نیت، ارزش رفتار اختیاری را تعیین می‌کند
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سومین پیش نشست همایش بین‌المللی اخلاق و ادیان با موضوع اخلاق در اسلام و ارائه مقاله از سوی حجت‌الاسلام مجتبی مصباح، مدرس مؤسسه امام خمینی(ره)، حجت‌الاسلام محمد مطهری، محقق و پژوهشگر و محمد فتحعلی خانی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.
مدرس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان نقش نیت در ارزش اخلاقی، گفت: با وجود مساعدت فهم عرفی با تأثیر نیت در ارزش اخلاقی و تأیید متون دینی، این تأثیر کمتر مورد تحلیل دقیق قرار گرفته است؛ در این مقاله، با تحلیل نیت، این تأثیر در دو سطح مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: در سطح نخست، با محدود ساختن رفتار به رفتار جوارحی و برابر نهادن نیت و رفتار به این نتیجه می‌رسیم که نیت افزون بر آن‌که در تحقق افعال اختیاری نقش دارد، ارزش رفتار اختیاری را نیز تعیین می‌کند؛ این رفتار بر حسب کمالی که متعلق نهایی نیت فاعل بوده و دامنه آن را تعیین می‌کند، متفاوت می‌شود.
حجت‌الاسلام مصباح با اشاره به این‌که افعال اختیاری بیرونی نیت محسوب می‌شوند، خاطرنشان کرد: در سطح دوم نیز، با تعمیم فعل اختیاری به افعال جوانحی، به این نتیجه رسیده می‌شود که نیت به عنوان نوعی فعل درونی و اختیاری، تنها چیزی است که اصالتا ارزش غیر اخلاقی دارد.
وی با اشاره به این‌که در مقاله خود از مبانی الهیات اسلامی و علم‌النفس فلسفی استفاده کرده است، گفت: مدعاهای خود را در این مقاله با روش عقلی به اثبات رسانده و در پایان نیز از قرآن کریم و روایات اهل‌بیت(ع) به عنوان مؤیداتی برای نتایج حاصل، استفاده کرده‌ام.
حجت‌الاسلام محمد مطهری، محقق و پژوهشگر حوزوی نیز در این نشست به ارائه مقاله خود با موضوع «اخلاق معیاری، راهی طی نشده در حوزه پژوهش‌های اخلاقی» پرداخت و گفت: پژوهش‌های اخلاقی به سه دسته اخلاق توصیفی، اخلاق هنجاری و فرااخلاق تقسیم می‌شود.
وی افزود: به نظر می‌رسد نوع دیگری از پژوهش در باب اخلاق متصور است که می‌توان آن را «اخلاق معیاری» نامید؛ اخلاق معیاری تلاش می‌کند کارنامه اخلاقی فعلی فرد را در اختیار او قرار دهد و معیارهایی برای شخص فراهم کند.
حجت‌الاسلام مطهری همچنین گفت: انسان ممکن است با اعمال خود مصداق «و هم یحسبون انهم یحسنون صنعا» شود یا به سرطان بی درمان «فأنسیهم انفسهم» مبتلا شود و یا با «فطبع علی قلوبهم» راه وی به سوی کمال مسدود شود.
وی خاطرنشان کرد: چنین انسانی نیازمند آن است که از حال اخلاقی و معنوی خود گزارش گیری مستمر داشته باشد؛ به نظر می‌رسد «اخلاق معیاری» ولو به‌طور نسبی می‌تواند به انسان در این مسیر کمک کند؛ امری که آثار آن از محاسبه نفس اگر بیشتر نباشد کمتر نیست.
شایان ذکر است، در پایان این پیش نشست، میزگردی علمی، با حضور حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی، حجت‌الاسلام محمد علی شمالی، محمد لگن هاوس و امیرخواص برگزار شد./997/پ202/ی