عاشورا در آیینه راهبردی آینده‌ساز
عاشورا تنها رویدادی تاریخی نیست بلکه نقشه راهی تمدن‌ساز برای آینده‌ای عزتمند و مقاوم است؛ الگویی راهبردی که با الهام از سبک زندگی یاران امام حسین(ع)، فرهنگ مقاومت، آگاهی‌بخشی و عدالت‌خواهی را به حرکت‌های بزرگ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در سراسر جهان تزریق کرده است.
به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، یاران عاشورا نه صرفاً مجاهدانی در میدان نبرد، بلکه انسان‌هایی با شخصیت‌هایی رشد‌یافته، عزت‌محور، مستقل و اخلاق‌مدار بودند. ایثار، شجاعت، استقلال فکری، صبر فعال، و عزت در گفتار و رفتار، مؤلفه‌هایی بودند که سبک زندگی آنان را شکل می‌دادند. این سبک، الگویی برای تربیت نسل‌هایی است که در برابر چالش‌های فکری، اخلاقی، فرهنگی و سیاسی امروز نیاز به الگوی مقاومت دارند. بر همین اساس، در این جلسه نهم به بررسی تأثیر راهبردی عاشورا بر نهضت‌های آینده و پیوست فرهنگی آن خواهیم پرداخت.
عاشورا؛ رویدادی ماندگار یا راهبردی تحول‌آفرین؟
عاشورا صرفاً یک حادثه‌ی تاریخی نیست که در گذشته متوقف شده باشد؛ بلکه جریانی پویا و الگوآفرین است که توانسته در طول قرون، الهام‌بخش حرکت‌های بزرگ دینی، سیاسی و اجتماعی باشد. این پویایی نه از بُعد نظامی آن، بلکه از «راهبرد فرهنگی-ارزشی» عاشورا ناشی می‌شود که با بازتولید مفاهیمی چون ایثار، عدالت‌خواهی، عزت و آزادگی، ظرفیت تمدن‌ساز یافته است.
همینطور که رهبر معظم انقلاب می فرمایند:«عاشورا یک واقعه استثنایی بود.» (بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۱۳۷۱/۴/۱۰) «یک حادثه‌ی تاریخی صرف نبود؛ عاشورا یک فرهنگ، یک جریان مستمر و یک سرمشق دائمی برای امت اسلام بود.» (بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه‌ی ماه محرم ۱۳۸۴/۱۱/۵) درواقع «حسین‌بن‌علی علیه‌السّلام به برکت جهادش، اسلام را زنده کرد.» (بیانات در دیدار جمعی از روحانیون ۱۳۷۴/۳/۳ )
عاشورا و الهام‌بخشی به نهضت‌های بعدی
نهضت توابین و قیام مختار: نخستین بازتاب‌های عاشورا در همان دهه‌های نخست پس از واقعه، در قالب نهضت‌هایی ظاهر شد که هدف‌شان خون‌خواهی و احیای ارزش‌های فراموش‌شده کربلا بود. این‌ها تنها واکنش‌های احساسی نبودند؛ بلکه آغاز زنجیره‌ای از نهضت‌های عدالت‌طلبانه بودند.(ر. ک ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص ۱۴۷. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۱۶۰.)
قیام زید و فرزندانش: قرائت علوی از اسلام، با محوریت عزت و عدالت، با الهام از عاشورا در برابر خلافت‌های فاسد شکل گرفت. (طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۱)
الگوگیری حرکت‌های مدرن: انقلاب اسلامی ایران یکی از نمونه های بارز و ماندگار قیام های اسلامی بعد از شهادت امام حسین علیه السلام است که با الگو گیری از قیام سیدالشهداء علیه السلام شکل گرفته است،امام خمینی همواره تأکید کرده اند که «انقلاب اسلامی ایران پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن بوده است.»(صحیفه امام، ج17، ص: 482 )، تا حرکت‌های ضد استعماری در لبنان، عراق، بحرین و حتی فراتر از جهان اسلام، عاشورا منبع الهام مقاومت و بیداری بوده است.
۳. عاشورا به‌مثابه یک پیوست فرهنگی مقاومت
در دنیای راهبردی امروز، هر حرکت اجتماعی نیازمند یک پشتوانه‌ی فرهنگی است. عاشورا از قرن‌ها پیش، این پیوست فرهنگی را به نهضت‌های مقاومت افزوده است:
زبان فرهنگی عاشورا: مفاهیمی چون «هل من ناصر»(سید ابن‌طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۶؛ ابن‌نما حلی، مثیر الاحزان، ۱۴۰۶ق، ص۷۰ ) ، «هیهات منّا الذلّه»(نگاه کنید به مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۳۸۴ش، ص۱۶۶)، «لبیک یا حسین» از شعار، به رمزهای فرهنگی تبدیل شده‌اند که جامعه‌های متکثر را در یک جبهه ارزشی متحد می‌سازند.
نمادهای آیینی و هنر مقاومتی: شعر، تعزیه، نوحه، سینما و هنرهای تجسمی با محور عاشورا، ابزارهایی برای انتقال گفتمان مقاومت به نسل‌های مختلف شده‌اند.
رهبری معظم انقلاب اسلامی میفرماید:نگاه به هنر اسلامی و سینمای دینی باید نگاهی بلندمدت و همراه با برنامه‌ریزی دقیق و امید به آینده و بهره‌گیری مناسب از ابزار هنر برای تأثیرگذاری حداكثری باشد...
در این عرصه جوان‌های مؤمن، باطراوت و شاداب و دارای نگاه نو و همت بلند، موتور محرك برای حركت رو به جلو هستند و پیش‌كسوتان نیز باید با بیان تجربیات خود و تربیت نیروهای جدید و كارآمد، به این حركت شتاب بیشتری ببخشند...
یكی از مسائل دروغی كه در دنیا تبلیغ می‌شود، این است كه می‌گویند هنر نباید با سیاست آمیخته شود، در حالی كه مجموعه‌های هنری غرب، از جمله هالیوود، كاملاً سیاسی هستند و اگر این‌گونه نبود، چرا به فیلم‌های ضد صهیونیستی ایران اجازه‌ی حضور در جشنواره‌های سینمایی را نمی‌دهند؟
(دیدار جمعی از مسئولان و دست‌اندرکاران جشنواره‌ی مردمی فیلم عمار با رهبر انقلاب ۱۳۹۱/۱۲/۰۱).
رویدادهای تمدن‌ساز چون اربعین: راهپیمایی میلیونی اربعین، امروز نه تنها یک آیین عبادی، بلکه نماد زنده‌ای از پیوست فرهنگی مقاومت جهانی است.
یکی از مصادیق قوّت را امروز دنیای اسلام دارد مشاهده میکند و آن، راهپیمایی اربعین است؛ وَ اَ
عِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّة. راهپیمایی اربعین قوّت اسلام است، قوّت حقیقت است، قوّت جبهه‌ی مقاومت اسلامی است که این جور اجتماع عظیم میلیونی راه می‌افتند به سمت کربلا، به سمت حسین، به سمت قلّه و اوج افتخار فداکاری و شهادت که همه‌ی آزادگان عالم باید از او درس بگیرند. (بیانات در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام‌حسین(ع)۱۳۹۸/۰۷/۲۱ )
مؤلفه‌های راهبردی در نگاه عاشورایی به آینده
الف: آگاهی‌بخشی دائمی: عاشورا جامعه را از خطر غفلت و خواب‌زدگی در برابر ظلم برحذر می‌دارد. همانطور که امام خمینی ره میفرمایند: باید ما محرّم و صفر را زنده نگه داریم به ذکر مصائب اهل بیت علیهم السلام…
…محرّم و صفر است که اسلام را نگه داشته است. فداکاری سید الشهدا- سلام الله علیه- است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است. (صحیفه امام، ج15، ص: 330).
ب: توانمندسازی نسل‌ها: از کودکان تا زنان و نخبگان، عاشورا بستری برای پرورش انسان‌هایی مقاوم و آگاه فراهم کرده است.
ج: راهبری افکار عمومی در عصر بحران هویت: عاشورا، با ارائه یک نظام معنایی منسجم، به انسان معاصر برای یافتن معنا در جهان متکثر و بحران‌زده یاری می‌رساند.
۵. عاشورا و جغرافیای جهانی مقاومت
فلسطین، یمن، لبنان، کشمیر، میانمار... در همه این مناطق، صدای مقاومت با نام حسین (ع) گره خورده است. عاشورا مرز جغرافیا را شکسته و به گفتمانی جهانی در برابر استکبار و استبداد تبدیل شده است.
امام حسین (ع)؛ چهره بین‌المللی عدالت‌خواهی است؛ حتی در اندیشه غیرمسلمانانی چون گاندی، تولستوی، نهرو و برخی اندیشمندان غربی، امام حسین الگویی برای «مقاومت اخلاقی» علیه ظلم تلقی شده است.
مهاتما گاندی رهبر بزرگ مردم هندوستان در توصیف عظمت و شکوه شخصیت و قیام اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) چنین سخن به میان آورده است: «من زندگی امام حسین (علیه‌السلام) ـ آن شهید بزرگ اسلام ـ را به دقت خوانده‌ام و به صفحات کربلا توجه کافی نموده‌ام و بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، بایستی از سرمشق امام حسین (علیه‌السلام) پی‌روی کند».(هاشمی‌نژاد، عبدالکریم، درسی که حسین (علیه‌السلام) به انسان‌ها آموخت، ص۴۴۰ ـ ۴۳۹)
نتیجه‌گیری
عاشورا یک «حادثه» نیست؛ یک «نقشه راه» برای ملت‌ها، نهضت‌ها و انسان‌هاست. راهبرد مقاومت حسینی، با ترکیبی از آگاهی، عزت، عدالت، و فداکاری، مسیر آینده‌سازی را روشن میکند. بدون شناخت ابعاد راهبردی عاشورا، تحلیل‌های سیاسی و فرهنگی امروز ناقص خواهد بود. در جلسه پایانی (دهم)، به جمع‌بندی این سلسله جلسات خواهیم پرداخت و جایگاه عاشورا را به‌مثابه یک الگوی جهانی مقاومت در ادبیات پایداری معاصر مرور خواهیم کرد.
ارسال نظرات