علوم انسانی اسلامی، اساس و روح بیانیه گام دوم انقلاب است

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور، صبح امروز در همایش علوم انسانی اسلامی که به همت پژوهشگاه علوم انسانی اسلامی و با همکاری موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی قم و دانشگاه قم برگزار شد، با اشاره به اهمیت راهبردی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی اظهار داشت: بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی یک بیانیه فوق‌راهبردی و پر از راز و رمز است و هرچه در راستای آن کار کنیم، کم است. رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم اولین توصیه را علم و پژوهش قرار داده‌اند و بر آن تأکید ویژه دارند.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با اشاره به چالش‌های موجود در زمینه علم و فلسفه، تصریح کرد:  رهبر معظم انقلاب در این بیانیه می‌فرمایند که غرب از علم و دانش مبتنی بر دیدگاه‌های فلسفی خود بهره‌برداری کرده است و این بنیان فلسفی در غرب پس از رنسانس یک بنیان مخدوش و قابل نقد است.

وی ادامه داد: اگر کسی تصور کند که علوم انسانی و علوم پایه و فناوری‌ها بدون یک فلسفه بنیادی و نظری امکان شکل‌گیری و رشد دارند، این تصور غلطی است؛ چرا که امکان ندارد علم و فناوری بی‌ریشه در یک نگاه فلسفی شکل بگیرد. در سخت‌ترین و پنهان‌ترین شرایط نیز، علم و فناوری از یک مبنای فلسفی نظری و مبنایی اخلاقی بهره می‌برد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه تأکید کرد: ما نباید در این مغالطه که علم می‌تواند محض و خالص باشد قرار بگیریم. بخشی از این ارتباط علوم با فلسفه و اخلاق بنیادی و برهانی نیست، اما مبتنی بر آن و وام گرفته از آن است. بنابراین ممکن نیست علم و سامانه های علمی بدون این دوپایه شکل بگیرد و اثری هم که می‌گذارد مبتنی بر این دو پایه است.

آیت‌الله اعرافی سپس بر ضرورت علوم انسانی اسلامی تاکید کرد و اظهار داشت: در باب مفهوم علم انسانی اسلامی ۱۲ تا ۱۵ نظریه وجود دارد. اما نقطه مشترک این است که در تمامی علوم انسانی، رابطه این علوم با معارف اسلامی و یا هر اندیشه دیگر در ساحت نظری و اخلاقی انکار نشدنی و تفکیک آن غیر ممکن است.

عضو فقهای شورای نگهبان افزود: علوم انسانی اسلامی، اساس و روح بیانیه گام دوم است، علوم انسانی است که در بستر اندیشه اسلامی شکل می‌گیرد و رسالت حوزه و دانشگاه تلاش در این راستا است. البته که این بیانیه صرفا منحصر به علوم انسانی نیست، بلکه تولید علم بر پایه اندیشه و اخلاق اسلامی در همه حوزه‌ها و در مسیر تمدن است.

آیت‌الله اعرافی در ادامه بر ضرورت همکاری موثر و همه جانبه حوزه و دانشگاه تاکید کرده و خاطرنشان کرد: تا وقتی حوزه و دانشگاه در هم امتزاج دقیق پیدا نکند، ما به سمت نظریه‌های نوین پیش نخواهیم رفت. رهبر معظم انقلاب در بیانیه حوزه پیشرو به تولید نظامات اشاره کرده‌اند و فرموده‌اند که در کنار حوزه، دانشگاه هم دارای توان و تکلیف است. البته هم در حوزه و هم در دانشگاه، علی‌رغم برداشته شدن گام‌های بزرگ، ضعف داریم و بایستی تلاش های جدی صورت بگیرد.

عضو فقهای شورای نگهبان به الزامات حرکت به سوی علوم انسانی اسلامی برخاسته از بن‌مایه‌های اندیشه انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: یکی از این الزامات توسعه مرزهای دانش و علوم اسلامی است. حدود سی سال قبل زمانی که در حوزه روانشناسی و علوم تربیتی که کار می‌کردیم، متوجه ضرورت یک بازبینی و بازنگری و بسط در فقه شدم که بر همین اساس فقه تربیت را شروع کردیم. لذا فقه باید بسط پیدا کند و کسی هم که با فقه مرتبط نیست باید با این اندیشه آشنا و مرتبط باشد.

آیت‌الله اعرافی با تأکید بر اهمیت حل مسائل با رویکرد اجتهادی و با بهره گیری از صبر و حکمت، افزود: از دیگر الزامات دستیابی به علوم انسانی اسلامی، بهره گیری از حوزه روشن و ضروری فلسفه‌ و امتداد فلسفه‌ است که رهبر انقلاب تأکید ویژه‌ای روی آن دارند. باید این فکر امتداد پیدا کند و مبتنی بر منهج اجتهادی و حِکمی، کشف حکم اسلامی و اندیشه اسلامی شود.

وی در ادامه بر ضرورت توسعه علوم تفسیری در راستای علوم انسانی اسلامی تاکید کرد و گفت: در تفسیر ما بعد از علامه طباطبایی شاهد شکل‌گیری تفسیرهای تخصصی معطوف به رشته‌های علمی هستیم که تازه در ابتدای راهیم.  حرکت به سمت نگاه تخصصی در تفسیر و ارائه رشته‌های تخصصی تفسیر، مسئله جدیدی است که مرحوم علامه مصباح در این راستا تلاش‌های زیادی انجام دادند.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور همچنین در خصوص هوش مصنوعی و علوم شناختی گفت: ما در حوزه هوش مصنوعی که با علوم شناختی در آمیخته است، بنیان‌های فلسفی و کلامی و همچنین بازتاب‌های مختلفی داریم که باید بیش از گذشته به آن پرداخت. لذا بدون یک نگاه عمیق به ریشه‌های علوم اسلامی و بازسازی و رشد آن‌ها نمی‌توانیم نظریات نوین در حوزه علوم انسانی اسلامی تولید کنیم.

وی در پایان با تبیین الگوی تولید علم امام خمینی و ضرورت امتداد آن در علوم انسانی اسلامی به 20 تا 25 دوگانه و پارادوکس‌نمایی که انقلاب اسلامی توانسته است بین آن‌ها جمع کند اشاره کرده و گفت: انقلاب اسلامی و امام به عنوان یک کلان‌نظریه توانسته است از چالش‌هایی که عمدتاً نهضت‌های اسلامی با آن روبرو بودند عبور کند و آن را در عالی‌ترین شکل ممکن ارائه دهد.