چرا مسیحیان از مباهله با پیامبر وحشت کردند؟

روز جشن است امروز. روزی که وجود مقدس آن پنج نفر؛ با نگاهشان، ظاهرشان و شکل راه رفتنشان اتفاقی را در دل‌ها رقم زد که یک تاریخ حرف و بحث و استدلال، نتوانست رقم بزند. امروز معنای دقیق کلمه «شهود» برای انسان‌ها محقق شده. عقل‌ها عاجز شده‌اند و قلب‌ها به حقیقت گواهی داده‌اند. امروز بود که پنج نفر در برابر یک قوم ایستاده‌اند و ایستادنشان نوری برای همیشه تاریخ روشن کرده است؛ امروز همان روز مهم است؛ روز مباهله. روز خانواده. شاید به گوش نسل امروز، «مباهله» زیاد آشنا نباشد. روزی که رسول خدا (ص) امام علی (ع)، فاطمه (س) و حسنین (علیهما السلام) را برای اثبات حقانیت دین با خود همراه کرد. 
و این مباهله بود که عزم راسخ و حقانیت  پیامبر و وحشت نصرانی‌ها را زبانزد خاص و عام کرد. درست امروز بود که مسیحیان با دیدن حضرت محمد (ص) و همراهی عزیزترین افراد با ایشان دچار وحشت شده و با اذعان به این که اگر این جمع، نفرین‌شان کنند، همه آنان نابود خواهند شد. عقب نشینی کردند و به دادن جزیه راضی شدند و پس از امضای صلح نامه به دیار خود بازگشتند. 

برای این روز مبارک آیه‌ای هم در سوره آل عمران آمده است که می‌فرماید: «به آنان که پس از علم و یقینی که بر تو نازل گشت باز با تو جدال می‌کنند بگو: فرزندان و زنان و جان‌های خویش را حاضر ساخته و به مباهله نشسته و آن گروه را که دروغ می‌گوید مورد لعنت خداوند قرار دهیم.» 

مباهله؛ روزی که حقانیت اسلام ثابت شد

* کم لطفی به مباهله و حکایتی که خیلی درس‌ها برایمان دارد

«مباهله» و «غدیر» دو واقعه مهم تاریخ اسلام است که هر دو در ماه ذی الحجه رخ داده اند، اما متأسفانه آنطور که باید به مباهله پرداخته نشده است. به همین خاطر شاید زیاد به گوش نسل امروز آشنا نباشد. «مباهله» معمولاً به «مُلاعنه» معنا شده است. در مفردات راغب هم به معنای بُهل؛ یعنی چیزی که تحت مراعات و سرپرستی کسی نباشد؛ بر این اساس مباهله یعنی نفرین طرفین برای خارج شدن طرف مقابل از سرپرستی خداوند. برای پی بردن به ماجرا و اهمیت این روز بزرگ و مبارک با «لیلا زارع پور» دکترای کلام اسلامی و کارشناس مطالعات زنان به گفت‌وگو نشستیم. 

این کارشناس مذهبی می‌گوید: « با مباهله یک تغییر جدیدی در عالم محقق شد، یعنی بعد از مباهله جریانات متفاوت شده است، چرا که جریان مباهله سال ۹-۱۰ هجری و بعد فتح مکه اتفاق افتاده، سال ۹ هجری، معروف به عامُ الْوُفود است، یعنی بعد از فتح مکه، گروه‌های زیادی از قبیله‌های مختلف و کشورهای مختلف به شهر مدینه نزد پیامبر (ص) می‌آمدند تا ببینند این پیامبری که اسمش عالم گیر شده و مردم را به دین جدید فرا می‌خواند و دل‌ها رو به سمت خود جذب کرده، کیست، لذا خیلی از این گروه‌ها اسلام آوردند و اعلام کردند که پیرو آن حضرت‌هستند. 

پیامبر هم با لطف و محبت، ایشان را می‌پذیرفتند، در واقع پیامبر خدا (ص) با ارسال نامه به سران کشورها و مناطق مختلف، سعی داشتند دین اسلام را گسترش دهد. یکی از نامه‌هایی که رسول مکرم اسلام به مناطق مختلف و سران کشورها نوشت، نامه‌ای است که در سال دهم هجری برای نصارای نجران که از کشور یمن بودند، ارسال کردند. مسیحیان نجران پس از این که نامه را دیدند به مشورت پرداخته و تصمیم گرفتند؛ هیئتی از بزرگانشان را به مدینه اعزام کنند تا با پیامبر (ص) مذاکره کنند. هیات نصاری نجران۶۰ نفر بودند که برای دیدار پیامبر و مذاکره با ایشان وارد مدینه شدند. از بین آن‌ها، ۳ نفر بودند که رئیس و بزرگ این گروه بودند. و این سه نفر مورد احترام مسیحیان آن زمان بودند. 

مسیحیان وارد مسجد شدند و به سوی مشرق که قبله خودشان بود نماز گزاردند. و ناقوس خودشان را به صدا در آوردند. پیامبر (ص) به مسلمانان فرمود: «آزادشان بگذارید. سپس آن‌ها با لباس‌های فاخر نزد پیامبر آمدند. پیامبر آنان را نپذیرفت. روز بعد در جامه رهبانان آمدند. رسول خدا (ص) ایشان را به اسلام دعوت کرد، اما آن‌ها ضمن اعتراف به تطبیق خصوصیات آن حضرت با ویژگی‌های مذکور در انجیل، انکار الوهیت عیسی را بهانه اسلام نیاوردن خود کردند. پیامبر در این باره با ایشان مناظره کرد، اما منکران باز هم براهین روشن رسول خدا را نپذیرفتند و پیشنهاد مباهله را مطرح ساختند.» 

این جا بود که خداوند آیه مباهله را بر رسول خدا (ص) فرو فرستاد تا آن‌ها را دعوت به مباهله کند. روز بعد نبی گرامی در حالی که دست علی را گرفته بود و حسنین (ع) از پیش روی و فاطمه (ع) از پشت سر آن‌ها حرکت می‌کردند، پیکی را به سوی نصارا فرستاد و آن‌ها را به مباهله فراخواند. ترس بر وجود نصارای نجران مستولی شد و از مباهله منصرف شدند و به جزیه و خواری تن دادند؛ زیرا می‌دانستند هیچ کس با پیامبری مباهله نکرده، مگر آن که در یک چشم بر هم زدن نابود شده است.»

پیامبر برای اثبات حقانیت دین با خانواده‌اش در مقابل یک قوم حاضر شد.

* علی (ع) نفس اوست  

 مباهله به عنوان ابزاری است که خیلی پیش از اسلام در میان اعراب رایج بود و در آخرین سال حیات پیامبر (ص) این روز بزرگ به وجود آمد و این واقعه از نظر اعتقادی و سیاسی آینده اسلام به خصوص در تکوین اعتقادات شیعی جایگاه ویژه‌ای دارد. 

کارشناس کلام اسلامی و مطالعات زنان در این باره می‌گوید: «شیعه، در تاریخ اسلام همیشه مظلوم بوده است، ماجرای سقیفه، باعث شد که امیرالمومنین (ع)، کنار گذاشته شوند و چنان مورد بی‌مهری قرار گیرند که نه تنها حقوق سیاسی ایشان به فراموشی سپرده شود، بلکه حق معنوی و سهم واقعی آنان نیز کم کم فراموش شود. از این‌رو اهل بیت هرگاه که فرصتی دست می‌داد، در تمام دوران امامت، در برابر مردم یا در مقابل حاکمان جوری که به عمد یا سهو، به تحقیر یا فراموشی خودشان را می‌زدند، ناگزیر می‌کرد تا به یادآوری منزلت خویش بپردازند. 

در این میان مباهله، به عنوان یکی از خدشه ناپذیر‌ترین اسناد حقانیت اهل بیت مطرح می‌شود، چرا که آیه مباهله بالاترین آیه و اکبر فضیلت امیرالمومنین است با این که همه آیاتی که مربوط به ایشان است، جایگاه ویژه‌ای دارند، اما این آیه از همه آن‌ها برتر است، چرا که در آیه می‌فرماید (انفسنا و انفسکم) علی (ع) نفس من است که هر چه راجع به این نفس باز شود جا دارد، به طور خلاصه در این جا اشاره‌ای داشته باشیم که مراد از نفس بودن امام علی (ع)، مساوات آن حضرت با پیامبر در فضائل و کمالات است.» 

مباهله نشان از اهمیت خانواده در دین اسلام دارد.

*چرا پیامبر خانواده‌اش را برای مباهله با خود همراه کرد؟ 

رسول خدا (ص) برای مباهله در مقابل بزرگان نصارا با نزدیک‌ترین اعضای خانواده خود به میعادگاه می‌رود. این موضوع نشان از اهمیت جایگاه خانواده در دین مبین اسلام و پیامبر اکرم دارد. کارشناس کلام اسلامی و مطالعات زنان در این باره می‌گوید: «تعمیم دادن دعوت به فرزندان و زنان برای این بوده که این احتجاج اطمینان آورتر باشد، چون وقتی کسی زن و بچه خود را هم نفرین کند، طرف مقابلش می‌فهمد که او به صدق دعوی خود ایمان کامل دارد، چرا که خدای تعالی محبت به زن و فرزند و شفقت بر آنان را در دل هر کس قرار داده است.

به طوری که هر انسانی حاضر است با مایه گذاشتن جان خود، آنان را از خطر حفظ کند و برای حفظ آنان و در راه حمایت و غیرت و دفاع از آنان دست به کارهای خطرناک بزند، ولی حاضر نیست برای حفظ خود، ایشان را به خطر بیندازد و عینا به همین جهت است که می‌بینیم در آیه شریفه فرزندان را اول و زنان را دوم و خویشتن را در مرحله سوم ذکر کرده، چون محبت انسان نسبت به فرزندان شدیدتر و با دوام‌تر است و اینکه به طور تفصیل موارد را یکی یکی شمرده،  دلیلی دیگر است بر اینکه پیشنهاد کننده سخت به دعوت خود ایمان داشته، به طوری که لعنت شامل خود و زن و فرزند هم بشود و در نتیجه نسل دروغگو از روی زمین برچیده شود و اهل باطل ریشه‌کن شوند.» 

*درس مباهله برای نسل امروز

از مهم‌ترین نکاتی که اهمیت روز مباهله را برایمان آشکار می‌کند، این است که خانواده به عنوان مهمترین نهاد جای تعلیم و تربیت است و مدیر خانواده می‌تواند با عمل خود ارزش‌ها را به سایر اعضا آموزش دهد. همانطور که خانواده پیامبر با اشتیاق و اطمینان با او همراه شدند. کارشناس کلام اسلامی و مطالعات می‌گوید: درس اول اینکه « در آیه مباهله آمده است «انفسنا و انفسکم؛ علی (ع) نفس من است.» وقتی حضرت علی (ع)، نفس پیامبر (ص) است، یعنی کسی به جز علی(ع) بعد از پیامبر شایستگی خلافت رسول الله(ص) را ندارد و این اثبات امامت ایشان است. درس دوم این است که زن و مرد، در مسئله دین باید در کنار یکدیگر و دوشادوش همدیگر باشند و دفاع از دین تنها به عهده مردان نیست. لذا می‌بینیم حضرت زهرا (س) را به عنوان مجموعه زنان امت معرفی می‌کند، لذا هر جریان فکری و اجتماعی در مقابل راه ایشان بیراهه بوده و مخالف مکتب اسلام و ضد حق خواهد بود.»

با این تفاسیر ؛ مباهله به نوع مقابله با دشمنان و کوتاه نیامدن در مقابل اشاره دارد. چراکه اگر مسلمانان در مقابل دشمنان محکم باشند، دشمنان نیز چون باطل هستند، عقب‌نشینی خواهند کرد، در واقع این آیه به نوعی عملکرد مسلمانان را در مقابل دشمنان بیان می‌کند. اما از همه مهم‌تر مباهله درس حقانیت اسلام بر دین مسیحیت را با صدایی بلند اعلام می‌دارد. بنابراین خوب است برای این روز عزیز به کتاب المراقبات رجوع کنیم و در حد امکان به دستورات آن عمل کنیم.