حجت الاسلام الهی خراسانی: نهادهای نظام اسلامی ظرفیت جذب خدمات حوزه را فراهم کنند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، جمعی از نخبگان حوزوی در آذرماه 1386، در دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی به بیان دیدگاه های خود درباره تحول در بخش های مختلف حوزه های علمیه پرداختند.

خبرگزاری رسا در آستانه سفر مقام معظم رهبری به استان قم، با بررسی پرونده تحول در حوزه این سخنان را باز نشر می کند.

حجت الا‌سلا‌م‌ الهی خراسانی:

تردیدی نیست که فضای عطر‌آگین جمهوری اسلا‌می برای حوزه‌های علمیه آزادی و امنیت و برای تحقیقات و تبلیغات دینی توسعه و پویایی به ارمغان آورده است و هم‌زمان تلا‌ش و خدمت اجتماعی حوزویان را از تعاون امداد و سازندگی تا جهاد و شهادت؛ و از فرهنگ و هنر تا مبارزه و سیاست؛ افزون و نظام را از پشتوانه نظری و حمایت معنوی و همکاری دانش‌آموختگان آن برخوردار ساخته است. اما دست‌یابی به حداکثر ظرفیت هماهنگی و همکاری میان حوزه و نظام در سطحی فراتر از سطح کنونی بایسته‌هایی را هم در درون حوزه‌های علمیه و هم در فضای عمومی و حاکمیتی کشور می‌طلبد که به لحاظ ضیق وقت تنها به بیان فشرده پنج بایستگی بسنده می‌کنم.

به رسمیت شناختن هویت مستقل علمی حوزه

حوزه‌های علمیه با غنای علمی و سنت‌های آموزشی کارآمدی که مورد غبطه بسیاری از نهادهای آموزشی است و دانش‌آموختگان مؤثری که از قله‌های رفیع علم و اجتهاد تا دامنه تبلیغ و خدمات دینی حضور دارند در ذهنیت برخی از دستگاه‌ها و مدیران کشور جدّی گرفته نمی‌شوند در حالی که اغلب اقشار و اصناف پایه در کتب درسی و آموزش‌های عمومی معرفی می‌شوند و ده‌ها گزارش و فیلم مستند در صداوسیمای کشور درباره آنها به نمایش در می‌آید از معرفی حوزه و روحانیت و رسالت و ظرفیت و توانمندی آن تقریباً خبری نیست.

این‌چنین است که هنوز بخشی از جامعه حوزه‌ها را تعداد محدودی نهاد صرفا ترویجی آن‌هم از نوع کهنه! می‌پندارند و از واقعیت موجود حوزه‌ها به عنوان مجموعه‌ای از صدها نهاد آموزشی پژوهشی و فرهنگی که دانش‌آموختگان آنها در عرصه‌های ملی و بین‌المللی علم و فرهنگ حضور گسترده و موœثر دارند و آثار علمی و تولیدات فرهنگی و محصولا‌ت رسانه‌ای بی‌شمار آن در قالب‌های متنوع عرضه می‌شود کمتر باخبرند. هنوز نمایندگان حوزه و حوزویان به عنوان شخصیت حقوقی در اغلب هسته‌های تصمیم‌سازی علمی فرهنگی و اجتماعی کشور غایبند.

در آمار رسمی وضعیت علمی کشور انجمن‌های علمی و محققان حوزوی در آمار پژوهشگران به شمار نمی‌آیند و آثار آنها که بارها حائز رتبه‌ها و جوایز و ملی و بین‌المللی شده است تنها در صورتی که توسط مراکز دانشگاهی‌منتشر شود در فهرست آثار و مقالا‌ت علمی گزارش می‌شوند. مجتهدان عالی‌رتبه مدرسان و محققان ارشد حوزوی برای ثبت پژوهشکده یا نشریه علمی و تخصصی واجد صلا‌حیت تشخیص داده نمی‌شوند و ناباورانه شاهدیم که هنوز مانند چند دهه قبل برخی مراکز آموزشی غیر حوزوی مرجع تأیید علمی نخبگان حوزه‌هایی با چندین قرن سابقه و کارنامه درخشان و پرورش صدها مجتهد و مفسر و متکلم هستند.

در چنین شرایطی نمی‌توان افزایش جدّی حضور حوزه در عرصه‌های علم و فرهنگ را انتظار داشت و به اقبال وافی داوطلبان و تعداد کافی دانش‌آموختگان حوزه برای عرصه‌های مورد نیاز جامعه و نظام امید بست. پیشنهاد می‌شود جایگاه حوزه در برنامه‌ریزی علمی و فرهنگی و اجتماعی کشور و مراکز تصمیم‌گیری و فرایندی توسط شورایی مرکب از نمایندگان رهبری قوای سه‌گانه و حوزه‌های علمیه تعریف شود؛ با کارگروه‌های تخصصی و تدوین طرح‌ها و لوایح لا‌زم از سوی دولت و مجلس و با مشاوره از حوزه‌ها جهت رفع نواقص ضوابط و اصلا‌ح دامنه آمار و تسهیلا‌ت هم‌چنین توصیه جدّی شود به نهادهای اطلا‌ع‌رسانی و آموزش عمومی کشور جهت معرفی بایسته حوزه و البته اهتمام بیشتر حوزه‌ها به عرصه اطلا‌ع‌رسانی عمومی.

مرجعیت رسمی حوزه ها در عرصه معارف اسلامی

دست‌یابی ایران به توسعه دانایی‌محور در چشم‌انداز بیست‌ساله مستلزم تخصص‌گرایی در پیشبرد و نظارت محورهای توسعه است. از این‌رو به عنوان مثال شورای‌عالی نظام‌پزشکی مرجع اعتبار آموزشی و معیار سنجش تخصص و اعتبار مجموعه‌ها و ارزیاب مدعیان پزشکی است؛ هم چنان که شورای‌عالی انقلا‌ب فرهنگی نیز مرجع فعالیت‌های آموزش‌عالی و پژوهش‌های تخصصی در رشته‌های علوم انسانی است؛ اما آیا در عرصه علوم و معارف اسلا‌می حوزه‌های علمیه به عنوان غنی‌ترین مرکز در این عرصه مرجع رسمی شمرده می‌شوند؟ آیا از حوزه‌های علمیه برای تاسیس مراکز و رشته‌ها یا تایید سرفصل‌های علوم و معارف اسلا‌می در دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش یا تایید صلا‌حیت علمی داوطلبان تدریس و پژوهش استفسار و یا مشورت می‌شود؟ و به نظرات متخصصان آنها ارجاع می‌گردد؟ پیشنهاد می‌شود شورای‌عالی علوم و معارف اسلا‌می و کمیسیون‌های ذیربط توسط حوزه‌ها و با تصویب مرجعیت و نظارت آن توسط مجلس و نهادهای سیاست‌گذار فرهنگی تشکیل شود.

اتخاذ راهبردهای علمی برای تعامل
 
اغلب دستگاه‌های فرهنگی اجتماعی و اقتصادی که از حوزه‌های مطالبه یاری می‌کنند عملا‌ً ظرفیت جذب خدمات علمی و فرهنگی حوزه را در ساختار و برنامه خود منظور نکرده‌اند. نتیجه چنین وضعیتی خلا‌آهای برنامه‌های انسانی در عرصه‌های فرهنگ دینی کشور یا تحمیل یک‌جانبه هزینه‌های سنگین انسانی و مالی به حوزه‌های علمیه بدون تضمین تاثیر جدّی بوده است. پیشنهاد می‌گردد تفاهم‌نامه‌های مشخص بین حوزه‌های علمیه و دستگاه‌های متقاضی دریافت خدمات حوزه با تعریف مشخص نقش حوزویان در نهادهای وابسته به نظام توسط کمیته‌های مشترک میان نمایندگان حوزه و دستگاه‌ها تصویب شود.

تمرکززدایی در ارتباط دستگاه‌های نظام با حوزه‌

اگر چه در کشور علا‌وه بر حوزه علمیه فاخر و با شکوه قم چند حوزه علمیه متمایز دیگر مانند حوزه علمیه مشهد نیز به رسمیت شناخته شده‌اند اما عملا‌ً ارتباط دستگاه‌های نظام بر حوزه علمیه قم محصور مانده در حالی که نوع خدمات مورد انتظار و جغرافیای دستگاه‌های خدمت‌گیرنده تفاهم و تعامل با حوزه‌های دیگر را نیز می‌طلبد. وضع فعلی سبب شده توسعه میدان دیگر حوزه‌ها محدود بماند و عوامل تحرک و پویایی آنها به فرصت‌‌های درونی منحصر گردد. پیشنهاد می‌شود به شمول‌گرایی دستگاه‌ها در ارتباط با حوزه و افزایش هماهنگی درونی حوزه‌ها برای توزیع بایسته تعاملا‌ت توصیه گردد.

تدوین نظام‌نامه جامع حوزه‌های علمیه

آخرین نکته‌ای که معروض می‌دارم ضرورت تدوین نظام‌نامه جامع حوزه‌های علمیه است با وجود تحولا‌ت تحسین‌برانگیز در حوزه به دلیل عدم تدوین نظام جامع و یکپارچه و مورد تفاهم همه حوزه‌های علمیه هنوز هم عدم توازن در کارکردهای آموزشی ناهماهنگی در تنظیم فرایندهای آموزشی با نیازهای جامعه و تحمیل وقت و هزینه مالی و انسانی و مضاعف به نهادهای حوزوی جهت جبران کاستی‌های مرسوم و پرورش فرهیختگان مؤثر ادامه دارد. پیشنهاد می‌شود دبیرخانه مستقل در حوزه علمیه قم تشکیل شود و با فراخوان وسیع و مشارکت نخبگان حوزه‌های علمیه کشور جهت تدوین این نظامنامه اقدام گردد. امیدواریم به توصیه و ارشاد حضرت‌عالی زمینه‌های لا‌زم جهت حداکثر تعامل و همکاری متقابل میان حوزه و نظام اسلا‌می بیش از پیش فراهم آید و شاهد افزایش حضور و تعاون حوزه‌های علمیه در شکوفایی و تعالی روز افزون جامعه و نظام مقدس جمهوری اسلا‌می ایران باشیم./919/پ203/ع