نقشه راه و ایده تحولی در فرهنگ برای دولت آینده نداریم

مقدمه: رهبرمعظم انقلاب  فرهنگ عمومی را به دوبخش ظاهری و باطنی تقسیم می کنند و در این باره می فرمایند: «فرهنگ عمومی ظاهری، امور و مسائلی است که بارز و ظاهر و جلوی چشم است و حقیقتا هم در سرنوشت یک ملت دخالت دارد اما در درازمدت تاثیر می‌کند. یعنی در مسیر زندگی و حرکت های آینده یک ملت تاثیر دارد. مثلا شکل لباس پوشیدن و چه پوشیدن و از کدام الگوی پوشش استفاده کردن با شکل معماری در جامعه و درچگونه خانه ای زندگی کردن جزو مصادیق و نمونه های فرهنگ عمومی جامعه است؛ و فرهنگ عمومی باطنی آن است که مانند بخش اول در سرنوشت یک ملت تاثیردارد اما تاثیراتش فوری و بسیارمحسوس است. یعنی خود امور مربوط به این بخش از فرهنگ عمومی، چندان محسوس نیست، لکن تاثیراتش در جامعه و سرنوشت و مسیر آن، بسیار محسوس است. ازجمله این امور و در واقع عمده ترین آن ها، اخلاقیات است؛ اخلاق فردی و اجتماعی مردم یک جامعه. فرض بفرمایید افراد یک جامعه وقت شناس نباشند، خب وقتی که شما وارد آن جامعه می شوید، این وقت ناشناسی آنان را از طریق سرنوشت منفی اش در سرنوشت خودتان و مردم درمی یابید؛ درحالی که خود آن، چندان واضح نیست».

مقام معظم رهبری همچنین مصداق های بارز دیگری هم درخصوص فرهنگ عمومی دارند که از جمله آن ها می توان به وجدان کاری، وقت شناسی، صبور بودن، مهمان نوازی، احترام به بزرگترها و پدر و مادر و دوری از عافیت طلبی فردی، اشاره کرد. مصادیقی که به خوبی ذهن مخاطب را با مفهوم واقعی فرهنگ عمومی آشنا می کنند.

از این رو خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا در گفت‌وگو با آرش وکیلیان فعال رسانه و فضای مجازی به موضوع " فرهنگ و عملکرد دولت های جمهوری اسلامی" پرداخته است.

*رسا: لطفا تعریف مختصری از فرهنگ بیان بفرمایید.

وکیلیان: فرهنگ نظام معنایی و هنجاری هست که هویت اشخاص را معنا می بخشد و سبک زندگی را براساس آن تعیین می کنند و یک نظام معنایی و هنجاری جمعی و عمومی است که می تواند در سطح ملی یا محلی، شغلی یا قشری باشد مثلا فرهنگ تاریخی ایران، فرهنگ شغل پزشکی.

*رسا: نگاه به حوزه فرهنگ و هنر در دولت ها چگونه باید باشد؟

وکیلیان: انقلاب اسلامی ماهیتاً یک رویکرد وحرکت فرهنگی بوده و به دنبال ارجاع از دنیای غربزدگی و شرق زدگی به هویت اصیل ایرانی اسلامی خود بود پس موضوع فرهنگ در جمهوری اسلامی باید اصالت داشته باشد منتها به واسطه توسعه و نظام دهی به امور مادی و معیشتی که دولت ها موظف و عهده دار آن بودند، بخش بسیار مهمی از توجه دولت ها را به خود معطوف داشته و عملاً وضعیت فرهنگ خصوصاً در پانزده سال اخیر به حاشیه رفته است.

*رسا: به نظر شما دولت گذشته در زمینه فرهنگ سازی چه موفقیت هایی داشته است؟

وکیلیان: در ده های اخیر موضوع فرهنگ به نسبت سایرموضوعات همچون اقتصاد به حاشیه رفته و ایده پیش برنده ای در آن مشاهده نمی شود. در دولت آقای شهید رئیسی از نظر حجم منابع در بحث فرهنگ تلاش های خوبی شد اما همان هم به نوعی رویکرد معیشتی است چرا که وقتی ایده ای برای تحول نباشد، منابع مالی نیز کاری را از پیش نمی برد و لزوما اتفاق خاص و ویژه ای رخ نمی دهد.

*رسا: یعنی نقشه فرهنگی نداشتیم؟

وکیلیان: نقشه مهندسی فرهنگی داریم اما چون در صدر عموم و التفات قرار ندارد و شاخصه های  مصوب برای رصد و سنجش این نقشه مهندسی نداریم، نمی توانیم خلاء ها را دقیق بررسی و جبران کنیم، نقشه عملیاتی که دقیق بگوید کدام حوزه، چه دستگاهی و چه عامل اجتماعی با چه منابعی چه رویکرد تحولی انجام دهد را نداریم.

*رسا: با این توضیحات آیا دغدغه های مقام معظم رهبری در بحث فرهنگ پیگیری شده است؟

وکیلیان: وضعیت فرهنگ جامعه اعم از سینما و تلویزیون، هنر و سایر حوزه های فرهنگی نشان دهنده این موضوع است که دغدغه و مطالبات رهبری جامعه عمل پوشانده نشده است.

*رسا: وظیفه اهالی هنر و رسانه در مطالبه از دولت آینده چیست؟

وکیلیان: آنچه دولت ها به سرانجام می رسانند اگر با پیوست رسانه ای نماد سازی نشود عملاً از دیده و نظاره مردم پنهان خواهد ماند، برای مثال دستاوردهای بسیار دولت شهید رئیسی در مدت سه سال ریاست شان بر قوه مجریه را ببینید، مثلا بزرگترین آب شیرکن کن جهان در سیستان و بلوچستان در این دولت ساخته شد اما کمتر فردی از آن اطلاع دارد، مثال دیگر و ملموس تر در موضوع جوانی جمعیت است که از نظر اقتصادی مشوق هایی داشتیم اما ضعیف ترین بخش اجرا حوزه فرهنگی است؛ خب حالا همین مثال را در فرهنگ هم جستجو کنید ما چقدر توانسته ایم با ساخت فیلم یا هنر فاخر، نمادی از قدرت جمهوری اسلامی را به جهان و حتی مردم کشور خودمان معرفی کنیم.

*رسا: منظورتان این است که جهاد تبیین رسانه ای لازم است؟

وکیلیان: بله؛ اما نه جهاد تبیین از نوع روابط عمومی ها.

از آن جنس تبیین روابط عمومی  که فعالیت های دستگاه ها را ردیف کرده و گزارش دهند، نه؛ بلکه آنچه از حوزه فرهنگ می خواهیم این است که گفتار سیاسی ترویج نماید که نسبتی بین تلاش های دولت و مردم جامعه برقرار نماید، ملت باید به داشته هایش افتخار کند و از این سنخ باید فعالیت فرهنگی انجام داد. مطالبه اهالی هنر و رسانه باید از این جنس مطالبات باشد.

*رسا: باتشکر از جناب آقای وکیلیان که این فرصت را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادند.