تحریم‌ها ما را مجبور به اصلاحات ساختاری می‌کند

اشاره:

تحریم، مبحثی است که هر ایرانی با آن سر و کار دارد، حتی اگر نداند که برای چه و چگونه تحریم می‌شویم اثرات آن را در زندگی روزمره خود می‌بیند؛ مشخص است که هر تحریم در زندگی همه ما تأثیر داشته است، اما باید دید کسانی که ایران را تحریم کردند و دستور اجرایی آن را از سال 1376 صادر کردند به دنبال چه چیز بودند و آیا اهداف آن‌ها محقق شده است؟ یعنی تحریم قرار بود تا چه اندازه بر زندگی ایرانیان تأثیر داشته باشد و ما را به کجا بکشاند و وضعیت امروز چیست؟ در سالگرد اجرایی شدن اولین تحریم‌ها خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا با حجت‌الاسلام محمدجواد محقق نیا از اقتصاد دانان برجسته حوزوی و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به بحث و گفت‌وگو نشسته است که متن آن از نظر می‌گذرد.

رسا ـ سالروز صدور دستور العمل اجرایی تحریم ایران به وسیله آمریکا در سال 1376 است؛ به نظر حضرتعالی چرا ما با تحریم‌های ظالمانه استکبار و نظام سلطه جهانی مواجه شدیم؟ آیا از اساس خودمان به سمت تحریم رفتیم؟

راهی که برای خود انتخاب کردیم و از جریان حاکم بر دنیا جدا شدیم، یا به جنگ ختم می‌شد و یا جریان حاکم، موانعی جلوی پای دولت، ملت و مردم ایران قرار می‌داد؛ آن‌ها جنگ را ایجاد کردند اما به نتیجه نرسیدند و بعد از آن هم خیلی تلاش کردند که به ملت ایران حمله کنند، اما خودشان به صورت رسمی اعلام کردند که نمی‌توانیم حمله نظامی کنیم، بنابراین تنها راهشان تحریم و جلوگیری از توسعه و پیشرفت ایران اسلامی و مردم بود.

یکی از مسئولان تعریف می‌کرد در دهه هفتاد و هشتاد مسئولان شرکت‌های خارجی که با آن‌ها تعامل داشتیم می‌گفتند با این سرعتی که شما رشد می‌کنید، قطعاً با تحریم‌های آمریکا مواجه خواهید شد؛ یعنی خود اروپاییان هم پیش‌بینی می‌کردند که این سرعت پیشرفت برای آمریکایی‌ها و جریان سلطه و استکبار حاکم بر دنیا قابل تحمل نیست و راه جلوگیری از پیشرفت، تحریم است.

بنابراین تحریم انتخاب ما نبود؛ این تنها راه قطعی استکبار جهانی برای جلوگیری از پیشرفت ملت ایران بود؛ پس آن‌ها این راه را انتخاب کردند و هیچ وقت ما سعی نکردیم که خود را در چاله تحریم بیاندازیم.

رسا ـ حال این تحریم‌ها به واقع جلوی پیشرفت ما را گرفت؟ یعنی نظام سلطه راه خوبی را برای مقابله با ایران انتخاب کرد؟

تحریم یک سری موانع ایجاد می‌کند دقیقاً مانند وزنه‌ای است که کسی به پای خود می‌بندد فوتبال بازی کند؛ با این کار قطعاً از توانایی‌های فرد کاسته می‌شود و به زانوها، پا و بدن ورزشکار فشار وارد می‌کند اما بازیکنانی مانند مارادونا هم بوده‌اند که برای تقویت خود وزنه آهنی را در ساحل شنی به پای خود می‌بستند که پایشان قوی شود و وقتی قوی شد سرآمد همه بازیکنان شدند.

تحریم قطعاً به ما فشار می‌آورد و اقتصاد ما را دچار اخلال می‌کند اما اگر ما از پس این تحریم‌ها بر آییم، آن موقع هیچ کس جلودار ما نیست و ما هم مانند آن فوتبالیست می‌توانیم در هر زمینه‌ای به بالاترین قله‌ها برسیم؛ به عبارتی تحریم در اصل چیز خوبی نیست و ما به دنبال تحریم نیستیم، اما این تحریم‌ها باعث تقویت ایران اسلامی شده است که با وجود تحریم هم پای کشورهایی که تحریم نیستند پیش می‌رود.

رسا ـ حال که سرنوشت محتوم ما تحریم بود، چگونه باید با آن برخورد کرد؟

تسلیم یکی از راه‌ها است و یکی هم این است که ما جلوی این تحریم‌ها بایستیم و تا جایی که می‌توانیم خود را قوی کنیم تا بتوانیم از این شرایط عبور کنیم؛ پس با دو گزینه مواجه هستیم، گزینه اول تسلیم و گزینه دوم تقویت و اقتدار است.

تجربه دنیا و کشورهای منطقه نشان داده است که تسلیم راه حل خوبی نیست؛ کشورهایی که در مقابل استکبار تسلیم شدند نه تنها چیزی به دست نیاوردند بلکه بقیه هویت خود و به عبارتی همه چیزشان را از دست دادند؛ لیبی و عراق از نمونه‌های بارز این تجربه است؛ آن‌ها تنها به دنبال از بین بردن کسی هستند که در مقابل آن‌ها ایستاده و با تسلیم آن هم راضی نمی‌شوند؛ آن‌ها اهل تعامل و مدارا نیستند و به هیچ وعده‌ای وفا نمی‌کنند.

آمریکایی‌ها دانشجویان خود که تنها به نفع فلسطین شعار دادند و به قول رهبر معظم انقلاب هیچ تخریبی نداشتند را تحمل نمی‌کنند؛ اگر این اتفاقات در ایران رخ داده بود چه سر و صدایی راه می‌افتاد؟ همان‌ها الان ساکت هستند و چیزی نمی‌گویند.

مصر و عربستان همیشه با آمریکا همراه بوده‌اند اما شرایط فعلی مردم آن‌ها چگونه است؟ نقاط شیک و روتوش شده آن‌ها را نبینید، زیر پوست شهرهای آن‌ها بروید، حج که می‌روید به خیابان‌های دورتر از مسجد الحرام هم سر بزنید و ببینید به کجا رسیده‌اند؟ مردمشان زندگی خوبی دارند؟ این‌ها دنیا را با رسانه‌های خود وارونه جلوه می‌دهند در حالی که زندگی آنچنانی ندارند.

بنابراین تنها گزینه‌ای که می‌تواند ما را به قله برساند، مقاومت و ایستادگی در مقابل دشمنی است که کمر به نابودی ما و ایران اسلامی بسته است؛ حال که باید خود را قوی کنیم، توپ در زمین ما است.

رسا ـ ایا حال که توپ در زمین ما است، خوب بازی می‌کنیم؟ حرکت ایران اسلامی را با وجود این تحریم‌ها در حالت آرمانی ارزیابی می‌کنید؟

وقتی مطمئنیم که با دشمنی روبرو هستیم که با تمام توان به دنبال نابودی ما است، باید در مقابل ما هم در داخل تمام تلاش خود را به کار بندیم که شکست نخوریم و گل به خودی نزنیم، اما متأسفانه در همین شرایط می‌بینیم که یک عده از تحریم سوء استفاده می‌کنند و به آلاف و علوف می‌رسند، این مسائل قلب و جان مردم را جریحه‌دار می‌کند و به مقاومتشان ضربه می‌زند.

قوه قضائیه، سیستم‌های نظارتی و امثال آن باید با کسانی که در این شرایط از تحریم سوء استفاده می‌کنند به شدت مقابله کنند، اموالشان مصادره شود، ممنوع الخروج شوند و نگذارند که بچه‌هایشان با این پول‌های باد آورده از کشور خارج شوند؛ این کارها به مردم امید می‌دهد که مقاومتشان را ادامه دهند.

باید متذکر شوم معمولاً کاسبان تحریم خودشان به دیگران انگ کاسبی می‌زنند؛ اف ای تی اف هم از بندهایی است که دشمن می‌خواهد به اقتصاد ما ضربه بزند، حال کاسبان تحریم به مخالفان اف ای تی اف انگ کاسبی می‌زنند؛ یعنی دقیقاً همان‌ها که از این تحریم سود می‌برند، در فرار رو به جلو و گم کردن رد خود حواس دیگران را اینگونه پرت می‌کنند.

ما چاره‌ای جز مقاومت یک دست کردن صفوف، برخورد جدی با متخلفان و باز کردن راه مردم برای مشارکت در اقتصاد نداریم؛ بنده به عنوان یکی از ناظران بر اقتصاد کشور و در مراوده با فعالان اقتصادی می‌بینم که خیلی جاها دچار خود تحریمی هستیم در حالی که با یک سری تدابیر خیلی ساده می‌توانیم خیلی از سنگ‌ها را از جلوی پای خود برداریم.

رسا ـ مشخصاً نمونه‌ای از فرصت بودن تحریم‌ها را برای ما بفرمایید.

حدود هفتاد سال اقتصاد ما به نفت وابسته بوده است و امروز به صورت ناخواسته در حال خروج از این ریل است؛ ما مانند بچه لوسی که در پر قو خوابیده بود در پر نفت خوابیده بودیم، حالا درآمد نفتی ما کم شده است و ناچار هستیم که طور دیگر خود را اداره کنیم بنابراین ناچار هستیم که سمت مالیات برویم؛ یکی دو سال بعد از اینکه مردم مالیات پرداخت کنند خواهند گفت در مقابل این مالیات، دولت باید کارآمد باشد؛ بنابراین ناچاریم دولت را کارآمد کنیم؛ این امتیاز مثبت اقتصاد کشور در ادامه تحریم‌های ظالمانه به دست خواهد آمد.

هر چند تحریم به ما تحمیل شده است اما ما را مجبور می‌کند تا اقتصاد خود را بهینه و بازسازی کنیم؛ در بر طرف کردن اشکالات چند کار باید انجام دهیم؛ نخست مردم را در اقتصاد مشارکت دهیم، دوم اینکه شفافیت اقتصادی ایجاد کنیم؛ سوم اینکه اصلاحات ساختاری ایجاد کنیم که ضرورت این اقتصاد است؛ شرایط تحریم اصلاحات ساختاری را به ما تحمیل می‌کند که نباید از آن فرار کنیم و البته نباید در آن اشتباه کنیم.

حذف یارانه‌ها در اوایل دولت سیزدهم به عنوان یکی از اصلاحات ساختاری، درست نبود و شکست خورد؛ تورم الان نتیجه همان اشتباه است؛ به این خاطر است که هر چه دولت تلاش می‌کند ریشه‌های تورم را بخشکاند فایده‌ای ندارد؛ البته این کار به جبران حذف اشتباه گذشته یعنی دلار یارانه‌ای 4200 تومانی بود.

رسا ـ به طور کلی کشور ما نیازمند چه اصلاحات ساختاری است؟

شفافیت ایجاد کنیم، از درآمدهای غیر تولیدی، مالیات‌های سنگین بگیریم، برای تولید ارزش قائل شویم، جلوی تولید فرش قرمز بیاندازیم، اقتصاد را از همه جهت به سمت تولید و صادرات هدایت کنیم؛ اگر این اتفاقات بیفتد نتیجه تحریم این خواهد شد که ما از این فرصت استفاده کردیم و اقتصادمان جهش کرده است و به شرایط خوبی رسیده است.

باید از تولید حمایت کنیم، رهبر معظم انقلاب چند سال است که حمایت از تولید را به عنوان شعار سال مطرح می‌کنند؛ اما اقتصاد ما در واقعیت این نیست و در راستای فرمایشات رهبری حرکت نمی‌کند؛ اگر نظام و دولت ولایت مدار است باید به این فرموده رهبری جامه عمل بپوشاند؛ اگر ما می‌خواهیم از تولید حمایت کنیم نباید هفتاد درصد تسهیلات بانک‌ها مانند سال‌های پیش به سمت بخش غیر مولد برود؛ البته در این دولت نیز اصلاحی صورت نگرفته است؛ هفتاد درصد از تسهیلات بانکی به نوعی هرز می‌رود و به سمت غیر تولید هدایت می‌شود.

امروز کسی که تولید می‌کند بدبخت و بیچاره است؛ چون کسی او را کمک نمی‌کند؛ باید از تولید و صادرات و تحقیقات و تولیدات دانش بنیان حمایت کنیم، راه صادرات را باز کنیم و اگر می‌خواهیم که کشور در شرایط مطلوب قرار گیرد، باید صادرات بخش خصوصی و صادرات کشور و ورود ارز به کشور را به بیش از دویست میلیارد دلار برسانیم.

اگر این اتفاق بیافتد ما می‌توانیم تحریم‌ها را پشت سر بگذاریم و در دهان استکبار بزنیم و پرچم چمهوری اسلامی، اسلام، شیعه و مقاومت را بیشتر از گذشته برافراشته‌تر داریم.