ضرورتی انکار ناپذیر

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، امـروزه فـضای مجازی با زندگی همه افراد جامعه عجین شده‌ و ابزارهای‌ الکترونيکی و بسترهای مجازی به نحوی جزء غیرقابل تفکیک از زندگی انسان‌ها شده است. این مسئله موجب گردیده تا ابعاد تازه‌ای در زنـدگی مـردم نمایان شده و شیوه زندگی مردم تغییر‌ پیدا‌ کند‌؛ تا جایی که همه شئونات‌ زندگی‌ بشر‌، تحت تأثیر اين مقوله قرار گرفته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که با توجه به وضـعيت اسـتفاده مـردم از اينترنت و فضای مجازی‌، بعید‌ نـیست‌ کـه در آیـنده‌ای نه چندان دور ، زندگی مجازی‌ از‌ زندگی حقیقی انسان‌ها هم مهم‌تر شود! بنا بر تحقیقات انجام‌شده و بررسی‌های کارشناسان، ابزارهای نوین ارتباطی و تبلیغاتی و فـضای مـجازی، در‌ کـنار‌ مزایایی‌ که دارد، می‌تواند آسیب‌های فراوانی را متوجه زندگی انـسان بـنمايد‌.

از این رو باید حوزه مدیریت فضای مجازی و همچنین تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات از مهمترین دغدغه های مسئولان در این بخش باشد.

اهمیت‌ فضای مجازی از منظر مقام معظم رهبری

اهـمیت فـضای مجازی و همچنین مدیریت آن، بر‌ کسی‌ پوشیده نیست. کلمات مقام معظم رهبری در اين باره، نشان از اهـميت‌ فـوق‌ العاده این موضوع در ديدگاه ايشان‌ دارد. ایشان در اين‌ بـاره‌ فـرموده‌اند:

شورای عالی فضای مجازی وظیفه دارد مرکز ملّی فضای مجازی کشور را ایجاد نماید تا اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوّبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد. ۱۷/۱۲/۹۰

مقام معظم‌ رهبری‌ در‌ ابتدای‌ سال‌ 1399 و در سخنرانی‌ نوروزی‌ خود، خـطاب بـه ملت ایران به قوت حـضور در فـضای مـجازی به عنوان يک مـسئله حـیاتی‌ اشاره‌ کردند‌ و فرمودند:

«امـروز قـوت در فضای مجازی، حیاتی‌ است‌. امروز‌ فضای‌ مجازی‌، حاکم‌ بر زندگی انسان‌هاست در همه دنیا، و یـک عـده‌ای همه کارهایشان را از طریق فضای مجازی پیـش مـی‌برند. قوت در ایـن [زمـینه]، حـیاتی است.»( سخنرانی‌ نوروزی خطاب به ملت ايران، 03/01/99)

فضای مجازی، تـوقف ندارد‌ و باید با توجه به اين ويژگی، در مورد آن اقدامات بجا صورت پذیرد. مقام معظم رهبری خـطاب بـه دولتمردان اين نکته را گوشزد می‌کنند:

«يك نكته ديگـر هـم مـسئله فـضاى‌ مـجازى‌ است كه من مـي‌خواهم خـواهش كنم از جناب آقاى رئيس جمهور اين [را دنبال كنند]؛ چون فضاى مجازى، واقعاً يك دنياى رو به رشدِ غيرقابل توقف اسـت؛ يعـنى واقـعاً‌ آخر‌ ندارد؛ آدم هرچه نگاه مي‌كند، آن چيزِ اولِ بـلاآخر، فـضاى مـجازى اسـت. هـرچه انـسان پيش مي‌رود در اين فضا، اين همين‌طور ادامه دارد‌. اين‌ يك فرصت‌هاى بزرگى در اختيار‌ هر‌ كشورى مي‌گذارد، تهديدهايى هم در كنارش دارد؛ ما بايستى كارى كنيم كه از آن فرصت‌ها حد اكثر استفاده را بكنيم [و] از اين تهديدها‌ تا‌ آنجايى كه ممكن اسـت‌ خودمان‌ را بركنار نگه بداريم.»( بیانات در دیدار اعضاى‌ هيأت‌ دولت، 3/6/95)

اگرچه این اظهارات و تعابیر راهبردی مقام معظم رهبری، تبیین اهمیت فضای مجازی را به همراه دارد و یکی از اولویت‌ها و ارجحیت‌های مدیریت اجرایی کشور را به‌روشنی بیان‌ می‌کند‌، اما با وجـود ایـن، بی‌توجهی به مدیریت عالمانه و هوشمند مسائل مرتبط با فضای مجازی در کشور و نبودِ اعمال حاکمیت جمهوری اسلامی بر این فضا، به‌روشنی مشهود است و بیش از پیش روشن می‌کند که باید مدیریت صحیح بر آن اعمال و همچنین هرچه سریع‌تر نسبت به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات اقدام کرد.

انتقادات رهبری ازمدیریت فضای مجازی

در آغاز سال ۱۴۰۰ رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین روز از سال نو در سخنرانی زنده تلویزیونی خطاب به ملت شریف ایران، صراحتاً از مدیریت فضای مجازی در کشور انتقاد کردند.

ایشان در خصوص مدیریت فضای مجازی در کشور چنین فرمودند:

«دشمنان از فضای مجازی حداکثر استفاده را می‌کنند. متأسفانه در فضای مجازی کشور ما آن رعایت‌های لازم با وجود آنهمه تأکیدی که داشته‌ام، صورت نمی‌گیرد و در یک جهاتی واقعاً «ول» است. باید کسانی که مسئول هستند حواسشان باشد.»

فضای مجازی را نباید در اختیار دشمن گذاشت

حضرت آیت الله خامنه ای تاکید کردند: «همه دنیا و همه کشورهای دنیا روی فضای مجازی خودشان دارند اعمال مدیریت می‌کنند. اما ما افتخار می‌کنیم به اینکه فضای مجازی را «ول» کردیم. این افتخار ندارد. این به هیچ وجه افتخار ندارد؛ فضای مجازی را باید مدیریت کرد. باید از این امکان مردم استفاده کنند. فضای مجازی بلاشک برای مردم وسیله آزادی است و خیلی هم خوب است. اما نباید این وسیله را در اختیار دشمن گذاشت که بتواند علیه کشور و ملت توطئه کند. دشمنان دارند از این فضا استفاده می‌کنند.»

آغاز شکل‌گیری شبکه ملی اطلاعات در کشور

در اواخر سال ۱۳۸۴ بحث شبکه ملی اینترنت در کشور مطرح و مهمترین دلیل پیاده سازی این شبکه درآن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد.

در اسفند سال ۱۳۸۴، بر اساس تصمیم هیات دولت مقرر شد شبکه ملی طی ۳ سال به بهره برداری برسد و طراحی های کلی شبکه نیز انجام شود.

در سال ۱۳۸۵ قرار شد پروژه اینترنت ملی درمرکز تحقیقات مخابرات ایران انجام شود.

در سال ۱۳۸۶ نیز همین موضوع تکرار شد و این بار برنامه های عملیاتی راه اندازی و بهره برداری اینترنت ملی در سالهای ۸۶ تا ۸۸ در هیات وزیران تصویب شد. با توجه به الزامات سند چشم انداز بیست ساله در سال ۱۳۸۹ موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید شبکه ملی اطلاعات به صورت جدی تر مطرح شد به طوری که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه مطرح شد.

دستاوردهای مهم شبکه ملی اطلاعات

رشد انواع خدمات به طور بومی و داخلی در بستر فضای مجازی و شکل گیری کسب‌وکارهای نوین از دستاوردهای مهم توسعه شبکه ملی اطلاعات است که امکان دسترسی مردم به انواع خدمات الکترونیکی و در نتیجه کاهش شکاف دیجیتالی و مهمتر از آن، افزایش میزان بهره‌وری در ارایه خدمات به مردم را فراهم می‌کند.

شبکه ملی اطلاعات می‌تواند دستاوردهای مهمی برای کشور داشته باشد، اما از مهم‌ترین آن می‌توان به ۷۰ درصد خودکفایی در تولید تجهیزات مورد نیاز شبکه ثابت کشور، ۳۰ درصد خودکفایی در تولید تجهیزات مورد نیاز شبکه سیار کشور و ۱۰۰ درصد خودکفایی در تولید تجهیزات و سامانه‌های امنیتی مورد نیاز شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد.

زمانی که شبکه ملی اطلاعات به طور کلی در کشور استقرار پیدا کند، تاثیرات شگرفی در اقتصاد کشور رخ خواهد داد. رسیدن به جایگاه اول منطقه در توسعه دولت الکترونیک، فناوری اطلاعات و شاخص سهولت کسب و کار، سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتال از اقتصاد کشور، کسب ۱۰ درصدی از ارزش بازار بورس توسط شرکت‌های دانش بنیان، کاهش ۳۰ درصدی مراجعات مردمی به دستگاه‌های اجرایی، دسترسی ۱۰۰ درصدی خانوارها به اینترنت سیار با سرعت ۱۰ مگابیت بر ثانیه و کسب سهم ۱۰ درصدی خرده فروشی الکترونیکی از جمله مهم‌ترین نتایج استقرار کامل شبکه ملی اطلاعات در اقتصاد کشور است.

شبکه ملی اطلاعات به معنای جدایی از اینترنت نیست

مسوولان حوزه سیاستگذاری و اجرایی شبکه ملی اطلاعات بارها اعلام کرده‌اند که شبکه اطلاعات به معنای جدایی از اینترنت نیست. برخی گمان می‌کنند اگر شبکه ملی پا بگیرد، شاید استفاده از اینترنت (همان که به اسم اینترنت جهانی می‌شناسیم) با چالش روبه‌رو شود.

آن‌ها گفته‌اند اینترنت، یک سرویس روی شبکه ملی اطلاعات است و تعاملی مدیریت‌شده با آن اتخاذ خواهد شد. آن‌جایی که مدیران و قانون‌گذاران اینترنت به حق مالکیت و شهروندی مردم ایران احترام بگذارند، می‌توانند به سرویس‌دهی‌شان در کشور ادامه دهند.

قرار نیست با اجرای شبکه ملی اطلاعات محدودسازی در کشور صورت بگیرد بلکه شبکه ملی اطلاعات یک راهبرد برای شکل‌گیری یک فضای مجازی در دسترس، پایدار، ارزان و امن است تا از طریق آن کسب و کارها بتوانند به راحتی توسعه پیدا کنند و خدمات باکیفیت همه جا در دسترس کاربران باشد.

تأخیرهای زمان تحقق شبکه ملی اطلاعات

در سال ۱۴۰۱ وزارت ارتباطات اعلام کرده بود این پروژه در ۱۰ سال تنها ۳۰ درصد پیشرفت داشته اما در ظرف یک سال و اندی یعنی در زمان دولت سیزدهم به پیشرفت ۵۹ درصدی رسیده است و با برنامه ریزی های انجام شده تا سال ۱۴۰۳ شبکه ملی اطلاعات محقق خواهد شد. همچنین گفته شده بود این پروژه یک کار پویا و دائمی است که متناسب با فناوری‌های روز باید توسعه یابد و اگر حمایت‌ها ادامه داشته باشد زودتر از سال ۱۴۰۳ این پروژه به سرانجام برسد.

اما متاسفانه باز هم شاهد تاخیر در انجام این پروژه مهم ملی هستیم به طوری که وزیر ارتباطات در شهریور امسال اعلام کرد که این پروژه در پایان سال ۱۴۰۴ به اتمام خواهد رسید.

در مجموع انتظار می‌رود با توجه به اهمیت و ضرورت مدیریت فضای مجازی و تشکیل شبکه ملی اطلاعات دولت محترم هرچه سریع‌تر نسبت به انجام آن اهتمام ویژه‌ای داشته باشد تا دیگر شاهد تاخیر و وعده های بدون تحقق آن نباشیم.

علی حاج آخوند