ترمز اسراف برق بخش خانگی کشیده شد

پیش از ورود به بررسی آماری، یکی از معضلات بزرگ کشور طی سالیان گذشته که با برخی از سیاست‌گذاری‌های غلط دولت‌ها تشدید هم شده است، مسئله اسراف در مصرف است که به دفعات در اسناد بالادستی نظیر سند اصلاح الگوی مصرف مورد توجه قرار گرفته و جلوگیری از آن را به عنوان یکی از ارکان اساسی حرکت نظام حکمرانی بر شمرده است.

* مصرف بالا، ریشه خاموش بحران‌های کشور

برای مثال در حوزه روغن خوراکی، با وجود اینکه 90 درصد نیاز کشور از خارج تامین شده و وابستگی شدیدی به واردات دارد اما سرانه مصرف روغن خوراکی در کشور ما برای هر نفر 2 برابر میانگین جهانی است. موضوعی که علاوه بر فشار به منابع ارزی زمینه تهدید سلامتی و نیاز به افزایش بودجه بخش سلامت در سالیان بعد را به همراه داشته و از دو مسیر زمینه فشار به بیت‌المال و مردم را فراهم می‌کند.

مسئله اسراف در مصرف تنها به بخش غذایی مرتبط نیست و در بخش انرژی نیز یکی از چالش‌های اساسی در این حوزه مصرف بدون اندازه حامل‌های انرژی نظیر، برق، بنزین، گاز طبیعی و سایر حامل‌ها است. تا جاییکه بخش قابل توجهی از اخبار رسانه‌های کشور از جمله رسانه ملی در طول سال به درخواست مسئولان از مردم به منظور کاهش مصرف اختصاص پیدا می‌کند.

با توجه به مقدمه ذکر شده به بررسی آمار سرانه مصرف برق می‌تواند جزئیاتی از اتفاقات این حوزه را ترسیم کند. 

* رشد سرکش مصرف برق از سال 1397 تا سال 1400

بر اساس آمار و اطلاعات شرکت توانیر، سرانه مصرف برق خانگی به عنوان شاخصی که مصرف برق هر ایرانی در خانه را به صورت ماهانه رصد کرده و میانگین آن را محاسبه می‌کند، در سال 1397 معادل 247 کیلووات ساعت در ماه بوده است.

شاخص سرانه مصرف برق در بخش خانگی در سال 1398 با افزایش 1.6 درصدی به 251 کیلووات ساعت در ماه رسید و با همین دست فرمان در سال 1399، 1.6 درصد دیگر افزایش یافت و 255 کیلووات ساعت در ماه شد.

این در حالیست که در سال 1400، جهشی در مصرف برق مردم در بخش خانگی ایجاد شد و سرانه مصرف این بخش 4.3 درصد نسبت به سال 1399 معادل 2.7 برابر افزایش 2 سال گذشته افزایش یافت. تا بدین ترتیب از سال 1397 تا سال 1400 سرانه مصرف برق هر ایرانی با رشد 7.7 درصدی همراه شود.

رشد در این شاخص با اهمیت بیانگر ان است که هر ایرانی در بخش خانگی طی 3 سال از سال 1397 نزدیک به 8 درصد افزایش داشته و انرژی بیشتری استفاده کرده است.

* فشار به اقتصاد از ناحیه اسراف و مصرف بالا

در این راستا، حمید بهزادی، کارشناس اقتصادی با اشاره به تشریح این پدیده در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، گفت: مصارف یک فرد در خانه مشخص است و طول سال می‌تواند شامل وسایل سرمایشی، گرمایشی، پخت و پز و استفاده از تجهیزات الکترونیکی باشد. 

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: رشد 7.7 درصدی این شاخص به معنای آن است که مصرف وسایل برقی در یک واحد مسکونی اضافه شده که می‌تواند ناشی از تغییر رفتار یا فرسودگی وسایل باشد.

حمید بهزادی تاکید کرد: این سرانه 1.5 برابر الگوی مصرف کشور و یکی از مصادق اسراف است است و افزایش آن می‌تواند فشار قابل توجهی به اقتصاد کشور وارد کند زیرا برق یک کالای یارانه‌ای در کشور است.

*مصرف برق بخش خانگی در سراشیبی کاهش

مطابق آمار توانیر، با وجود اینکه تا سال 1400، سرانه مصرف برق بخش خانگی به طور مستمر افزایش بوده و شیب این افزایش در سال 1400 نسبت به سال 1399 افزایش چشمگیر داشت اما این روند در سال 1401 نه تنها متوقف شد، بلکه شاهد کاهش سرانه مصرف برق در بخش خانگی بودیم.

با توجه به امار سرانه مصرف برق بخش خانگی در سال 1401 بار دیگر با یک عقبگرد 3 درصدی نسبت به سال قبل به 258 کیلووات ساعت در ماه رسیده است.

کاهش 3 درصدی سرانه مصرف برق بخش خانگی در سال 1401 نسبت به سال قبل یک آمار قابل توجه در کشور به حساب می‌آید و اگر فرض کنیم، ایرانی جمعیت 85 میلیون نفری را در خود جای داده است، در یک سال زمینه صرفه جویی معادل 680 میلیون کیلووات ساعت برق مهیا شده است. این میزان برق با توجه به نرخ متوسط برق در کشورهای منطقه در سال گذشته 54.4 میلیون دلار ارزش دارد.

* واکاوی دلایل کاهش مصرف برق مردم در سال 1401

به گزارش فارس، کشیده شدن ترمز مصرف بخش خانگی در سال 1401 عوامل متعددی از جمله تغییر سازوکار تعرفه و همچنین فرهنگ‌سازی میان مردم دارد.

در این راستا، همایون حائری، معاونت برق و انرژی وزارت نیرو در گفت‌وگو با خبرنگار فارس پیرامون دلایل این رکورد قابل توجه در این حوزه بیان کرد: تداوم رشد سرانه مصرف برق در بخش خانگی می‌توانست یک زنگ خطر بزرگ برای بخش برق باشد، در این راستا با توجه به طرح این مسئله اقدامات ما بر فعالیت‌هایی نظیر اقدامات تعرفه‌ای و ایجاد یک سازوکار تشویقی متمرکز شد.

معاون وزیر نیرو با اشاره به اقدامات تعرفه‌ای گفت: با توجه به لزوم برقراری عدالت در پرداخت یارانه انرژی، مدیریت مصرف با ابلاغ بخشنامه‌ای در بهمن سال 1400 در دستور کار قرار گرفت و اثر این بخشنامه مبنی بر تشویق مشترکان کم مصرف و مدیریت مشترکان پرمصرف بر مصرف برق در سال 1401 مشهود بود.

حائری گفت: از سوی دیگر طراحی سازوکار 5=1 مبنی بر پرداخت 5 برابر هزینه تمام شده فروش برق به ازای صرفه‌جویی هر کیلووات ساعت نیز اثر قابل توجهی بر کاهش مصرف در بخش خانگی داشت.

علاوه بر اقدامات تعرفه‌ای، فرهنگ‌سازی نیز اثر قابل توجهی در کاهش مصرف بخش خانگی در سال 1401 داشت. در این راستا، علی‌اکبر کاظمی، مدیرکل روابط عمومی وزارت نیرو در بیان اقدامات به خبرنگار فارس گفت: مدیریت مصرف یکی از مهمترین محورهای مد نظر وزارت نیرو از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم بوده است و اقداماتی با همکاری رسانه‌های کشور طراحی و اجرا شد که به کاهش مصرف در بخش خانگی برای اولین بار تا سال 1401 ختم شد.

 مدیرکل روابط عمومی وزارت نیرو تاکید کرد: اتکا به مردم همیشه یک برگ برنده برای هر نهادی است و ثبت رکورد کاهش سرانه مصرف برق در بخش خانگی شاهدی است که اهمیت استفاده از سازوکار ترویجی را به وضوح مشخص می‌کند.

کاظمی تاکید کرد: سازوکار ترویجی به کار رفته در حوزه برق در سال 1401 الگوی مناسبی پیش روی ماست تا بتوانیم مسائلی به بزرگی بحران‌های انرژی را به سمت حل شدن پیش ببریم.

ثبت رکورد کاهش مصرف برق در بخش خانگی مسئله بسیار حائز اهمیت است، اما این سرانه همچنان با متوسط الگوهای تعیین شده فاصله معناداری دارد و تداوم اقدامات انجام شده می‌تواند زمینه جلوگیری از اسراف انرژی به عنوان رکن اساسی اسناد بالادستی را فراهم کند.