. دکتر هدر شارکی از جامعه شناسان ضد استعمار است که نقد های عملی به اقدامات میسیونرها داشت. هدر شارکی در کتاب "تغییرات فرهنگی پیامدهای غیرمنتظره برخوردهایمیسیونرها مبلغان مسیحی در خاورمیانه، آفریقا و جنوب آسیا" با استدلال به نظریه عواقب ناخواسته به نتیجه می رسد دخل و تصرف هدفمند در فرهنگ مناطق مختلف برای اهداف استعماری خطرناک است چرا که تغییر هدفمند فرهنگ قابل کنترل نیست و آینده آن مشخص نیست.

نقطه شروع بی حجابی در ایران از کجا آغاز شد و توسط کدام گروها تقویت شد؟

برخی نظر دارند ماجرای بی حجابی از قانون کشف حجاب رضا خان آغاز شد ولی باید گفت قانون کشف حجاب نقطه ظهور بود ولی اولین گام توسط میسیونرها با تاسیس مراکزآاموزشی بسیاری در قالب مدارس و مراکز آموزش کار و فرهنگی برای تربیت اولین نسل مسلمان آغاز شد. اولین مجله فمینیستی هم در کالج میسیونر زنان با نام "عالم نسوان" در سال ۱۳۰۰ شمسی منتشر شد.

میسیونرهای مسیحی با گروه های دیگر در ترویج بی حجابی فعال بودند ولی نقش میسیونرها به خاطر داشتن اتاق فکر و استراتژی های بلند مدت مهم تر است. در زمان قاجار خانواده های ایرانی علاقهای به رفتن دخترانشان به مراکز میسیونری زن نداشتند. اتاق فکر میسیونرها با تحقیقات بسیاری رمز گشای از فرهنگ ایرانی شد و به این نتیجه رسیدند در گام اول زنان جوان میسیونر در مدارس پسرانه دبیرستانی تدریس کنند تا پسران جوان ایرانی که در دبیرستان و کالج فارغ التحصیل می شدند، در آینده به دنبال دختران برای ازدواج باشند تا تشابه ظاهری به زنان میسیونر خارجی داشته باشند. غالب پسران این مراکز آموزشی از تجار و شاهزادگان بودند. این امر باعث شد خانواده دختران ایرانی برای زندگی آینده دختران خود آنها به مراکز میسیونری زن بفرستند چرا که بعدا خواستگارانی از تجار و شاهزادگان داشتند. با این طرفند ارزش زن ایرانی تغییر کرد و زنان بی حجاب به عنوان زنان فرهیخته شناخته می شدند چون خواستگارانی از از تجار و شاهزادگان فارغ التحصیل از مراکز میسیونری داشتند.

چرا ترویج بی حجابی در ایران یک پروژه با قدمت بیش از صد سال است؟

وقتی رضاخان می خواست قانون کشف حجاب در ایران اجرا کند به او گفتند برا ی اینکه در ایران بی حجابی راحتتر اجرا شود. از بهاییان درخواست کن یک سال قبل از قانون کشف حجاب، دختران دبستانی قبل سن تکلیف خود را بی حجاب از خانه به مدارس بهایی بروند. بعد از بهاییان دختران دبستان میسیونری قبل سن تکلیف از خانه به مدارس مسیحی می رفتند. دلیل بیان این نکته این است بی حجابی خیلی آرام در تربیت یک نسل آغاز شد و گسترش یافت.

در سخن آخر باید گفت، بی حجابی بعد از صد سال تبدیل به یک فرهنگ در بین برخی از مسلمانان ایرانی شده است. تنها راه ترویج حجاب تشکیل اتاق فکری از متخصصان تاریخ دان، انسان شناس، جامعه شناس و متخصصین روانشناسی اجتماعی است. چون پروژه های ترویج بی حجابی بر تربیت نسل نوجوان تاکید دارد ما هم در مواجهه صحیح باید بیشتر بر تربیت نسل نوجوان که آینده سازان فردا هستند دقت کنیم.