رمز تداوم و افزایش نعمت‌های الهی

قال‌الحسین علیه‌السلام: شُکرُکَ لِنِعمَةٍ سَالِفَةٍ یَقتَضی نِعمَةً آنِفَةً؛ شکرگزاری تو نسبت به نعمت گذشته، نعمت آینده را فراهم می‌‌آورد. موسوعة‌ کلمات‌ الامام‌ الحسین

خداوند در آیه هفتم سوره مبارکه ابراهيم می‌فرماید:

وَإِذ تَأَذَّنَ رَبُّكُم لَئِن شَكَرتُم لَأَزيدَنَّكُم ۖ وَلَئِن كَفَرتُم إِنَّ عَذابي لَشَديدٌ.

و (همچنین به خاطر بیاورید) هنگامی را که پروردگارتان اعلام داشت: «اگر شکرگزاری کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود؛ و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است!

اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز در روایات مختلف رمز تداوم و افزایش نعمت‌های الهی را شکرگزاری و دلیل عدم دوام الطاف الهی را ناسپاسی معرفی کرده‌اند.

حضرت صادق عليه السلام در این باره می‌فرمایند:

اَلشُّكرُ زیادةٌ فی‌النِّعمِ و اَمانٌ مِنَ الفَقرِ.
شكرگزاری باعث وفور نعمت و مصونیت از فقر و تهیدستی است. تحف‌العقول

باید بدانیم نعمت‌های خداوند متعال می‌توانند برای ما نقش یک آزمایش و امتحان را داشته باشند که با شکرگزاری و استفاده درست از آنها نمره قبولی گرفته و مستحق نعمتی بالاتر میگردیم و اگر ناسپاسی کنیم رفوزه شده و سزاوار تنبیه و عقوبت خداوند می‌شویم.

قال الحسن المجتبی(ع):

النّعمةُ مِحتَةٌُ فَإن شُكِرَتْ كانت نِعمةً و إن كُفِرتْ صارَت نِقمةً.
نعمت‌های خداوند یك آزمون است اگر شكر و حق آن ادا شود برای انسان نعمت و اگر ناسپاسی كرد،برایش نقمت و عذاب خواهد بود. بحارالانوار، ج ٧٨

از فرمایش حضرت سیدالشهدا استفاده می‌شود، نعمت‌های خداوند متعال، حکم یک نردبان را دارد که با شکرگزاری از آنها به پله بالاتر صعود می‌کنیم و با کفران نعمت به پله پایین‌تر سقوط خواهیم کرد.

طبق گزاره‌های دینی و آموزه‌های سلوکی و عرفانی ، یکی از مراتب‌ معنوی، مقام شاکرین است.

برای رسیدن به مقام والای شاکرین، ابتدا باید نعمت‌ها را بشناسیم، چرا که بعضی از نعمت‌ها مانند سلامتی و امنیت پنهان‌اند و تا از دست انسان نرود، آدمی به آنها توجه ندارد.

نعمت وجود علمای ربانی و اولیاء‌الهی نیز همین گونه است که با رحلتشان خسرانی بزرگ برای مردم و ثلمه‌ای عظیم برای اسلام پیش‌می‌آید.

گام بعدی این است که بدانیم، نعمت‌ها، الطاف خداوند‌ هستند و چه توهمی وحشتناک‌تر از اینکه انسان گمان کند صرفا با تلاش و ذکاوت خود به نعمتی دست یافته است و یا به واسطه اعمالش مستحق نعمت خداوند شده است و به زبان عامیانه‌تر طلبکار پروردگار باشد.

گام سوم برای رسیدن به مقام شاکرین ، شکرگزاری لسانی است ، یعنی انسان با زبانش مدام بگوید؛ الحمدلله رب العالمین

صادق آل محمد علیهم‌السلام می‌فرماید:
ما اَنعَمَ اللهُ علی عَبدٍ بِنعمَةٍ صَغُرَتْ اَو كَبُرَتْ فَقالَ«الحمدُّلله»اِلاّ اَدّی شُكرَها.بحارالانوار ج۷۱
هرگاه خدا نعمتی به بنده‌اش عطا كند، خُرد باشد یا كلان، و به پاس آن بگوید «الحمدُلله» شكر آن نعمت را به جا آورده است.

و آخرین گام، شکرگزاری عملی است، شکرگزاری عملی عبارتنداز؛ استفاده صحیح، بجا، به‌اندازه و طبق دستور صاحب نعمت، از نعمت‌های الهی.

استفاده نعمت‌های خداوند در راه معصیت و نافرمانی او، بزرگترین خیانت به نعمت و دهن کجی نابخشودنی به بخشنده نعمت است.

برای رسیدن به مقام عرفانی شاکرین، این چهار گام لازم است اما کافی نیست.

انسان شاکر در همه حال شکرگزار الهی است و همیشه خود را غرقِ در الطاف بیکران خداوند کریم می‌بیند. او بلا‌ها و نقمات را هم لطف و نعمتی از سوی خداوند می‌داند و همیشه راضی‌ست به آنچه حضرت باری‌تعالی می‌خواهد.

پیامبر رحمت و مهربانی حضرت محمد صل‌الله علیه و آله چهار نشانه برای انسان شاکر ذکر می‌کنند علامةُ الشّاكِرِ اَربَعَةٌ: الشُّكرُ فی‌النَّعماءِ وَ الصَّبرُ فی‌البَلاءِ وَ القُنوعُ بِقِسَمِ اللهِ وَ لایَحمَدُ و لایُعظِّمُ الاّ اللهَ.آدم شكرگزار چهار علامت دارد: در وقت نعمت شاكر، هنگام بلا صابر، به قسمت خدا قانع و تنها خدا را ستایش و بزرگداشت می‌دارد.تحف‌العقول

آری صبر بر مصائب و درک اینکه مشکلات نعمتی از سوی خداوند به جهت پرورش دادن بندگان است و راضی بودن به قضا و قدر الهی از نشانه‌های بارز انسان‌های شاکر است.

امام حسین در لحظات آخر حیاتشان در گودال قتلگاه با لب‌های خشکیده و غرقه در خون، چشم بر آسمان دوخته و زمزمه می‌کردند؛ الهی رضاً برضائک، صابرا لبلائک ، تسلیما لامرک ، لا معبود سواک ، یا غیاث المستغیثین

جالب است بدانیم، در دهه اخیر روان‌شناسان مثبت‌گرا، جهت درمان اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و ... از مدل درمانی شکرگزاری استفاده می‌کنند، یعنی به درمانجو می‌آموزند که باید نعمت‌های خداوند را ببیند و از آن سپاس گذاری کند، آنها کشف کرده‌اند که شکرگزاری بر روی نورن‌های مغز اثر مثبتی دارد و حس شادی در انسان ایجاد می‌کند.

محمدصادق‌ناطقی