فاطمیه تجلی اسلام سیاسی و حضرت زهرا (س) شهیده مقابله با معنویت سکولار بود

حجت‌الاسلام محمدحسین پیشاهنگ، کارشناس حوزه فرق و ادیان در گفتگویی با خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، به تبیین فلسفه عزاداری برای اهل‌بیت علیهم‌السلام و تحلیل تاریخی شرایط منجر به غربت و شهادت حضرت زهرا(س) پرداخت.

وی با بیان اینکه عزاداری برای اهل‌بیت صرفاً ابراز احساسات نیست بلکه عبرت‌آموزی از تاریخ و بازخوانی مسئولیت‌های امت اسلامی است، اظهار داشت: در هر دوره‌ای باید تأمل کنیم که جامعه اسلامی چگونه به مرحله‌ای رسید که در برابر مظلومیت اولیای الهی سکوت کرد و از دفاع از حق بازماند.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ افزود: حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها نه‌تنها دختر پیامبر اعظم(ص) بلکه تنها یادگار ایشان در جامعه نوپای اسلامی بود، بااین‌حال در همان جامعه‌ای که به‌ظاهر مؤمن شده بود، مورد ستم و بی‌مهری قرار گرفت. باید پرسید چه عواملی باعث شد امت تازه از جاهلیت رهاشده، در برابر ظلم به خاندان پیامبر سکوت کند.

وی با اشاره به اینکه ما معمولاً در مشکلات اجتماعی و سیاسی به‌دنبال یافتن یک مقصر می‌گردیم و مسئولیت جمعی را فراموش می‌کنیم، تأکید کرد: در واقعه فاطمیه نیز اگرچه عاملان اصلی ظلم شناخته‌شده‌اند، اما جامعه آن روز مدینه هم در این فاجعه سهم داشت؛ سهمی که ریشه در سکوت و بی‌تفاوتی مردم داشت.

این کارشناس با استناد به خطبه فدکیه و سخنان امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، یادآور شد: در منابع روایی تصریح شده است که مردم آن زمان با کوتاهی در دفاع از ولایت، زمینه غربت اهل‌بیت را فراهم کردند. این سکوت و کناره‌گیری از حق، بزرگ‌ترین خطای امت پس از پیامبر بود.

وی در ادامه با تبیین ماهیت اختلاف دوران پس از رحلت پیامبر اسلام(ص) گفت: تعارض اصلی در آن زمان میان اسلام سیاسی - ولایی با اسلام سکولار و بی‌تفاوت نسبت به حاکمیت الهی بود، نه نزاعی سطحی میان شیعه و سنی. آنچه منجر به شهادت حضرت زهرا(س) شد، کنار گذاشتن اسلام سیاسی مبتنی بر ولایت و بازگشت تدریجی جامعه به معنویت سکولار ماقبل اسلام بود.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ تصریح کرد: در قرآن و تفاسیر آمده است که امت پیامبر پس از او، در برخی زمینه‌ها به سنت‌های جاهلی بازگشتند؛ این بازگشت نه به بت‌پرستی ظاهری بود نه حتی به سنت زنده به گور کردن دختران، بلکه به همان معنویت خواهی سکولار و عافیت طلب بود که جوهره آیین بت پرستی در عصر جاهلیت بود.

وی تأکید کرد: بازخوانی سیره حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها باید ما را به درک مسئولیت امروزمان برساند. همان‌گونه که جامعه آن روز با سکوت خود در برابر حق، در آزمون الهی مردود شد، جامعه امروز نیز اگر در برابر انحرافات و ظلم‌ها بی‌تفاوت بماند، گرفتار همان سرنوشت خواهد شد.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ تأکید کرد: بزرگ‌ترین انحراف پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) نه بازگشت ظاهری به بت‌پرستی، بلکه بازتولید معنویت سکولار و جدایی دین از ولایت و حاکمیت الهی و به تعبیر امروزی، جدایی دین از سیاست الهی بود.

وی در تشریح این مفهوم اظهار داشت: جامعه عرب پیش از اسلام نیز مناسک و مظاهر عبادی مانند حج و طواف کعبه را داشت و حتی ایام حج را محترم می‌شمرد، اما این عبادت‌ها هیچ نقشی در جهت‌دهی سیاسی و مدیریت اجتماعی جامعه نداشتند. آن معنویت، صرفاً در سطح فردی و احساسی باقی می‌ماند و به جهاد، عدالت و حاکمیت الهی نمی‌انجامید در واقع این مناسک به جا مانده از آیین ابراهیمی و دین حنیف بود که فرزندان حضرت اسماعیل در این سرزمین رواج داده بودند اما جامعه بت پرست حجاز، ظاهر آن را نگه داشته و روح آن را تغییر داده بودند.

این کارشناس افزود: پیامبر اسلام(ص) هنگامی که حکومت تشکیل داد، همان مناسک و عبادات ابراهیمی را حفظ و احیاء کرد، اما روح تازه‌ای در آن دمید؛ روح ولایت و مسئولیت اجتماعی. معنویت در نگاه پیامبر، معنویتی سیاسی و تمدنی بود که مردم را به جهاد، عدالت و ایستادگی در برابر ظلم فرا می‌خواند.

وی با اشاره به اینکه پس از رحلت پیامبر، جامعه اسلامی دوباره به معنویت بی‌خاصیت دوران جاهلیت بازگشت، تصریح کرد: این بازگشت به معنای روی‌آوردن به بت‌ها نبود، بلکه تکرار همان نگرش جدایی دین از سیاست بود. جامعه‌ای که از ولایت جدا شود، معنویتش بی‌اثر می‌شود؛ عبادت دارد، اما مسئولیت اجتماعی ندارد.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ خاطرنشان کرد: اختلاف حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با حاکمان وقت، نه صرفاً یک نزاع شخصی یا قبیله‌ای، بلکه تقابل دو نوع فهم از اسلام بود؛ اسلام سیاسی و ولایی در برابر اسلام سکولار. قیام و خطبه‌های حضرت زهرا(س) در حقیقت دفاع از اسلام سیاسی مبتنی بر  نظام ولایت بود که پدر بزرگوارشان پیامبر اکرم(ص) به فرمان الهی در طول دوران نبوت بنیان نهاده و در روز غدیر خم کامل کرده بودند.

وی با انتقاد از نگاه‌های سطحی به سیره حضرت زهرا(س) تأکید کرد: گریه و عزاداری برای حضرت زهرا زمانی معنا دارد که هیئت‌ها و مجالس ما، بازتاب همان پیام سیاسی و اجتماعی فاطمی باشند. هیئتی که در آن سخنی از ولایت، عدالت، ظلم‌ستیزی و مسئولیت دینی گفته نشود، هیئتی منطبق با مکتب فاطمی نیست.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ با اشاره به وضعیت امروز جهان اسلام و سکوت بسیاری از کشورهای اسلامی در برابر جنایات علیه مردم غزه، افزود: تکرار همان انحراف تاریخی در حال وقوع است. امروز نیز اسلام سکولار حاکم بر برخی جوامع اسلامی، باعث شده است که بیش از یک‌ونیم میلیارد مسلمان در برابر ظلم آشکار سکوت کنند. این همان نتیجه تثبیت اسلام سکولار پس از شهادت حضرت زهرا(س) است.

وی در ادامه با استناد به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، سخنان مقام معظم رهبری را امتداد همان مسیر فاطمی دانست و گفت: رهبر انقلاب در ترسیم مسیر تمدن نوین اسلامی سه مرحله را مشخص کرده‌اند؛ خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی. خودسازی همان معنویت است، اما نه معنویتی منفعل و منزوی؛ بلکه معنویتی که باید به مسئولیت اجتماعی و ساخت جامعه اسلامی منتهی شود.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ در پایان تأکید کرد: معنویتی که به جامعه‌سازی و حرکت به‌سوی تمدن اسلامی منجر نشود، در حقیقت بازتولید همان معنویت سکولار است که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با آن به مقابله برخاست. امروز نیز اگر هیئت‌ها، دانشگاه‌ها و رسانه‌های ما از مسیر ولایت و عدالت جدا شوند، از مکتب فاطمی فاصله گرفته‌اند. فاطمیه فراخوانی است برای پیوند دوباره میان ایمان، جهاد و حاکمیت الهی در عصر انتظار.