علامه حسن زاده آملی از حکمای زبردست در به کارگیری توأمان شهود و بحث بود

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین سیدیدالله یزدان پناه استاد فلسفه و عرفان حوزه علمیه قم در همایش «علامه ذوالفنون، گرامیداشت علامه حسن زاده آملی» که ظهر امروز در سالن همایش های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، گفت: یکی از اموری که در سنت فلسفه اسلامی ما پذیرفته شده و روش اساسی بزرگان ما شده است، قرارگیری مسأله شهود در کنار مباحث نظری و اثر آن در فلسفه است.

وی ادامه داد: این امر پیشینه ای دارد و حتی بوعلی سینا راه تثبیت حقائق در دل را پذیرفته است و بیان مرحوم بوعلی را می توان آغازی بر این راه در مکاتب فلسفی دانست. شهود می تواند به فلسفه کمک کند و حکیم آن است که در کنار بحث علمی به معرفت حقیقی برسد؛ شیخ اشراق نیز مکتب فلسفی دیگر ارائه کرد که در آن شهود امری برجسته بود به طوری که خود مرحوم سهروردی تأکید دارد کسی که اندکی شهود نداشته باشد، فلسفه وی را نمی تواند بخواند.

حجت الاسلام والمسلمین یزدان پناه ادامه داد: ملاصدرا مکتب بعدی فلسفه را ارائه کرده که در آن بحث و تأله را با هم آورده و خود نیز بیان می کند که علوم تألهی را با بحوث نظری مخلوط و یکی کرده است. حقائق ماورایی تا دیده نشود، توسط ذهن درک نمی شود زیرا ذهن فیلسوف آماده نیست و جان او حقیقت را نیافته است از این رو نمی تواند به خوبی در این مسیر حرکت کند.

وی در ادامه تأکید کرد: حقائق ماوراء پیچیده است و برای رسیدن به حقیقت والا در سنت اسلامی، روش بهره گری از عقل و شهود جدی است و به تجربه دیده ایم حکیمی در بیان حقایق موفق است که دستی به مکاشفه داشته باشد؛ ملاصدرا تعبیر می کند کسی که حقائق را شهود کرده فطرت برتر پیدا می کند و از این فطرت ثانیه کمک می گیرد.

حجت الاسلام والمسلمین یزدان پناه با اشاره به اشکالات ابن سینا بر عقل فعال یا اتحاد عاقل و معقول بیان داشت: برخی از این اشکالات از این رو است که هضم حقائق فلسفی با شهود همراه نبوده است؛ اگر حقیقت به صرافت واقعی درک شود فیلسوف می تواند آن را عقلانی و فیلسوفانه حمل می کند.

وی با بیان اینکه حقائق عمیق فلسفی مردافکن هستند اظهار داشت: قرارگیری شهود در کنار عقل است و می تواند در فهم این عقائد به ما کمک کند؛ حضرت استاد حسن زاده آملی جزء حکیم های بزرگ و زبردست اسلامی در به کارگیری این روش است؛ حضرت استاد تأکید داشت تا وقتی که حقیقتی را درک نکنم در آثارم نمی آورم.

حجت الاسلام والمسلمین یزدان پناه کار فنی در مطالعه و تحقیق فلسفه را از ویژگی های علامه حسن زاده دانست و تصریح کرد: علامه بنا داشت رساله ای در هر درس بنویسد و تلاش می کرد تمام بحث را یکجا ببیند؛ صدر تا ذیل همه مباحث را جمع می کرد و چون حقیقت برایش آشکار بود می توانست در یک جمله توضیح دهد؛ مقاله ای در خصوص یک مبحث فلسفی (مثلا نفس الامر) می نوشت اما پیش از آن پوشه ای بزرگ از یادداشت های شخصی در این خصوص داشت و مطالعه می کرد.

وی در ادامه با بیان اینکه جمع بین حکمت و شریعت و روش رسیدن به آن در استاد حسن زاده دیده می شود، خاطرنشان کرد: عمق وی در عرفان نظری کمک کرده بود حرف های نهایی ملاصدرا را در اوج بفهمد و در درس آن مرحوم عمق فلسفه بسیار بزرگی را ببینیم؛ آن مرحوم نسلی را پرورش داد که حوزه های علمیه از آن ها بهره مند هستند.