نظارت بر شبکه نمایش خانگی چطور خواهد بود

شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل جلسه داد و طی مصوبه‌ای مهم ضمن تایید حق انحصاری صدا و سیما برای پخش زنده در فضای مجازی و حقیقی، جایگاه نظارتی صدا و سیما بر رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر کاربر و ناشر محور را تثبیت کرد. پیمان جبلی رییس سازمان صدا و سیما در این باره گفت: «ساترا به نمایندگی از صداوسیما مسئول تنظیم‌گری در حوزه صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی است؛ مشخصا در حوزه رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر کاربرمحور و ناشرمحور به ویژه نمایش‌خانگی مسئولیت تنظیم‌گری و صدور مجوز تولید و انتشار به عهده صداوسیماست».

در همین رابطه با محمود حاجیلوئی دبیر ستاد فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی در رابطه با جزئیات مصوبه نظارت بر شبکه‌های صوت و تصویر فراگیر گفت‌وگو یی داشته‌ایم که می‌تواند به روشنگری درباب تنظیم‌گری ساترا بر نمایش خانگی ختم شود.

جزئیات مصوبه

حاجیلوئی در رابطه با جزئیات این مصوبه گفت: «مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در رابطه با شبکه صوت و تصویر فراگیر دارای دو بخش است یک بخش در رابطه با تقسیم کار در مورد تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر و نظارت بر شبکه نمایش خانگی است که این مورد را بین صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقسیم کرده است؛ این اتفاق با لحاظ ماموریت ذاتی در سازمان صدا و سیما و قوانینی که در کشور وجود دارد شکل گرفته و کارشناسان دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با دقت و رفت و برگشت بین این دو نهاد این مصوبه را آماده کرده‌اند.»

وی افزود: «بخش دوم این مصوبه در رابطه با سیاست‌های فرهنگی حوزه شبکه نمایش خانگی است که این بخش توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما تدوین شده است،‌ این سیاست‌ها بعد از تایید ذینفعان دیگری که وجود دارد در قالب یک کمیته متشکل از کارشناسان، نمایندگان سازمان صدا و سیما، وزارت شاد و شورای انقلاب فرهنگی و ذینفعان دیگر به بررسی این سیاست‌ها می‌پردازند و در صورت تایید کمیته این مصوبات در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح و در صورت تایید ابلاغ می‌شود.

اختیارات باید در عمل بررسی شود

سخنان بسیاری در رابطه با تقسیم بندی اختیارات در این مصوبه مطرح شده است،‌ ابتدا علام شد که نظارت بر شبکه نمایش خانگی با صدا و سیما است و بعد از آن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت و گویی با بیان اینکه بخش اعظم اختیارات حوزه صوت و تصویر فراگیر به عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است اعلام کرد: « آنچه که در افکار عمومی و برخی ازرسانه‌ها در این باره منتشر شده، درست نیست و بنا داریم در حوزه حکمرانی فرهنگی به صورت واحد کار تنظیم‌گری را انجام دهیم.»

اظهارات دیگری هم بعد از آن این اختیارات را تفسیر می‌کرد، اما در نهایت مشخص شد در این حوزه نظارت بر شبکه نمایش خانگی و پخش آنلاین به عهده سازمان صدا و سیما است و بخش‌هایی مثل تئاتر و موسیقی به ارشاد سپرده شده است.

محمود حاجیلوئی دبیر ستاد فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی

حاجیلوئی در رابطه با این تقسیم بندی اظهار کرد: «تقسیم بندی این مصوبه هم در متن آن روشن و واضح است، نکاتی در رابطه با اجرای آن مطرح شده که باید برای بررسی آن تا زمان ابلاغ توسط رئیس جمهور و ورود این مصوبه به عرصه اجرا صبر کرد، مواردی هم که در رابطه با آنها در این مصوبه کلی‌گویی شده است مسیر لازم آن برای توافق در جزئیات و آیین نامه‌های خرد‌تر هم مشخص شده است».

نظارتی که غیرقابل انکار است

لزوم نظارت بر شبکه نمایش خانگی هم از موادری است که غیر قابل انکار است؛ سعید مشهدی رئیس اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری فارس عنوان کرد: «اگر بخواهیم فضای کلی به وجود آمده بعد از اعلام مصوبه را ترسیم کنیم باید بگوییم که همه معتقدند رگولاتوری و تنظیم‌گری باید وجود داشته باشد؛ فکر نمی‌کنم کسی که از اساس با تنظیم‌گری در شبکه نمایش خانگی مخالف باشد.»

دبیر ستاد فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی هم در این باره اظهار کرد: «به هر حال نظارت بر شبکه نمایش خانگی از موارد مهم در حوزه فرهنگ است، در همه کشورهای دنیا این نظارت وجود دارد، در برخی از موارد با تشکیل یک رده بندی سنی و زیرساخت‌های درست آن این نظارت‌ها اعمال می‌شود».

اهمیت وجود شبکه نمایش خانگی

آرش خوشخو کارشناس سینما در رابطه با اهمیت شبکه نمایش خانگی در ایران گفته است: «وی‌او‌دی‌ها همانند تاثیری که  تلویزیون های کابلی در آمریکا در جذب و گرایش مخاطبان به سریال دیدن داشتند در ایران نیز تا حد زیادی موفق بودند و توانستند بخش زیادی از  مخاطبان سریال‌های ماهواره‌ای را نیز جذب کنند. با افزایش تولیدات سریالهای نمایش خانگی شاهد کاهش نسبی تماشای سریال های ترکی بودیم و از سوی دیگر خانواده هایی که بیشتر مواظب سلامت فرزندان خود بودند با خیال راحت تری شبکه نمایش خانگی را انتخاب می‌کنند. به تازگی متوجه شدم که یکی از این پلتفرم ها سریال های ترکی را نیز با دوبله فارسی و سانسور برای خانواده های علاقه مند پخش می کند».

در همین رابطه هم حاجیلوئی در رابطه با اهمیت موضوع برای شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «مسئله اوقات فراغت و سرگرمی مردم برای ما بسیار مهم است، فراغت یکی از حوزه‌هایی است اگر محتوای تولید شده برای آن به درستی شکل گرفته باشد باعث ایجاد فضای آرامش و تاثیر پذیری فرزندان از خانواده و شکل‌گیری درست شخصیت آنها می‌شود؛ از طرفی هم سریال‌های شبکه نمایش خانگی سهم قابل توجهی از سبد فرهنگی مورد استفاده توسط مردم را شکل داده‌اند».

وی ادامه داد: «ما هم می‌خواهیم این سبد فرهنگی که اوقات فراغت فراغت مردم را شکل داده است پربار و جذاب باشد لذا از این تولیدات شبکه نمایش خانگی و پربار شدن و ارتقای محتوای آنها حمایت می‌کنیم؛ به همان اندازه هم نگرانی والدین در مورد دسترسی فرزندانشان به محتوایی که می‌تواند برای آنها آسیب زننده باشد را هم درک می‌کنیم و از طرفی هم می‌خواهیم خانواده‌ها در آرامش این محتوا را استفاده کنند و بتوانند آنها را به صورت خانوادگی تماشا کنند؛ برای رفع این نگرانی و برپا کردن فضای آرام باید این نظارت وجود داشته باشد».

درخواست‌های مردمی برای نظارت درست بر شبکه نمایش خانگی

از ابتدای سال جاری بیش از 16 هزار نفر از کاربران سامانه تعاملی «فارس من» برای نظارت بر محتوای سریال‌های شبکه نمایش خانگی و توقف نمایش تابوشکنی‌ها و ناهنجاری‌ها در «وی او دی»ها پویش‌های مختلفی را به ثبت رسانده‌اند که پیش از این در مطلب «فارس من| مطالبه 16 هزار نفری برای نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی» به آن پرداخته‌ایم.

آخرین این درخواست‌ها در این سامانه «حمایت از مصوبه واگذاری شبکه نمایش خانگی به صداوسیما» است که خود نشان دهنده درخواست مردمی برای این مهم است.

دبیر ستاد فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی هم در رابطه با همین موضوع اظهار کرد: «ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی هم حسب درخواست‌های نهادهای عالی و درخواست‌های بسیار مردمی و مبنی بر حوزه‌های ماموریتی این شورا، در شورا مطرح شد، این تقسیم بندی می‌تواند مسئولیت‌های هر کدام از دو نهاد سازمان صدا و سیما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مشخص کند که این خود یک گام بلند برای مسئولیت پذیری این نهادها است؛ از طرفی هم با توجه به مشخص شدن مسئولیت هر کدام، حوزه پاسخگویی آنها نیز مشخص شده است و این امکان مطالبه‌گری را تقویت می‌کند».

طباطبایی‌نژاد که در عرصه سینما دارای سابقه مدیریتی است در گفت‌وگوی خود بیان کرده است: «سریال‌های خانگی نشان داده‌اند که در 10 سال اخیر توانسته‌اند درهای شبکه‌های ماهواره‌ای خانواده‌ستیز را تخته و مخاطب را جذب خود کنند، توانسته‌اند مخاطب ماهواره را پای سریال‌های جمهوری اسلامی بنشانند، با این حال ممکن است در این سریال‌ها مثلث و مربع عشقی هم بوده باشد...

حاجیلوئی هم در رابطه با اهمیت نمایش خانگی گفت: « واقعیت این است که ما در یک فضای رقابتی بزرگ در سطح جهانی هستیم، در هر لحظه در کشورهای دنیا تولیدات تصویری و محتوا‌های بسیاری را تولید می‌کنند و با توجه به فناوری‌های نو این محتوا در دسترس مردم ایران نیز قرار می‌گیرد و اگر سبد ما از محتواهای ایرانی تهی باشد مخاطب ایرانی در معرض امواج سهمگین محتواهای خارجی قرار خواهد گرفت؛ پس در نتیجه تمامی نهادهای فرهنگی علاقمند به تولید و وجود محتواهای ایرانی برای عرضه به مردم هستند؛ حتماً این طور است که محتوای تولید شده در داخل ایران می‌توانند به موضوعات فرهنگی کمک کند اما به این شرط که بتوانیم یک ریل گذاری درست برای تولیدات بومی داشته باشیم و با یک سیاست راهبردی چهارچوب‌های فرهنگ ایرانی اسلامی را برای آنها مد نظر قرار دهیم.»

وی ادامه داد: «با توجه به این اصل معتقدیم شبکه نمایش خانگی و تولیدات آن باید تقویت شود و واقعیت این است که شورای عالی انقلاب فرهنگی در رابطه با شبکه صوت و تصویر فراگیر به دنبال یک حکمرانی فرهنگی است و این شروع کار است».

وی در ادامه و در رابطه با ویژگی‌های مثبت این مصوبه اذعان داشت: «در بند ۶ این مصوبه بحث سیاست‌های فراگیر و اصل مشارکت همه ذینفعان مطرح شده است، تلاش داریم تا همه ذینفعان اعم از دستگاه‌های بخش خصوصی، تولید کننده‌های محتوا و سکوهای انتشار را در نظر بگیریم؛ در فرایند تدوین این سیاست‌ها در قالب نشست‌های همفکری یا به شکل‌های مختلف نظرات همه ذینفعان مدنظر قرار خواهد گرفت».

نگاه به بعد اقتصادی شبکه نمایش خانگی

محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش از این در رابطه با اقتصاد شبکه نمایش خانگی عنوان کرد: «شبکه نمایش خانگی به عنوان یک ظرفیت و فرصت به شمار می‌رود همچنین شبکه نمایش خانگی در تقویت بخش مهمی از اقتصاد فرهنگ و هنر نقش آفرینی می‌کند و به همین خاطر باید حمایت شود».

در همین رابطه محمود حاجیلوئی بیان کرد: «یک اصل مهم دیگر توجه به اقتصاد فرهنگ است ما ضمن تاکید بر اصل و مبنای فرهنگ ایرانی اسلامی و این نکته که در هیچ شرایطی از این اصل کوتاه نمی‌آییم،‌ معتقدیم که باید در مسائل به فرهنگی به اقتصاد آن نیز توجه شود، در بحث شبکه نمایش خانگی به موضوع اقتصاد مردمی آن و میزان هزینه‌هایی که برای تهیه اشتراک می‌شود نیز توجه شده تا خانواده‌ها به راحتی به این محتوا دسترسی داشته باشند.»

وی ادامه داد: «بخش مهم دیگر در این موضوع اقتصاد سکوهای انتشار و تولید کننده‌های محتوا است، در این مصوبه به اقتصاد این گروه و همچنین سود معقولی که باید داشته باشند نیز توجه شده است».

جمع بندی

شبکه نمایش خانگی و حوزه صوت و تصویر فراگیر بعد از ورود به ایران به دلیل نو بودن دچار شلختگی‌ها و ولنگاری‌هایی شده است، اتفاقی که در این فضا رخ داده تنها با قانون‌مند شدن آن به سامان خواهد رسید.

مصطفی قاسمیان نیز با تاکید بر لزوم نظارت بر پلتفرم‌های نمایش خانگی نوشت: «تردیدی نیست که در مساله نظارت بر ویدئوهای اینترنتی (اعم از فراگیر و غیرفراگیر) که مورد مهم و پرسروصدای آن، سریال‌های شبکه نمایش‌خانگی به‌شمار می‌رود، وجود نهاد تنظیم‌گر و نقش‌آفرینی آن با نظارت دقیق بر پلتفرم‌ها، امری لازم است. سال‌ها تجربه در عرصه‌های گوناگون در تمام دنیا ثابت کرده که می‌توان به «بازار» آزادی‌عمل قابل توجهی داد، اما نمی‌توان بازار و سرمایه‌دار را با مخاطب (در اینجا کاربر) تنها گذاشت. در آزادترین اقتصادهای دنیا نیز نهاد تنظیم‌گر وجود دارد و همه را به تمکین از قانون وادار می‌کند».

تا امروز برخی از فعالان فضای صوت و تصویر فراگیر با استفاده فضایی که کمتر به قانون پایبند بود تاخته‌اند و امروز شاید در مقابل یک فضای قانون‌مدار قرار گرفته‌اند. ناگفته پیداست که قانون‌مداری همیشه نتیجه‌ای بهتر از بی‌قانونی خواهد داشت،‌ شاید شما هم این جمله را شنیده باشید که وقتی استبداد آغاز می‌شود که قانون پایان یابد.