پاپ فرانسیس اقدامات بی سابقه‌ای در همدلی با جهان اسلام به خصوص غزه داشت

حجت‌الاسلام محمد کاشانی مدیر موسسه بین المللی گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، تحلیلی جامع از ویژگی‌های دوران پاپی پاپ فرانسیس در رابطه با جامعه اسلامی ارائه کرد و تأثیر این دوره بر صلح و تعامل میان پیروان ادیان و همچنین چشم‌انداز آینده این روابط و مواضع واتیکان در قبال مسائل منطقه، به‌ویژه موضوع فلسطین و جنایات غزه را مورد بررسی قرار داد.

 

وی بیان داشت: پاپ فرانسیس نسبت به پاپ‌های پیش از خود اهتمام بیشتری به مسئله گفت‌وگوی ادیان، تعامل میان پیروان ادیان و همزیستی مسالمت‌آمیز داشت و در این حوزه فعالیت‌های گسترده‌تری از خود نشان داد.

 

استاد حوزه و دانشگاه در این‌باره افزود: از جمله اقدامات برجسته او می‌توان به سفر تاریخی‌اش در فوریه ۲۰۱۹ به امارات متحده عربی اشاره کرد که در آن، سند «برادری انسانی» را به همراه شیخ احمد الطیب، امام جامع الازهر، امضا کرد. این سفر، اولین سفر یک پاپ به شبه‌جزیره عربستان به شمار می‌رفت و به‌نوعی در تاریخ بی‌سابقه بود.

 

حجت‌الاسلام کاشانی اشاره کرد: پاپ در یک اقدام کم‌نظیر، با آیت‌الله سیستانی در نجف دیدار کرد؛ حرکتی که پیام روشنی از احترام متقابل و تلاش برای کاهش تنش‌های مذهبی داشت.

 

وی تصریح کرد: پاپ فرانسیس بار‌ها در سخنرانی‌های خود، اسلام را دینی صلح‌طلب معرفی کرد و با صراحت، اسلام‌هراسی در اروپا را محکوم نمود. 

 

حجت‌الاسلام کاشانی افزود: پاپ در واکنش به حوادثی، چون حمله به شارلی ابدو یا حوادث تروریستی، همواره تلاش داشت میان اسلام و خشونت مرزبندی قائل شود.

 

به گفته وی، مرکز گفت‌وگوی ادیان واتیکان، که پیش از دوران پاپ بندیک شانزدهم پاپ قبلی تا حد زیادی غیرفعال شده بود، به دست او مجدداً فعال شد؛ همچنین او بار‌ها با مهاجران و پناه‌جویان مسلمان دیدار کرد و به دفاع از حقوق آنان پرداخت. 

 

حجت‌الاسلام کاشانی خاطرنشان کرد: برخلاف برخی رهبران پیشین کلیسا که گاه رویکردی تند و اتهامی نسبت به اسلام داشتند، پاپ فرانسیس همواره از واژگان دوستانه همچون «برادران مسلمان» استفاده می‌کرد و بر اشتراکات انسانی و الهی تأکید می‌ورزید.

 

وی در پاسخ به این پرسش که آیا دوران پاپی پاپ فرانسیس موجب تقویت صلح و تعامل میان مسلمانان و مسیحیان شد، تأکید کرد: دوران پاپی پاپ فرانسیس را می‌توان یکی از فعال‌ترین دوره‌ها در زمینه تعامل میان اسلام و مسیحیت دانست و امضای سند «برادری انسانی» و تشکیل کمیته عالی پیگیری آن، از جمله اقدامات مهمی بود که به‌نوعی نقطه عطفی در روابط میان واتیکان و اسلام سنی محسوب می‌شود.

 

حجت‌الاسلام کاشانی اظهار داشت: پاپ در دیدار‌هایی که با رهبران دینی جهان اسلام در کشور‌های مختلف از جمله عراق، مصر، اندونزی و امارات داشت، همواره بر لزوم همزیستی و صلح جهانی تأکید کرد و در بسیاری از بیانیه‌ها و سخنرانی‌ها، اسلام را دینی صلح‌دوست معرفی کرد و بر ضرورت گفتگو و همکاری بین ادیان تأکید ورزید.

 

وی تصریح کرد: پاپ فرانسیس در این سال‌ها، برخلاف بسیاری از اسلاف خود، نشان داد که گفتگو با اسلام تنها در سطح دیپلماتیک نیست، بلکه باید بر پایه احترام، دوستی و همکاری واقعی میان ادیان بنا شود. به همین دلیل، تعاملات میان مسیحیت و اسلام در این دوران به شکل چشمگیری افزایش یافت.

 

وی سپس به بحث جانشین پاپ فرانسیس و احتمال بهبود یا تغییر روابط با جوامع اسلامی پرداخت و اظهار داشت: پاسخ به این پرسش بستگی به شخصی دارد که به عنوان پاپ بعدی انتخاب می‌شود چرا که در ساختار واتیکان، جناح‌ها و نگرش‌های مختلفی وجود دارد و مشخص نیست پاپ آینده از میان حامیان مسیر پاپ فرانسیس انتخاب شود یا مخالفان آن.

 

مدیر مرکز کلام و ادیان موسسه خاتم افزود: اگر پاپ جدید از نظر فکری و رفتاری به او نزدیک باشد، می‌توان امید داشت که روند تقویت گفتگو با اسلام ادامه پیدا کند؛ اما در غیر این‌صورت، ممکن است این مسیر با چالش‌هایی مواجه شود.

 

حجت‌الاسلام کاشانی خاطرنشان کرد: برخی اقدامات پاپ فرانسیس، از جمله امضای سند «برادری انسانی» و تأسیس نهاد‌هایی نظیر کمیته عالی برادری، امروزه به‌صورت رسمی در ساختار واتیکان ثبت شده‌اند و نوعی تعهد نهادی برای پیگیری آنها به وجود آمده است.

 

به گفته وی، در نهاد‌هایی با ساختار بروکراتیک سنگین مانند واتیکان، تغییر مسیر به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. بنابراین، حتی اگر پاپ جدید علاقه‌ای به ادامه‌ دادن سیاست‌های پاپ قبلی نداشته باشد، باز هم به‌راحتی نمی‌تواند تمام مسیر گذشته را متوقف کند؛ شاید برخی سیاست‌ها را کم‌رنگ کند، اما کنارگذاشتن کامل آنها دشوار است.

 

حجت‌الاسلام کاشانی افزود: برخی سنت‌های جدیدی که در دوران پاپ فرانسیس نهادینه شد، مانند ارسال پیام‌های تبریک به مناسبت اعیاد اسلامی، به‌مرور به یک عرف تبدیل شده‌اند و انتظار می‌رود پاپ بعدی نیز این سنت‌ها را ادامه دهد و وی معتقد بود که نهادینه‌شدن این نوع تعاملات، نشان از تثبیت یک رویکرد همزیستانه در واتیکان دارد. همچنین این روند از طرف رهبران جهان اسلام نیز دنبال میشود از جمله ایت الله سیستانی برای فوت پاپ فرانسیس پیام تسلیث صادر کردند؛ که قبلا این گونه تعاملات کمتر انجام میشد. 

 

وی ضمن اشاره به مواضع پاپ فرانسیس در قبال جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه بیان داشت: پاپ فرانسیس در مقایسه با پاپ‌های پیش از خود، مواضع شفاف‌تر و فعال‌تری در قبال مسئله فلسطین اتخاذ کرد و اگرچه قدرت اجرایی مستقیم نداشت، اما در جایگاه معنوی خود، نقش تأثیرگذاری در شکل‌دادن به افکار عمومی جهانی ایفا کرد.

 

حجت‌الاسلام کاشانی ادامه داد: او به‌ویژه در جریان حملات اخیر به غزه، چند بیانیه نسبتاً صریح و احساسی صادر کرد و در پیامی در ۲۰ اکتبر، با اشاره به کشته‌شدن کودکان، سالخوردگان و غیرنظامیان، از واژه‌هایی، چون «خشونت کور» و «قلب‌های پُر از درد» استفاده کرد و گفت: "تصاویر کودکانی که کشته می‌شوند در ذهنم نقش بسته و ما نمی‌توانیم نسبت به این فجایع بی‌تفاوت بمانیم. "

 

حجت‌الاسلام کاشانی در خصوص پاپ آینده، اظهار امیدواری کرد که اگر روند تعامل‌محور و عدالت‌خواهانه پاپ فرانسیس ادامه یابد، شاهد مواضع قوی‌تری علیه ظلم، به‌ویژه در فلسطین باشیم. 

 

حجت‌الاسلام کاشانی در پایان به پرسشی پیرامون تلاش رژیم صهیونیستی برای نفوذ در انتخاب پاپ و نقش جهان اسلام در این زمینه پاسخ داد و گفت: ساختار انتخاب پاپ، تا حد زیادی برای جلوگیری از مداخلات خارجی طراحی شده است و با توجه به فرآیند رأی‌گیری، تمام کاردینال‌های واجد شرایط در سالن اصلی واتیکان و قطع ارتباط آنها با دنیای خارج در دوران رأی‌گیری، می‌توان گفت که این نوع طراحی سیستم، امکان دخالت خارجی مستقیم را به حداقل می‌رساند.

 

وی افزود: ممکن است برخی نهاد‌های قدرت، در دوره‌های قبل از انتخاب، بر برخی شخصیت‌ها سرمایه‌گذاری کرده باشند یا از طریق حمایت‌های مالی یا رسانه‌ای، جهت‌گیری خاصی ایجاد کنند، اما سیستم انتخاباتی فعلی واتیکان سعی کرده مانع از تبدیل شدن این فرآیند به یک رقابت سیاسی و نفوذپذیر شود.