کارشناس و ناقد سینما مطرح کرد؛
انتقاد از اکران گزینشی فیلم‌ها در قم
یقموری، با انتقاد از اکران گزینشی فیلم‌ها در قم، جشنواره فجر امسال را "ناقص" خواند و بر لزوم حمایت از فیلمسازان مستقل تاکید کرد.
اشاره: چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر به پایان رسید، این جشنواره که یکی از مهم‌ترین رویداد‌های فرهنگی و سینمایی کشور است و در آن فیلم‌های متنوع و گوناگونی به نمایش درمی‌آیند، نقد و تحلیل این فیلم‌ها نه تنها به شفاف‌سازی ارزش‌ها و ضعف‌های آثار کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت سینمای ایران و آگاهی بیشتر مخاطبان از کیفیت آثار سینمایی باشد.
در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با جلال یقموری، تهیه کننده و کارگردان سینما به گفتگو نشسته که مشروح آن در ادامه می‌آید:
رسا: آیا برنامه‌ریزی، زمان‌بندی اکران و دسترسی مخاطبان به فیلم‌ها بهتر از سال گذشته بود؟ آیا مشکلاتی مانند ضعف در اطلاع‌رسانی، کمبود سانس‌ها یا عدم هماهنگی در نمایش فیلم‌ها وجود داشت؟
در شهر قم، سه سینما برای نمایش فیلم‌های جشنواره فجر در نظر گرفته شده بود؛ اما نحوه برنامه‌ریزی و توزیع فیلم‌ها به‌گونه‌ای بود که در سینمای ونوس، نه تنها از دیدن فیلم‌های جنجالی و حاشیه‌ساز محروم شدیم، بلکه حتی فیلم‌هایی که در محافل سینمایی و رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته بودند، در این سینما به نمایش در نیامد.
این شیوه‌ی چیدمان و توزیع ناعادلانه فیلم‌ها، عملاً بخش زیادی از مخاطبان را از تجربه کامل جشنواره محروم کرد و این پرسش را به وجود آورد که بر چه مبنایی فیلم‌ها میان سینما‌های قم تقسیم شدند؟ آیا این تصمیم‌گیری بر اساس الگویی مشخص و کارشناسی شده انجام شد؟
چنین رویکردی نه تنها موجب نارضایتی مخاطبان و سینمادوستان شد، بلکه سبب شد که بسیاری از فیلم‌هایی که در فضای سینمایی کشور مورد بحث و تحلیل قرار گرفته بودند، در دسترس بخشی از علاقه‌مندان قرار نگیرد؛ این مسئله نه تنها به تجربه جشنواره لطمه زد، بلکه فرصت نقد و بررسی منصفانه‌ی آثار را نیز محدود کرد.
ضعف مدیریتی در این زمینه، تبعات منفی زیادی به دنبال دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، فاصله گرفتن منتقدان و سینماگران از جشنواره‌ها است؛ در حالی که حضور و مشارکت این افراد می‌تواند به بهبود کیفیت و رشد چنین رویداد‌هایی کمک کند، عدم برنامه‌ریزی مناسب و ضعف در مدیریت اکران، باعث کاهش تعامل و انگیزه آنان برای همراهی با جشنواره‌ها می‌شود.
یکی دیگر از پیامد‌های منفی ضعف مدیریتی، عدم نقد صحیح و جامع آثار و خود جشنواره است؛ زمانی که یک منتقد فرصت تماشای تمامی فیلم‌های جشنواره را نداشته باشد، نمی‌تواند درک کاملی از کلیت و روند آثار ارائه شده پیدا کند؛ در نتیجه، نقد او نسبت به جشنواره ناقص خواهد بود و قادر به ارائه یک تحلیل دقیق، جامع و مؤثر نخواهد بود؛ این مسئله نه تنها باعث لطمه خوردن به روند رشد جشنواره می‌شود، بلکه منجر به کاهش تعامل میان سینماگران، منتقدان و مخاطبان نیز خواهد شد.
رسا: تفاوت‌های جشنواره امسال با سال گذشته در چه بود؟ آیا فیلم‌های امسال از نظر مضمونی و ساختاری تغییر محسوسی نسبت به سال گذشته داشتند؟ آیا تنوع ژانری و سوژه‌های مطرح‌شده گسترده‌تر بود یا با تکرار موضوعات مواجه شدیم؟
با توجه به آنچه گفته شد، طبیعتاً فرصت تماشای تمامی فیلم‌های جشنواره را نداشتم؛ با این حال، بر اساس همان آثاری که موفق به دیدنشان شدم، می‌توانم بگویم که از نظر کیفیت و تنوع ژانری، امسال، سال بهتری بود.
در میان فیلم‌های اکران شده در این سینما، اثری همچون "شمال از جنوب غربی" را شاهد بودیم که با ژانری متفاوت، حال و هوای فیلم‌های دهه شصت را تداعی می‌کرد؛ این فیلم با سبک و روایت خود، تجربه‌ای تازه را در جشنواره رقم زد و نشان داد که امسال، برخی فیلمسازان تلاش کرده‌اند تا از کلیشه‌های رایج فاصله بگیرند و به سراغ فضای متفاوتی بروند.
با این حال، از نظر کیفیت ساخت و فیلمنامه، این فیلم‌ها نتواستند انتظارات را برآورده کنند؛ با توجه به سطح توقعی که از آثار جشنواره فجر می‌رود، انتظار می‌رفت فیلم‌ها از روایت‌های منسجم‌تر، شخصیت‌پردازی‌های عمیق‌تر و دیالوگ‌های قوی‌تر برخوردار باشند؛ اما در بسیاری از موارد، فیلم‌ها در انتقال پیام و ایجاد تأثیرگذاری عاطفی یا فکری، آن‌طور که باید و شاید، موفق عمل نکردند.
رسا: آیا فیلم‌ها به مفاهیم دینی و ارزش‌های دفاع مقدس پرداخته‌اند یا صرفاً جنبه شعاری دارند؟
از نظر محتوا، فیلم‌ها به طور کلی موضوعات مناسبی را مطرح کردند و برخی از آنها به مسائل روز و چالش‌های اجتماعی پرداخته بودند که اکنون نیازمند توجه ویژه‌ای هستند؛ این رویکرد، آگاهی و حساسیت فیلمسازان به دغدغه‌های جامعه را نشان می‌دهد.
یکی از نمونه‌های برجسته، فیلم "چشم بادامی" بود که به مسئله کی‌پاپ و موج فرهنگی کره‌ای پرداخت؛ این فیلم در کنار پرداختن به یک موضوع فرهنگی مهم، پیامی مؤثر و حائز اهمیت برای خانواده‌ها داشت؛ پیامی که بر اهمیت حمایت و همراهی خانواده‌ها، به ویژه در مواقع حساس و بحرانی تأکید می‌کند؛ به طور خاص، این فیلم به والدین هشدار می‌دهد که باید به دختران خود توجه بیشتری داشته باشند و در مسیر انتخاب‌ها و چالش‌های زندگی‌شان، آنها را به درستی راهنمایی و حمایت کنند.
به طور کلی، این فیلم‌ها موفق عمل کردند و توانستند به شکلی مؤثر به موضوعات مهم بپردازند، بدون اینکه حواشی خاصی به همراه داشته باشند.
رسا: آیا فیلمنامه، شخصیت‌پردازی و روایت در این فیلم‌ها، منسجم بوده است؟ کیفیت فنی و بصری فیلم‌ها در چه سطحی قرار دارد؟
انتظار می‌رفت که این آثار از فیلمنامههای قوی‌تر و منسجم‌تری برخوردار باشند؛ با این حال، برخی از فیلم‌های حاضر در جشنواره از نظر روایت و ساختار داستانی با ضعف‌هایی روبه‌رو بودند؛ در میان این آثار، انیمیشن "پسر دلفینی" با وجود اینکه یک اثر انیمیشنی بود، توانست فیلمنامه‌ای به مراتب قوی‌تر و منسجم‌تر از بسیاری از فیلم‌های دیگر ارائه دهد.
در این مسأله می‌توان به "اشک هور" اشاره کرد؛ با اینکه این فیلم توانسته بود با ارائه بازی خوب نقش اول زن، به خوبی رسالت خود را در انتقال پیام ایفا کند و هوای مادران شهدا را به‌طور کامل منتقل نماید، لکن این اثر بیشتر شبیه به یک فیلمنامه برای یک فیلم نبود؛ در واقع، این فیلم بیشتر به یک فیلم روضه‌ای شباهت داشت که برای تماشاگران به نمایش گذاشته درآمده بود؛ به عبارت دیگر، "اشک هور" بیشتر به دنبال خلق یک جو معنوی و احساسی بود تا اینکه بخواهد یک داستان منسجم و پیچیده با فیلمنامه‌ای قوی را به نمایش بگذارد.
در میان فیلم‌هایی که موفق به دیدنشان شدم، ناتور دشت فیلمنامه بهتری داشت که متأسفانه نتوانست، مقام بهترین فیلمنامه جشنواره را به خود اختصاص دهد؛ این فیلم از لحاظ ساختار داستانی و روایت، به مراتب قوی‌تر و منسجم‌تر از دیگر آثاری بود که به عنوان آثار منتخب، انتخاب شدند؛ در مجموع، فیلمنامههای این جشنواره به نظر می‌رسید که جای کار و بهبود زیادی دارند و برخی از آنها نتواسته بودند آن طور که باید، در عرصه داستان‌نویسی و روایی بدرخشند.
رسا: نظر شما در مورد داوری‌های جشنواره چیست؟ آیا با حواشی‌ای که این داوری‌ها همراه بوده‌اند، موافق هستید؟
متاسفانه در حال حاضر جزئیات به طور کامل در ذهنم نیست، اما به نظر می‌رسد که حق با دوستان منتقد است که در برخی از داوری‌ها برای آثار خاصی کم لطفی صورت گرفته است؛ این موضوع باعث می‌شود که برخی از فیلم‌های با کیفیت، نتواسته‌اند به درستی دیده شوند و از ارزیابی منصفانه برخوردار باشند؛ چنین مسائلی می‌تواند بر اعتبار جشنواره تأثیر منفی بگذارد و موجب شود که انتقاد‌ها و شکایات از روند داوری افزایش یابد.
لازم می‌دانم در ذیل پاسخ به این سوال، به مسئله‌ای دیگر نیز اشاره کنم که برخی از فیلم‌ها به دلیل عدم همراهی ارگان‌های دولتی و عدم حمایت مالی، با مشکلاتی مواجه بودند؛ این مشکلات عمدتاً به خاطر ژانر خاص و موضوعات متفاوتی بود که انتخاب کرده بودند؛ با این حال، خوشبختانه برخی از کارگردان‌ها توانستند با امکانات محدود و بدون حمایت‌های دولتی، فیلم های مناسبی تولید کنند.
به عنوان مثال فیلم «سونسوز» که از نظر من، یکی از فیلم‌های جالب جشنواره بود، با وجود اینکه از این فیلم حمایت خاصی نشده بود، کارگردان توانسته بود با انجام یک سری اقدامات خلاقانه، با شکستن برخی کلیشه‌ها و به کارگیری ابداعات خاص، اثر خوبی را به نمایش بگذارد؛ به نظر من، این فیلم در نوع خودش جالب و قابل تأمل است.
رسا: به نظر شما، با توجه به محتوای ضعیف و فیلمنامههای ناکافی که بسیاری از فیلم‌های این جشنواره داشتند، آیا این آثار می‌توانند در جامعه تاثیرگذار باشند و یا این که موفق به جلب توجه و استقبال مخاطبان خواهند شد؟
با توجه به محتوای ارائه شده، اگرچه در برخی از این آثار ضعف‌هایی در زمینه فیلمنامه و ساختار مشاهده می‌شود، اما نمی‌توان تأثیرگذاری آنها را به‌طور کامل نادیده گرفت؛ چرا که برخی از این فیلم‌ها، به روایت داستان‌هایی پرداخته‌اند که ریشه در اسطوره‌ها و فرهنگ غنی ملی ما دارند، مانند "خدای جنگ" و "اشک هور".
این آثار با پرداختن به مفاهیم عمیقی، چون ایثار، شجاعت، و هویت فرهنگی، در تلاش‌اند تا پیامی مؤثر و ماندگار به مخاطب منتقل کنند؛ به همین دلیل، هرچند که ممکن است در برخی مواقع ضعف‌هایی در روایت یا اجرا وجود داشته باشد، اما نمی‌توان ارزش و تأثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی آنها را کاملاً نادیده گرفت.
ولی در خصوص سوال دوم شما باید عرض کنم که برخی از این فیلم‌ها به دلیل حضور کارگردانان و فیلمنامه‌نویسان نام‌آشنایی که پشت آنها بوده‌اند، قطعاً با استقبال گسترده‌ای مواجه خواهند شد؛ علاوه بر این، برخی از این آثار به موضوعات روز اجتماعی پرداخته‌اند که از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند در جلب توجه مخاطب بسیار مؤثر باشد؛ در نتیجه، ترکیب این عوامل باعث می‌شود که این فیلم‌ها، حتی با وجود برخی کاستی‌ها در محتوای فیلمنامه، توانایی جلب نظر و تاثیرگذاری در میان تماشاگران را داشته باشند.
ارسال نظرات