شخصیت واقعی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در پشت زبانشان مخفی است

زبان از نعمت های بزرگ خدا است که هم چون دیگر نعمت های خداوندی برای بهره برداری در جهت رشد و کمال به انسان ارزانی شده است.

انسان فرهیخته با شناسایی موقعیت های مناسب، از چنین نعمتی به درستی استفاده می کند؛ نعمتی که از الطاف خدای متعال به بشر است.

زبان انسان علی رغم جرم بسیار کمش از مقام بسیار والایی در طاعت و عصیان برخور دار است و چه بسیار خون ها که به واسطه زبان ریخته شده است و چه بسیار جان ها که با زبان نجات پیدا کرده است.

سخن گاه برای انسان ظریف ترین عبادت به حساب می آید و انسان را به سوی اعلی علیین پیش می برد و گاه سخن از سنگین ترین گناهان به حساب می آید که شخص را لایق کیفر و عذاب دردناک می کند.

سخن هویت و شخصیت هر انسان را می نمایاند؛ امام علی (ع) می فرماید: «آدمی در زیر زبان خویش نهان است؛ پس سخن خویش بسنج و آن را بر خِرد و معرفت عرضه بدار، اگر برای خدا و در راه او بود به  زبان آر و گرنه سکوت بهتر از آن است.» مستدرک الوسائل ج/9

چه زیبا مولوی در مثنوی زبان را توصیف می کند:

آدمی  مخفی  است  در  زیر  زبان                        این زبان پرده است بر درگاه جان

چون که بادی پرده را در هم کشید                        سر  صحن  خانه  شد  بر ما پدید

کاندر آن  خانه  گهر  یا گندم است                        گنج  زر یا جمله  مار کژدم  است

یا  در  او گنج است و ماری بر کران                        زانک  نبود  گنج  زر  بی  پاسبان

بی  تامل  او  سخن  گفتی  چنان                         کز   پس   پانصد   تأمل   دیگران

زبان گرفتار آفات و امراضی چون دروغ، غیبت، تهمت، بهتان، شماتت، استهزا، مزاح، ناسزا، سخنان باطل و بیهوده و غیره است که پیش گیری یا درمان آنها کاری بسی دشوار است.

نکته اینجاست که این عضو کوچک انسان، با توجه به موقعیت اجتماعی سیاسی انسان، دایره تأثیر گذاریش کم یا زیاد می شود؛ تا جایی که زبان یک رییس جمهور می تواند در سیر دادن جهان و جهانیان به سوی خیر یا شر تأثیر گذار باشد.

از طرفی در نظام دموکراسی افرادی که فردی را برای ریاست جمهوری انتخاب می کنند، باید راهی برای شناسایی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری داشته باشند و این مسؤلیت خطیر را به دست انسانی مناسب و متعهد بسپارند. با توجه به این که شخصیت، افکار و نوع نگرش افراد در پشت زبان شان پنهان شده، پسندیده است مروری بر آفات و امراض زبان داشته باشیم.

هر چند بنا بر زنده کردن خاطرات تلخ فتنه 88 را نداریم، اما لازم است توجهی به تأثیرات نا مطلوب آفت های سخن بعضی از کاندیداها در شکل گیری فتنه 88 داشته باشیم. در مجموعه ای از یادداشت هایی که ارائه خواهد شد، در حد توان به آفات تأثیرگذارتر زبان در عرصه های سیاسی، اجتماعی جامعه خواهیم پرداخت.

غیبت

یا ایها الذین آمنوا... لا یغتب بعضکم بعضا أیحب أحدکم أن یأکل لحم أخیه میتا...

ای کسانی که ایمان آورده اید...! برخی از شما از دیگری غیبت نکند. آیا هیچ یک از شما دوست دارد گوشت برادر مرده اش را بخورد؟!

غیبت نزد دانشمندان علم اخلاق و فقیهان، متذکر شدن یا فهماندن عیب و نقص کسی در غیاب او، به دیگران است و به تعبیر دیگر غیبت آن است که در غیاب کسی به بیان آن چه نقلش مایه ناخشنودی او می شود، بپردازد. فرق غیبت با تهمت و بهتان آن است که در بهتان نقص و عیبی را که در کسی وجود ندارد، چه در حضورش و چه در غیابش به او نسبت بدهی!

انواع غیبت

گفتاری

نوشتاری

کرداری(فرد عیب دیگری را با نمایش به دیگران بفهماند)

کنایی

اشاره ای

انواع عیب و نقص افراد

1 - نقص روانی و نفسانی: مانند آن که شخصی دارای رذیله ای مانند حسد یا تکبر باشد و پشت سر او به این رذیله اشاره بشود.

2 - نقص بدنی: مانند آن که شخصی بیماری یا نقص عضوی دارد که دیگران از آن بی خبرند.

3 – نقص دینی: مانند آن که شخصی در نماز سستی کند و این عیب او را در جایی که راضی نیست بیان کنند.

4 – نقص مالی: مانند آن که پشت سر مؤمن آبرومند که توانایی مالی ندارد، سخنانی دال بر فقر او بیان شود.

5 – نقص  نسب: مانند آن که به نقصی که اجداد یک فرد داشته اند، مثلا خسیس بوده اند اشاره بشود.

غیبت از دید گاه اهل بیت(ع)

پیشوای یازدهم حضرت امام حسن عسکری(ع) می فرمایند: «اعلموا ان غیبتکم لاخیکم المومن من شیعه آل محمد(ص) اعظم فی التحریم من المیته؛ بدانید که غیبت شما از برادر مؤمنتان که از شیعیان اهل بیت(ع) است، از خوردن گوشت مرده حرام تر است». مستدرک ج9

از رسول الله(ص) این گونه روایت شده است: «ان الغیبه اشد من الزنا؛ به درستی که غیبت از زنا بدتر است».

ابعاد غیبت از دیدگاه روایی

بعد عملی: امام علی(ع) می فرماید: «الغیبه قوت کلاب النار؛  غیبت خوراک سگ های آتش است». غررالحکم/ ص221

بعد درونی: امام علی(ع): «اللآم الناس المغتاب؛ پست ترین مردم کسی است که غیبت می کند». غرر الحکم/ص221

بعد معنوی: رسول اعظم(ع) می فرماید: «یا معشر من آمن بلسانه و لم یؤمن بقلبه لا تغتابوا المسلمین؛ ای گروهی که به زبان ایمان آورده اید اما دل های شما ایمان نیاورده است، از مسلمانان غیبت نکنید».

بدترین نوع غیبت: امام علی(ع) می فرماید: «من اقبح اللؤم غیبه الاخیار؛ از زشت ترین پستی ها غیبت کردن از نیکان است». غررالحکم/221

حکم غیبت از نگاه فقه اسلامی

پشتوانه احکام در فقه شیعی ادله اربعه(کتاب، سنت، اجماع و عقل) است و بسیاری از فقیهان در بحث غیبت می فرمایند: «الغیبة حرام بالادله الاربعه؛  غیبت به ادله اربعه حرام است».

وظیفه مسلمانان در مقابل غیبت

هر جا رفتار زشت و امر حرامی واقع شود، بر هر مسلمانی واجب است که از منکر نهی کند. این مسأله به غیبت اختصاص ندارد؛ اما در این جا افزون بر نهی از غیبت، رد آن و دفاع از غیبت شونده نیز لازم است.

پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: «من رد عن عرض اخیه بالغیب کان حقا علی الله ان یعتقه من النار؛ کسی که بدگویی را از برادر مؤمنش در غیاب او دور کند، سزاوار است خداوند او را از آتش برهاند». بحار/ج72

ریشه های درونی غیبت

1-    فرو نشاندن خشم

2-    همراهی با همنشینان و دوستان

3-    خنثی کردن حرفی که قبلا زده شده

4-    توجیه یا رفع اتهام

5-    تکبر

6-    حسادت

7-    مزاح و شوخ طبعی

8-    تمسخر

9-    دلسوزی بدون توجه

10-  خشم در راه حق

پیامدهای زشت غیبت در دنیا

1-    ریختن آبرو و شکستن حریم دیگران؛ امام صادق(ع) می فرماید: «لا تغتب تغتب و لا تحفر لاخیک حفره فتقع فیها؛ غیبت نکن که مورد غیبت واقع می شوی و برای برادرت گودالی نکن که خود در آن خواهی افتاد». بحار ج72

2-    ایجاد دشمنی بین غیبت کننده و غیبت شونده. علی(ع) می فرماید: «ایاک والغیبة! فانها تمقتک الی الله و الناس تحبط اجرک؛ از غیبت بپرهیز، چون موجب می شود مورد خشم و دشمنی خدا و مردم قرار بگیری و پاداشت نابود شود». غرر الحکم

3-    سلب اعتماد دیگران نسبت به غیبت کننده؛ زیرا دیگران به این نتیجه می رسند که این شخص مورد اعتماد نیست.

4-    با غیبت زشتی یک عمل ناپسند ریخته می شود.

پیامدهای آخرتی غیبت

1-    غیبت نابود کنننده دین انسان است. پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: «الغیبة اسع فی دین الرجل المسلم من الاکله فی جوفه؛ اثر غیبت در دین شخص مسلمان سریع تر از بیماری خوره است که وارد بدن می شود». کافی ج2

2-    غیبت باعث می شود عمل و رفتار شایسته انسان تا چهل روز مورد پذیرش درگاه احدیت واقع نشود. رسول اکرم(ص) می فرماید: «من اغتاب مسلما او مسلمة لم یقبل الله تعالی صلاته و لا صیامه اربعین یوما و لیله الا ان یغفر له صاحبه؛ هر کس که از مرد یا زن مسلمانی غیبت کند، خداوند متعال نماز و روزه او را تا چهل شبانه روز نمی پذیرد مگر آن که شخص غیبت شده، از آن فرد بگذرد».

3-    غیبت موجب انتقال نیکی های شخص غیبت شونده به نامه اعمال کسی که از او غیبت شده است می شود.

4-    غیبت باعث تأخیر در پاداش و تقدم مجازات ها در آخرت می شود.

5-    از ابن عباس روایت شده استعذاب قبر سه بخش است که یک سوم آن مربوط به غیبت است.

6-    امام صادق(ع) از پدرانش روایت می کند: کسی که از فرد مسلمانی غیبت کند روز قیامت در حالی که از دهانش بویی بد تر از بوی مردار به مشام می رسد، می آید که اهل محشر از آن اذیت می شوند.

7-    خروج از ولایت الهی از دیگر اثرات نامطلوب غیبت است. پیشوای ششم(ع) می فرماید: «و من اغتاب بما فیه فهو خارج عن ولایت الله تعالی ذکره داخل فی ولایة الشیطان؛ کسی که درباره آن چه در برادر مؤمنش هست، غیبت کند، از سر پرستی خدا خارج و به حکومت و سرپرستی شیطان وارد می شود».

702/ر

منبع:

جلد چهارم اخلاق الهی/استاد آیت الله مجتبی تهرانی