ندبه و فغان و اشک و ندامت و اظهار عجز در سحرگاهان راه آشتی کردن با خدا است

به گزارش خبرگزاری رسا، آیت الله قرهی در بیست و یکمین جلسه شرح دعای ابوحمزه ثمالی در شب های ماه مبارک رمضان در مورد فضیلت شب های قدر تأکید کرد: خدا این طور دوست دارد حبّش را به بندگانش نشان دهد و می خواهد تعیین مقدّرات انسان را در دل شب به واسطه خود انسان قرار دهد، لذا آن عارف بزرگوار، ملاحسینقلی همدانی(ع) فرمودند: شقی ترین افراد، آن کسی است که شب­های قدر را هم نعوذبالله، نستجیربالله به غفلت و گناه بگذراند.

 بیست و یکمین جلسه شرح دعای ابوحمزه ثمالی توسط آیت الله قرهی در پی می آید:

  تقدیم بالاترین مسند احدیّت به انسان!

 اصل خلقت انسان، حبّ پروردگار عالم به خودش و هم چنین حبّ پروردگار عالم به انسان است.

 پروردگار عالم به قدری بندگانش را دوست دارد که ولو به لحظه ای جدایی انسان از خودش را نمی پسندد و حسب روایات شریفه و آنچه اولیاء الهی تبیین کردند، گناه یعنی دور شدن از حبّ پروردگار عالم و جواب منفی دادن به آن.

 پروردگار عالم به قدری به بندگانش عشق دارد که بالاترین مسندی را که متعلّق به ذات احدیّت است، به انسان تقدیم کرد و آن سجده است. طوری که ملائکه متعجّب شدند ولی اطاعت کردند امّا ابلیس که شش هزار سال عبادت کرده بود، متحیّر ماند.

 لذا اولیاء خدا در باب سجده این طور بیان کردند که سجده بر انسان؛ دلالت بر حبّ شدید نسبت به بنده اش هست. امّا مع الأسف این انسان علیرغم این که سجده متعلّق به او شد و پروردگار عالم او را خلیفه خود خطاب کرد «إنّی جاعل فی الارض خلیفة»؛ از خدا دور شد.

  علّت بشیر و نذیر بودن انبیاء عظام؛ حبّ پروردگار عالم به انسان

 پروردگار عالم به انحاء مختلف به انسان هشدار داد و فرمود: ای انسان! مواظب باش! مراقب باش! حتّی برای این که او را از دوری خودش بترساند، فرمود: شیطان دشمن من و دشمن شماست «عدوی و عدوکم». انذارها و بشارت­ها را از طریق انبیاء عظام و کتب الهی اش به انسان ها تبیین فرمود.

 بعضی از عرفای عظیم الشّأن یک تعبیر بسیار عالی و زیبایی را نسبت به بشیر و نذیر بودن انبیاء عظام بیان فرمودند. می فرمایند: این که پروردگار عالم به انبیائش عنوان بشیر و نذیر داده است، به خاطر یک مطلب است که انسان ها بدانند خدا به واسطه انذار و بشارتش می خواهد اعلان کند: ای انسان! من تو را دوست دارم. ای انسان! من تو را یله و رها نگذاشتم.

 کما این که همان بدو هبوط ابانا آدم و امّنا حوّا(ع) این گونه بیان فرمود: «قلنا اهبطوا منها جمیعا فإمّا یأتیّنکم منی هدی فمن تبع هدای فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون»، صورت ظاهر هبوط پدر و مادر ماست امّا به واسطه هبوط آن دو بزرگوار، هبوط همه انسان هاست.

 فرمودند: من شما را یله و رها نمی گذارم، برای شما هادی می فرستم امّا اگر شما از هدایت گر تبعیّت کردید، خوف و حزنی بر شما نیست.

  انسان؛ تنها دردانه خلقت که متعلّق به احدیّت است

 لذا آن هادیان الهی را بشیر و نذیر قرار داده است تا انسان ها از خودش دور نگردند. چون تنها ما هستیم که متعلّق به خودش هستیم، در حدیث قدسی فرمود: «خلقت الاشیاء لاجلک و خلقتک لاجلی»؛ همه اشیاء را، عرشم را، فرشم را، هر آنچه را که بین زمین و آسمان هست، برای تو خلق کردم امّا تو را برای خودم!

 تنها دردانه خلقت که متعلّق به احدیّت است، انسان است. حتّی ملائکه هم متعلّق به ذوالجلال و الاکرام نیستند.

  شب قدر و هبوط فوج فوج آسمانیان به زمین

 ملائکه هم متعلّق به انسان هستند. دلیلش همین شب قدر است، «تنزل الملائکة و الروح». این ملائکه و روح نازل می شوند. یکی از علل آن این است که زمین، مرکز نور می گردد «لیلة القدر» و همه مقدّرات خلقت، به دست حجّت خدا رقم می خورد و امضاء می گردد و ملائکه هم باید مقدّراتشان به دست حجّت خدا رقم بخورد.

 امشب زمین غوغایی است! غوغا! محشر است! فوج فوج ملک! فوج فوج آسمانیان هبوط به زمین پیدا می کنند. امشب نور است! نورٌ فوق کلّ نور! آن نوری که همه چیز از زمین نشأت گرفته می شود. چون حجّت خدا و خلیفه الله بر روی زمین است.

  شرط تعلّق تمام اشیاء به انسان

 لذا ملک هم متعلّق به انسان است، هر شیئی متعلّق به انسان است. ذوالجلال و الاکرام بی نیاز مطلق است، اگر بگوییم: ملک نبود نعوذبالله، نستجیربالله، کار ذوالجلال و الاکرام پیش نمی رفت؛ این با احدیّت و صمدیّت خدا به هیچ عنوان سازگاری ندارد. خدا، آن خدایی است که خود فرمود: «کن فیکون»، بشو، می شود.

 تازه اولیاء خدا فرمودند - که صحیح هم فرمودند - : تمثیل «کن فیکون» برای این است که ما بفهمیم و إلّا اراده ذوالجلال و الاکرام، اراده حکمتیّه هست و بلافاصله آن اراده، خلق است. خلقت در اراده است و نیاز به «کن فیکون» نیست. امّا «کن فیکون» برای تفهیم به انسان است.

 او نیازی به ملک ندارد که ملک بخواهد امور آسمان ها را بگذراند. همه متعلّق به انسان است. آن شوکت جلالیّه ذوالجلال و الاکرام برای این است که به انسان بگوید: ای انسان! این همه شوکت، جلال، جبروت و عظمت من را ببین، همه در اختیار توست؛ چرا؟ چون تو خلیفه من هستی، «إنّی جاعل فی الارض خلیفة».

 همه این شوکت، جلال، جبروت و عظمت در اختیار توست، به شرط آن که تو انسان باشی؛ همان انسانی که فرمود: «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم». اگر در همان «احسن تقویم» باشی، تو همان کسی هستی که خلیفه منی.

  ای احسن! تو اسفل شدی

 وقتی انسان هبوط پیدا کرد، مع الأسف مقام اصلی خودش (انسانیّت) را گم کرد. نفس امّاره، این نفس دون با شیطان بیرونی، ابلیس ملعون که خود فرمود: «عدوی و عدوکم» و لشکریانش که باز خود فرمود: «من الجنة و النّاس»، همه و همه کاری کردند که انسان از مقام خودش پایین آمد. تا چه حد پایین آمد؟

 درد است! درد! درد! «ثم رددناه اسفل السافلین»، او که احسن بود، باب افعل التّفضیل است؛ یعنی برترین بود، آن قدر پایین آمد که پست­ترین شد! طوری که قرآن کریم و مجید الهی بیان فرمود: می خواهید بگویم اسفل تا کجاست؟ «کالانعام بل هم اضلّ». ای انسانی که خلیفه الله بودی! تو اسفل شدی، ای احسن! تا جایی که مع الأسف تو چون چهارپایان شدی.

 اولیاء گفتند: خداوند این کاف تشبیهیّه را در «کالانعام بل هم اضلّ» قرار داد تا اهانت به حیوان نشود!!!

  محبوب ترین بندگان در نزد خدا

 حالا خدا می خواهد این را برگرداند. به واسطه حبّی که به انسان دارد، حتّی از او که «کالانعام بل هم اضلّ» شده هم دست بر نمی دارد. لذا مواقعی را قرار می دهد که او را برگرداند.

از جمله خودش به لسان خاتم رسل، محمّد مصطفی(ص) بیان فرمود: «یَقُولُ اللّهُ تَبارَکَ وَ تَعالى: إِنَّ أَحَبَّ الْعِبادِ إِلَىَّ الْمُتَحابُّونَ مِنْ أَجْلى، الْمُتَعَلِّقَةُ قُلُوبُهُمْ بِالْمَساجِدِ وَ الْمُسْتَغْفِروُنَ بِالاسْحارِ أُولئِکَ إِذا أَرَدْتُ بِأَهْلِ الْأَرْضِ عُقُوْبَةً ذَکَرْتُهُمْ فَصَرَفْتُ الْعُقُوبَةَ عَنْهُمْ»، پروردگار عالم می فرمایند: محبوب­ترین بندگان من ...

 1. آن کسانی هستند که به خاطر من به دیگران حبّ بورزند. لذا اوّلین مورد دوستی و رفات بین بندگان است تا از خون و خونریزی که کار ابلیس ملعون است، جلوگیری شود. پس آن هایی که مثل یهود و صهیونیسم جهانی در عالم خونریزی می کنند؛ طبق فرمایش خود خدا، دشمن خدا هستند.

 2. آن کسانی هستند که قلب­هایشان برای مساجد و جایگاه های سجده است؛ یعنی به خدا و عبادت عشق می ورزند.

 3. آن کسانی هستند که در سحرگاهان به استغفار خدا مشغول هستند.

 حال، این ها چه کسانی هستند؟ این ها کسانی هستند که اگر من برای اهل زمین به واسطه گناهانشان، عقوبتی را اراده کنم و بخواهم آن ها را عذاب کنم؛ وقتی به یاد آن ها می افتم، عذاب را برطرف می کنم - کسانی که باورشان نمی شود یک عدّه اولیاء خدا هستند که خداوند به واسطه آن ها عذاب را برمی دارد، به این روایت شریفه خوب دقّت کنند -

  علّت حضور انسان ها در مراسم لیالی قدر

 خدا، آن مرد الهی، حاج شیخ جعفر مجتهدی(ع) را رحمت کند. آیت الله آسیّد عباس ابوترابی، پدر مرحوم آسیّد علی اکبر ابوترابی، آن مرد مبارز و آن آزاده بسیار معظّم که هر دو با هم غریق رحمت الهی شدند، به نقل از ایشان بیان می کردند: حاج شیخ جعفر می فرمود: پروردگار عالم سحرگاهان را چون عنوان حبّ قرار داد و می خواهد بندگانش همین حال را پیدا کنند، شب قدر همه بندگان را به بهانه ای می کشاند.

 لذا می بینید یک عدّه امکان دارد که در طیّ سال مع الأسف در مسجد و مجالس دعا و ذکر نیایند امّا شب قدر می گویند: هر طوری هست باید برویم، امشب مقدّرات رقم می خورد. لذا می آیند و عبادت و دعا می کنند.

 ایشان فرموده بود: پروردگار عالم می خواهد که بندگانش بیایند تا اگر عذاب هایی مقدّر است، به واسطه این دست بردن به سوی آسمان و اشک و ناله و انابه و توبه و استغفار، آن عذاب ها را بردارد.

 چون خدا محبّین خود را به واسطه استغفار می شناسد و می خواهد حبّش را به بندگان دیگرش هم اعلان کند که ای بنده من! هم من تو را دوست دارم و هم تو، من را؛ لذا دل شب، آن هم سحرگاهان لیله القدر انسان ها را می کشاند تا آن ها بیایند ناله، استغفار و دعا کنند. برای همین اصلاً معلوم نکرد که شب قدر چه موقع است.

  شب قدر و آمرزش گناهانی به عدد ستارگان و به سنگینی کوه ها و به وسعت دریاها

 حضرت امام محمّد باقر(ع) فرمودند: «مَنْ أحْیا لَیْلَةَ القَدْرِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنوبُهُ ولَوْ کانَتْ ذُنوبُهُ عَدَدَ نُجُومِ السَّماءِ ومَثاقِیلَ الجِبالِ ومَکایِیلَ البِحارِ»، کسی که شب قدر را احیا بگیرد و زنده نگاه دارد گناهانش آمرزیده می شود. اگر چه گناهانش به عدد ستارگان آسمان و به سنگینی کوه ها و به وسعت دریاها باشد.

 - نامش هم احیاء است امّا مع الأسف بعضی ها این گونه تبلیغ می کنند که در اوّل شب قرآنی بر سر بگذارند و بعد بخوابند. در حالی که اصلاً احیاء و شب زنده داری «حتّی مطلع الفجر» است و چقدر هم خدا، جمعیّت را دوست دارد. اصلاً خدا به انبیائش گفته که هر وقت می خواهد عذابی نازل کند، همه بیرون بیایند و با حالت زار گریه کنند -

 از حضرت امام محمّد باقر(ع) سؤال کردند: چرا سه شب به عنوان شب قدر قرار داده شده است؟ حضرت فرمودند: به خاطر این که پروردگار عالم بندگانش را دوست دارد، او حبّ را اراده می کند و حبّ در دل شب است.

  حضور بیماران در مراسم لیالی قدر

 شیخ طوسی(ره)، آن آیت عظمی روایتی را نقل می کند که «کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَرِیضاً مُدْنِفاً فَأَمَرَ فَأُخْرِجَ إِلَى مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَکَانَ فِیهِ حَتَّى أَصْبَحَ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَان»، حضرت به شدّت مریض بودند ولی با این حال تا صبح شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان در مسجد بودند. به نظر این روایت می خواهد بیان کند: حضرت از شب نوزدهم تا صبح شب بیست و سوم به حالت اعتکاف در مسجد بودند با این که سخت مریض بودند.

 لذا ای کاش مریضانی را هم که در بیمارستان ها هستند و خیلی وضع بدی ندارند، به مراسم لیالی قدر بیاورند.

  تعیین مقدّرات به واسطه خود انسان

 خدا این طور دوست دارد حبّش را به بندگانش نشان دهد و می خواهد تعیین مقدّرات انسان را در دل شب به واسطه خود انسان قرار دهد.

 خداوند در آیات سوم و چهارم سوره دخان می فرماید: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرین»، این کتاب مبین را در شبی پربرکت نازل کردیم - اصلاً این شب را مبارک قرار داده است - و ما همواره انذار کننده بودیم.

 همان طور که عرض کردم خدا این انذار خود را به طرق مختلف بیان کرده است که بندگان من! مواظبت کنید، هشیار باشید، نکند از من دور شوید!

 «فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیم» در آن شب هر امری بر طبق حکمت پروردگار عالم تنظیم می گردد.

 برخی از مفسّرین، ذیل این آیه شریفه بیان فرمودند: این که در این جا می فرماید در شب قدر قرار داده شده و روایات هم می فرمایند در دل شب احیا بگیرد، برای این است که خدا می خواهد بگوید: بنده من! مقدّراتت را هم به دست خودت قرار دادم.

  شقی ترین افراد

 لذا آن عارف بزرگوار، ملاحسینقلی همدانی(ع) فرمودند: شقی ترین افراد، آن کسی است که شب­های قدر را هم نعوذبالله، نستجیربالله به غفلت و گناه بگذراند.

 خدا دعوت می کند و می خواهد او هم باشد، امّا او حتّی این شب را هم غافل باشد و گناه کند، وامصیبتا!

  شب تقدیر، شب قضا و شب امضاء

 حضرت صادق القول والفعل، امام جعفر صادق(ع) فرمودند: «فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ التَّقْدِیرُ»، شب نوزدهم همه امور و مقدّرات رقم می خورد، «وَ فِی لَیْلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ الْقَضَاءُ»، در شب بیست و یکم آن قضای الهی برای انسان ترسیم می شود. «وَ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ إِبْرَامُ مَا یَکُونُ فِی السَّنَةِ إِلَى مِثْلِهَا لِلَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ أَنْ یَفْعَلَ مَا یَشَاءُ فِی خَلْقِه»، امّا در شب بیست و سوم شب امضاء و توقیع است. این توقیع و امضاء هم به دست حجّت خدا و خلیفه الله است که شب بیست و سوم مهم تر از دیگر شب هاست.

  راه نزدیک کردن فاصله انسان تا جنّت

 وجود مقّدس ثامن الحجج، قبله ایران، آقا علی بن موسی الرضا(ع) می فرمایند: «إِنَّ الرَّجُلَ لَیَکُونُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْجَنَّةِ أَکْثَرُ مِمَّا بَیْنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ لِکَثْرَةِ ذُنُوبِهِ»، بین انسان و جنّت، به خاطر کثرت گناهانش، فاصله ای به اندازه فرش تا عرش می افتد.

 این قدر گناه می کند که خدا او را از بهشت دور می کند، فقط یک چیز، او را نزدیک می کند، آن چیست؟ «فَمَا هُوَ إِلَّا أَنْ یَبْکِیَ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَدَماً عَلَیْهَا حَتَّى یَصِیرَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا أَقْرَبُ مِنْ جَفْنِهِ إِلَى مُقْلَتِه»، انسان از ترس خدا گریه کند.

 اولیاء خدا می گویند: «خَشْیَةِ اللَّهِ» به معنی این نیست که کسی از خدا بترسد، بلکه یعنی این که انسان بترسد که دیگر به خدا نزدیک نشود. یعنی بترسد که خدا او را دیگر راه ندهد و از گردونه بندگی خارج کند.

 لذا می فرمایند راه نزدیک کردن آن فاصله ای که به خاطر گناه افتاده این است که انسان از ترس دور شدن از خدا و به خاطر پشیمانی و ندامت، طوری گریه کند که اشکش جاری شود. دیگر جنّت خدا حتّی از سیاهی داخل چشم به او نزدیک تر می شود.

 خدا می گوید: انسان بیا، ناله کن، اشک بریز تا من تو را بخرم و این دوری را با ناله و سحرخیزی و اشک نزدیک کن.

 تنها زمان آشتی با دل خدا در دل شب و راه آشتی کردن، ندبه و فغان و اشک و ندامت و اظهار عجز در سحرگاهان است.

 آمدن ما در دل شب و به خصوص لیالی قدر برای این است که بگوییم: خدا! ما جاهل بودیم، ما که دشمن نیستیم، از روی جهل، گناه کردیم. حالا هم آمدیم بگوییم پشیمانیم. هم پیش شما خجلیم و هم پیش آقا جانمان، امام زمان. مدام صدا می زنیم: «اللّهمّ عجّل لولیّک الفرج» امّا وقتی اعمالمان را می بینیم شرمنده ایم! لذا امشب آمدیم این ندامت را با این ناله و فغان ها اعلان کنیم.

 عزیز من! امشب در خودت باش، به یاد امام زمان باش، صدقه ای کنار بگذار و فکر نکن رفیقت کنارت هست، اگر احساس خجالت می کنی به جای دیگری برو ولی در جمعیّت باش و دستت را بالا بیاور و ناله و فغان کن.

 الآن ملائکه فوج فوج می آیند و جایی هم بیشتر می آیند که اشک و ناله و فغان بیشتر باشد. ملائکه می آیند بال هایشان را به این اشک­ها می مالند. چه در این اشک نفهته شده که این قدر نورانیّت و شفا و قدرت دارد؟!/958/د102/ن