روایتی از دوران کاهش نرخ جمعیت

وی در نشست افق ابر بحران جمعیت در ایران ویژه مدیران قرارگاه جمعیت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که صبح امروز در تالار ابن سینا دانشکده پزشکی دانشگاه برگزار شد، موضوع جمعیت در کشور را یک موضوع فرامذهبی، فراجناحی، فرا فرهنگی و فرا سیاسی خواند و گفت: جمعیت رابطه مستقیمی با امنیت کشور دارد و هیچ چیزی در کشور بیشتر از امنیت جامعه اهمیت ندارد، با امنیت، آرامش همراه است؛ زمانی که امنیت به مخاطره می‌افتد، کیفیت و کمیت جمعیت نیز تحت شعاع قرار می‌گیرد.

نماینده دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه در ادامه با اشاره تنوع فرهنگی در کشور، افزایش جمعیت را عاملی مهم در برقراری امنیت و آرامش عنوان کرد. با توجه به وجود فرهنگ و نگرش متنوع در کشور و لزوم برقراری تعادل میان این فرهنگ‌ها، افزایش جمعیت منجر به برقراری آرامش و امنیت خواهد شد.

وی با بیان اینکه بنابر فرمایشات مقام معظم رهبری نیروی جوان و کارآمد یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تمدن سازی است، خطاب به مدیران حاضر در جلسه  بر لزوم اهتمام بر اجرای اقدامات لازم برای جوانی جمعیت تاکید کرد.

ایران سریعترین کاهش نرخ باروری در جهان را دارد

صالح قاسمی، پژوهشگر جمعیت در این نشست در خصوص روند تغییرات نرخ رشد جمعیت، عنوان کرد: نرخ رشد جمعیت در سال ۱۳۶۵، ۳.۹۱ درصد گزارش شد که این رقم تا پایان سال ١۴٠١ به 0.6 درصد رسید و بنابر پیش‌بینی‌ها در سال ۱۴۱۵ صفر خواهد شد، همچنین پس از سال ۱۴۲۰ نیز با منفی شدن این شاخص، شاهد کاهش جمعیت خواهیم بود. بر اساس نتایج گزارش‌ها پیک جمعیت در ایران تا ٩٣ میلیون نفر افزایش می‌یابد و هیچ گاه بیشتر از این رقم نخواهد شد؛ این موضوع نشان می‌دهد چالش بسیار جدی در حوزه جمعیت وجود دارد.

 قاسمی با اشاره به روند سقوط نرخ باروری تصریح کرد: میانگین تعداد فرزند به ازای هر زن از ۶.۵ فرزند در سال ۱۳۶۵ به ۱.۶ فرزند در سال ۱۴۰۰ سقوط کرد.  این شاخص در حال حاضر در شهرهای بزرگ ۱.۴ و در استان گیلان، مازندران، البرز، مرکزی و سمنان ١.٢ است. کاهش این شاخص از شش به زیر ۲ در طی ۲۰ سال نشان می‌دهد ایران سریع‌ترین کاهش نرخ باروری را در جهان دارد.

به گفته وی، سرعت در تغییرات موجب می‌شود نظام مدیریت و برنامه‌ریزی از این تغییرات جا بماند؛ به عنوان مثال جمعیت جهان به سمت سالمندی با سرعت در حرکت است، در حالی که تعداد متخصص طب سالمندی در کشور به ٣٠ نفر هم نمی رسد.

 قاسمی اظهار کرد: تعداد تولد در سال ۱۳۹۴ یک میلیون و ۵۷۰ هزار مورد ثبت شد که این رقم در سال ۱۴۰۰ به یک میلیون و ۱۰۶ هزار نفر رسید، به بیانی دیگر در بازه زمانی هفت ساله نیم میلیون تولد را از دست داده‌ایم. از طرف دیگر در حال حاضر جمعیت بالای ۶۰ سال در کشور ۱۲ درصد (از هر ۱۰ ایرانی یک نفر) است که این رقم تا سال ۱۴۲۸ به ۳۲ درصد (از هر سه ایرانی یک نفر) می رسد.

وی در خصوص پیامدهای این پدیده، ادامه داد: با کم شدن جمعیت جوان کشور، نیروی کار کاهش پیدا می‌کند، رکود اقتصادی، خروج ارز و فشار بر سیستم بهداشت و درمان کشور افزایش می‌یابد؛ به طور متوسط هزینه بهداشت و مراقبت یک سالمند 4.5 تا ۵ برابر یک جوان گزارش شده است.

 قاسمی همچنین از چهار برابر شدن نرخ ناباروری در کشور طی ۳۰ سال گذشته خبر داد و گفت: به طور کلی یکی از مگاترندهای دنیا سالخوردگی جمعیت است و تمام کشورها موظفند موضوع جمعیت را اولویت قرار دهند.

پژوهشگر جمعیت با اشاره به اینکه سیاست جمعیتی هم باید بر پایه اقتصاد باشد و هم فرهنگ، عنوان کرد: دانشمندان بر این موضوع اتفاق نظر دارند که رشد جمعیت موتور محرک رشد اقتصاد جهان است و به بیان دیگر پاشنه اقتصاد جهان بر روی جمعیت می‌چرخد.