قیامِ مطرح در ارزشهای دینی همان ایستادگی عقلانی است نه ایستادن بدنی
به گزارش خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله جوادی آملی در پیامی به مناسبت آغاز سال تحصیلی و مراسم افتتاح مدرسه علمیه وشتان فیروزکوه، طلاب را به برپایی سنت تهجد و شب‌زنده‌داری دعوت کرد.
متن این پیام بدین شرح است:
بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ إیّاهُ نَسْتَعِین
حمد ازلی خدای را سزاست؛ تحیّت ابدی، پیامبران الهی مخصوصاً حضرت ختمی‌نبوّت(صلی الله علیه و آله و سلم) را رواست؛ درود بیکران اهل بیت وحی به ویژه حضرت ختمی‌امامت را به‌جاست؛ به این ذوات قدسی تولّی داریم و از معاندانِ آنان تبرّی می‌نماییم.
انسان که متفکر و مختار است، بهترین کمال او علم است خداوند که بشر را به احسن قوام آفرید او را به احسن علوم فراخواند. مدرسه علمی که عناصر محوری آن را علوم دینی تشکیل می‌دهد باید از منابع، مبادی و حدود آن آگاه باشد. جهت تأمین معرفت به ارکان سه‌گانه مزبور نکاتی ارائه می‌شود تا ضمن سپاسگزاری از توفیق خدا که بهرة بنیانگذار و مدیر و مدرّس شد و دعای خیر برای مدرّسان و طلاب این مدرسة مبارک که در وشتان فیروزکوه محل زندگی سادات کِرام اعزّهم الله تأسیس شد تذکره‌ای برای صاحب بصران و تبصره‌ای برای صاحب‌نظران باشد.
یکم: خداوند انسان را با دو دست جمال و جلال خود آفرید: ﴿خَلَقْتُ بِیَدَیَّ﴾[1]، لذا هم قویم و هم جمیل خلق شد: ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ﴾[2] در این بیان کوتاه هم به قِوام آفرینش انسان اشاره شد و هم به حُسن خلقت او، نَضْر حکیمانه و نظمِ مدبّرانه خدای سبحان، صدر و ساق هویّت انسان را متقن و آغاز و انجام هستی او را زیبا نمود. برای پرورش چنین موجود قویم و زیبایی که می‌تواند جامع عقاید، اخلاق، اعمال فقهی و حقوقی باشد فقط علوم وحیانی تأثیرگزار است، زیرا چنین مخلوقی را خالق او می‌پروراند: ﴿عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ﴾[3].
دوم: علوم وحیانی که در متن قرآن حکیم و کلام نورانی معصومان(علیهم السلام) نهفته است از مصدری تنزّل کرده است که هم حیّ قیّوم است تا کتاب او حیات‌بخش و قیام و قوام‌آفرین باشد: ﴿اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ﴾، ﴿نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ﴾[4] و هم اکرم است تا تعلیم او مایة کرامت شود: ﴿اقْرَأْ وَرَبُّکَ الأکْرَمُ ٭ الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ٭ عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ﴾[5] رهیافتگان علوم دینی هماره زنده، پویا و مانایند، زیرا هر متعلّمی اوصاف معلّم خود را از مسیر مستقیم تعلیم وی تحصیل می‌کند. حیاتی که از آیة: ﴿اسْتَجِیبُوا لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ﴾[6] به دست می‌آید، قیام به عدل که از آیة: ﴿لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾[7] حاصل می‌شود و قوام به قسط شدن که از آیة: ﴿یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلّهِ﴾[8] و نیز کرامتی که از آیة: ﴿لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ﴾[9] به گوش می‌رسد همگی در سایة عمل به کتاب خدایی است که هم حیّ قیوم است و هم اکرم و با همین اوصاف کمالی در قرآن تجلّی فرمود: «فَتَجَلَّی لَهُمْ سُبْحَانَهُ فِی کِتَابِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَکُونُوا رَأَوْهُ».[10]
سوم: قیام به قسط گذشته از علمِ صائب، محتاج عمل صالح است بخشی از هویّت انسان را دانش تشکیل می‌دهد و بخشی از آن را روش. مجموع علم و عمل تأمین‌کننده اهداف آفرینش بشرند. لذا قرآن کریم علم آمیخته با عمل که هر دو آموخته از منبع وحیانی‌اند را معیار برتری قرار داده زیرا در آیة: ﴿أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّیْلِ سَاجِداً وَقَائِماً یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَیَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُوا الألْبَابِ﴾[11] اول از بهترین عمل صالح که احیای شب به تهجّد و مانند آن است سخن به میان آمد آن‌گاه از عدم تساوی عالم و جاهل. لازم است عنایت شود که نفی تساوی مساوی رجحان و برتری نیست بلکه دو مطلب را در بردارد یکی مزیّت علم و راجح بودن عالم و دیگری افزونی مسئولیت عالم و سنگینی وظیفه او در برابر نعمت دانش نسبت به دیگران یعنی از منظر رعایت دستورهای دینی یکسان نیستند بلکه وظیفة عالم بیشتر است.
چهارم: قیامِ مطرح در ارزشهای دینی همان ایستادگی عقلانی است نه ایستادن بدنی. علوم الهی درس ایستادگی معقول می‌دهد. جامعه‌ای توان چنین قیام را دارد که هم در بخش اندیشه در قبال وهم و خیال به رهبری عقل نظر مقاومت کند و هم در بخش انگیزه در برابر شهوت و غضب به هدایت عقل عمل هماوردی نماید. آن‌گاه می‌توان گفت: گر شود دشمن درونی نیست / باکی از دشمن برونی نیست.
از مهم‌ترین راه برای تحصیل چنین ایستادگی ورود در حوزة قیام، نشئة مقاومت، صحنة پایداری استوار یعنی نماز شب است که قرآن مجید از آن در آیة: ﴿إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْأً وَأَقْوَمُ قِیلاً﴾[12] به قویم‌تر سخن یاد کرد زیرا روز ساحت کثرت است: ﴿إِنَّ لَکَ فِی النَّهَارِ سَبْحاً طَوِیلاً﴾[13] و شب مقام وحدت. اگر شب زنده‌دار در اثر تنهایی خود به صلاح و فلاح نائل آید توان مبارزه با هر طلاح و فساد داخلی و خارجی را خواهد داشت. بهترین ره‌آورد تهجّد عالمانه و برترین ره‌توشه علم زاهدانه دعوت مخلوق به خالق است نه به خود. عالمی که چاهِ درونِ جاه‌طلبی را نبیند و وبالِ نهفته در درون مال‌خواهی را ننگرد و گودال پشت صدرنشینی را از نظر دور دارد، جامعه را به جای دعوت به خدا به طرف خود دعوت می‌کند و رژیم منحوس ارباب و رعیتی فکری را طرّاحی می‌نماید و نفخة مشئوم: ﴿کُونُوا عِبَاداً لِی﴾[14] را به جای آهنگ موزون: ﴿أَدْعُوا إِلَی اللَّهِ عَلَی بَصِیرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی﴾[15] می‌نشاند.
در پایان ضمن تقدیر از اساتید، فضلا، طلاب محترم از سعی بلیغ و استقامت مؤسّس، مدیر و استاد مدرسة علمی وشتان فیروزکوه سپاسگزاری و از همه بزرگانی که در تکمیل این بنای علمی و دینی عنایت فرموده‌اند حق‌شناسی نموده از خدای سبحان حفظ نظام اسلامی را تا ظهور صاحب زمان و زمین به اذن الله مسئلت می‌نماییم.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
جوادی آملی
/916/د101/ع